q u i fo n t d’u n u f a g e o rd in a ir e , c om m u n , fé lo n l ’a r t ,
fo n t p r in c ip a lem e n t t ir é s d u ré g n é v é g é t a l , 6c fo n t
i ° . le s h u ile s p a r e x p r e f îio n d o u c e s 6c r é c e n te s , f o i t
p r o p r em e n t d i t e s , 6c c om m u n ém e n t flu id e s , te lle s
q u e l’ h u ile d’ am an d e s d o u c e s , 6c l ’h u ile d ’o l i v e , q u
n a tu re llem e n t c o n c r è t e s , c om m e le b e u r r e d e c a c a o .
a 0 . T o u s le s c o r p s m u q u e u x d o u x , fo i t d o u x e x q
u i s , c om m e m ie l , f u c r e , d a t t e s , ra ifin s fe c s , fig
u e s f e c h e s , ju ju b e s , fe b e f t e s , r é g l i f f e s , p o lip o d e s ;
io i t d o u x a c id u lé s , c om m e p ru n e a u x n o i r s a ig r e le t s ,
6c t am a r in s , q u i p a ro if fe n t c e p e n d an t p a r t ic ip e r u n
p e u d ’ un p r in c ip e p u rg a tif c a c h é , q u i fp é c if ie c e r t
a in s fu je t s d e c e t t e c l a f l e ; fo i t en fin c e s fu je t s d e
c e t t e c la f le , p lu s p a r t ic u liè r em e n t c a r a â é r i f é s p a r c e
p r in c ip e p u rg a tif c a c h é , t e ls q u e la m an ne 6c la c a fle .
Vo y e { D o u x , (Chimie, Matière médicale & D ie t e .)
3 0. Q u e lq u e s m a t iè re s c om p o fé e s d ’un p r in c ip e e x -
t r a d l if g om m e u x , & d ’u n p r in c ip e r é fin e u x c h im iq
u em e n t d i f t in â s , 6c Am p lem e n t m é la n g é s o u c o n fo
n d u s . T e l s q u e le j a l a p , la f c am m o n é e , le tu r fiith
a p p e l lè gommeux y l’ a lo ë s , la g om m e g u t t e , l a r a c
in e d ’ e fu le , l’a g a r ic .
4 ° . C e r t a in e s r é fin e s p u r e s r e t i r é e s p a r l ’a r t c h im
iq u e d u j a l a p , d e l a f e am m o n é e , d u t u r b i t h , d e
l ’a g a r ïç -, &c.
5 ° . D e l a c la f le d e s e x t r a t t i f s â c r e s o u am e r s f ix e s ;
l a rh u b a r b e , la c o lo q u in t e , 1 e c o n c om b r e f a u v a g e ,
o u fo n e x t r a it , p lu s c o n n u e n c o r e fo u s le n om tVdater
ium , le n e r p r u n , le lt ire a u , l’y e b l e , l’ ir is n o ft ra s .
6 ° . D e l a d i v i fio n c h im iq u e d e s e x t r a & i f s , p e u
e f f ic a c e s , o u d u -m oin s d o n t la v e r tu p u r g a t iv e d é p
e n d e n p a r t ie d ’u n p r in c ip e v o l a t i l , le f e n é , le s
f le u r s d e p ê c h e r , le s r o fe s fo it p â l e s , fo it m u fq u é e s ,
l ’ e llé b o r e n o i r , &c.
D u régné an im a l, i ° . la fu b ftan c e g é la t in e u fe d e s
je u n e s a n im a u x , t e lle q u ’e lle fe t r o u v e d an s le s d é c
o d io n s c o n n u e s 'd a n s l’ a r t fo u s le n om d'eau de poulet
& à’ eau de v e a u ; 2 ° . le p e t it - la it ; 3 0 . u n e d r o g u e
f o r t in u f it é e , le c ro t in d e f o u r i s , o u mufarda.
D u régné minéral. i ° . P lu fie u r s t e r r e s a b fo rb a n -
t e s ; p a rm i le fq u e l le s la m a g n é fie b la n c h e e ft r e g a r d
é e c om m e ém in em m e n t purgative. i ° . Q u e lq u e s fe ls
n a tu r e l s , fo it a lk a l i s , fo it n e u t re s ; t e l s q u e lé na -
t r u m , le fe l m a r in , le f e l d e g la u b e r , 1 e f e l d’ ep sh om
o u d e f e id l i t z , 6c le s e a u x m in é ra le s im p ré g n é e s d e
c e s d iffé r e n s f e ls ; e n fin le n i t r e , q u ’ o n p e u t p la c e r
i c i , q u o iq u e fo n o r ig in e fo it t rè s -v r a if lem b la b lem e n t
t o u t e v é g é t a le , 6c le fe l am m o n ia c n a tu r e l. E n f i n ,
p lu f ie u r s p ro d u it s c h im iq u e s , to u s fa lin s 6c r e t i r é s
in d if t in & em e n t d e to u s le s r é g n é s ; t e ls fo n t les. t a r t
r e s fo lu b le s , 6c p r in c ip a lem e n t le f e l v é g é t a l 6c le
f e l d e Jeîgnette, le f e l d e g la u b e r f a c t i c e , le s t a r t r e s
v i t r io l é s , to u s le s fe ls l i x i v i e l s , fo i t a lk a l i s , fo it
n e u t r e s , le f e l am m o n ia c f a f t i c e , le b o r a x , p lu f ie u r s s
f e ls n e u t r e s m e r c u r ia u x , 6c p r in c ip a lem e n t le fu b l i-
m é d o u x , la p a n a c é e m e r c u r ie l le , le p r é c ip i t é b la n c ,
l e tu r b ith m in é r a l , p o u r n e p a s p a r le r d e s c r y f t a u x
d e lu n e , & d e q u e lq u e s a u t r e s f e ls m é t a ll iq u e s in t
ra it a b le s , 6c d o n t l’ u fa g e e ft a b a n d o n n é a v e c r a ifo n .
L ’ a dm in ift ra t io n d e s purgatifs e x ig e l ’a t t e n t io n &
le s fo in s du m é d e c in a v a n t q u ’ o n d o n n e le rem e d e ,
p e n d a n t q u ’i l a g i t , 6c a p r è s fo n a & io n .
A v a n t , o u t r e le ju g em e n t e x a & d u c a s o ù i l c o n v
i e n t , la d é t e rm in a ifo n d e la d o fe & d e l a fo rm e d u
r em e d e , c h o fe s q u i d o iv e n t ê t re d é d u it e s d e c e q u e
n o u s a v o n s d it p r é c é d em m e n t , & d e c e q u i e ft r é p
a n d u d an s le s a r t ic le s p a r t i c u l i e r s , r e ft e e n c o re le
c h o i x d u tem s lo r fq u e la m a r ch e d e l a m a la d ie n e le
f i x e p a s p r é c i f ém e n t , 6c q u ’o n p e u t le d é t e rm in e r à
-.v o lo n t é , c om m e lo r f q u ’o n le s em p lo ie d an s d e s v û e s
p r o p h y la f t iq u e s c o n t r e d e lé g è r e s in c om m o d it é s , 6c
m êm e c o n t r e l a p lu p a r t d e s m a la d ie s c h ro n iq u e s ;
r e ft e e n c o r e la p r é p a r a t io n d u fu je t q u ’ o n v e u t p u r g
e r . Q u a n t a u c h o ix d u t em s & à f a d iv i fio n la p lu s
g é n é r a le t ir é e d e s f a i fo n s , H ip p o c r a t e t r o u v o i t q u ç
l’h i v e r é to it le t em s le p lu s c o n v e n a b le ; d’ a u t r e s anc
ie n s e x c lu o ie n t l’h i v e r 6c l ’é té : le s m o d e rn e s p u r g
e n t dan s t o u te s le s fa ifo n s , m a is il s p r é fè r e n t u n jo u i;
le c 6c u n p e u f r o id , le v e n t é t a n t a u n o rd . L ’ h e u r e
la p lu s o rd in a ir e e ft c e lle d u m a t in , 6c le m a la d e é t an t
à je u n : to u s le s r em e d e s purgatifs d o n t l’ a f t io n e ft
p r o m p t e , te lle q u e c e lle d e s p o t io n s , fe d o n n e n t d an s
c e s c i r c o n f t a n c e s ; m a is o n p r e n d a u fl i le , f o i r en fe
c o u c h a n t 6c q u e lq u e s h e u r e s a p r è s le fo u p e r , le s pur-
p a t ifs d o n t l’ a t t io n e ft le n te , t e l s q u e .la p lu p a r t d e s
' p i lu l e s , c om m e le s a lo é t iq u e s , le s m e r c u r ie l le s , &c.
L a p r é p a r a t io n à la p u r g a t io n e ft d’ u n e u t i lit é r e c
o n n u e , 6c fe p r a t iq u e e n c o r e a u jo u r d ’h u i d’a p r è s le
d o gm e d’H ip p o c r a t e , q u i p r e fe r it d e r e n d r e f lu x ile s ,
flu x i l ia ,. c’ e l t - à - d i r e r e lâ c h é s , d i fp o fé s a u x e x c r é t
io n s , le s c o r p s q u ’ o n v e u t p u r g e r . I l e ft u t i le d an ?
c e t t e v u e d e p r e fe r i r e à c e u x q u i d o iv e n t ê t r e p u r g
é s , u n r é g im e h um e& a n t 6c r e lâ c h a n t p e n d an t le s
t r o is o u q u a t r e jo u r s q u i p r é c è d e n t im m é d ia t em e n t
c e lu i o ù il s d o iv e n t ê t r e p u r g é s ; d e le s r em p l i r d e
t i f a n e , 6c d e le u r d o n n e r u n o u d e u x lâ v em e n s ch a q
u e jo u r .
P e n d a n t l’ e ffe t d e la m é d e c in e , i l e ft n o n - fe u le m
e n t u t ile , m a is m êm e n é c é f la i r e d e fe c o n fo rm e r
a u x lo is fa g e s q u ’o n t p r e fe r it le s a n c i e n s , q u o iq u ’o n
d o iv e a v o u e r q u ’ il s é to ie n t o b lig é s d e le s o b f e r v e r
p lu s f é v e r em e n t q u e n o u s , à c a u lè d e l a v io le n c e d e s
purgatifs q u ’ ils em p lo y o ie n t . C e s lo is d é fe n d e n t ;
i ° . d e r ie n a v a le r , n i d e fo lid e , n i d e l iq u id e p e n dan
t l’a & io n d u pu rg a tif E t o n n e fa u r o it d o u t e r q u e
l ’u fa g e g é n é r a lem e n t é t a b li a u jo u r d ’h u i , d e p r e n d r e
u n b o u i llo n o u q u e lq u e lé g è r e in fiifio n d e c e r t a in e s
p lan te s , u n e h e u r e & d em ie o u d e u x h e u r e s a p r è s
a v o i r p r is u n e m é d e c in e , n e fo it v i c ie u f e 6c p e u r é f
lé c h ie , 6c q u ’i l n e v a lû t m ie u x p r e n d r e c e t t e l iq u e u r ,
fi e lle é to it d’a ille u r s n é c e f lâ ir e ( c om m e e l le p e u t l’ êt
r e e n e ffe t p o u r r in c e r la b o u c h e , l’ é fo p h a g e & l’o r
i f ic e fu p é r ie u r d e l’ e ftom a c ) im m é d ia t em e n t a p rè s
a v o i r p r is le p u rg a t if I I e ft p lu s e f le n t ie l e n c o r e ,fa n s
d o u t e , d e n e p o in t p r e n d r e d ’a lim e n t fo l id e a v a n t
q u e l ’o p é r a t io n d u p u rg a tif f o i t a c h e v é e .
C e t t e r é g lé e ft e n c o r e t r è s - p e u o b f e r v é e h o r s d e
, l ’é ta t d e f ie v r e a ig u ë . O n n’ e ft p a s d’a c c o r d fu r la
v e i l l e o u le fom m e il p e n d an t l ’a â i o n d’u n e m é d e c in
e ; m a is l’ o n c r o it p lu s c om m u n ém e n t a u jo u r d ’h u i ,
q u ’ il n e fa u t p o in t d o rm i r a p rè s a v o i r p r is u n purga.-
tif. M a is c e p r é c e p t e e ft t ro p g é n é r a l , 6c c e lu i d ’H ip p
o c r a t e e ft p lu s r a ifo n n a b le ; i l v e u t q u e - le s fu je t s
v i g o u r e u x v e i l l e n t , 6c q u e le s fu je t s fo ib le s o u to u s
c e u x q u i o n t p r is u n p u rg a tif t r è s - fo r t d o rm e n t . I l
f a u t o b f e r v e r à - p ro p o s d u f o m m e i l , q u ’i l e ft o r d in
a ir em e n t a c c om p a g n é d e d e u x c ir c o n f t a n c e s q u i
m é r it e n t a t t e n t io n ; f a v o i r , d u r e p o s 6c d e la c h a le
u r d u lit . O r , s’ i l e ft d o u t e u x q u ’ u n lé g e r m o u v e ,-
m e n t d u c o r p s , q u ’ u n e p r om e n a d e le n t e d an s la
c h am b r e a id e l’a t l io n d ’u n p u rg a tif ; i l e ft t r è s - c la i r
q u ’u n lé g e r d e g ré d e f r o id q u ’o n p e u t é p r o u v e r h o r s
d u li t 6c e n fe p r om e n a n t t r è s - le n t em e n t , c o n t r ib u e
à l’ e ffe t d u r em e d e v r a iflem b la b lem e n t e n r e p e r c u t
a n t ju fq u ’à u n c e r t a in p o in t la t r a n fp ir a t io n , o u p o u r
q u e lq u e a u t r e c a u fe : o n p e u t d é d u ire d e c e t t e d e rn
iè r e c o n fid é r a t io n la m a n ié r é d e g o u v e r n e r les p u r gés
p a r r a p p o r t à l ’a ir . U n a i r t r o p c h a u d , fo it q u ’ il
le t r o u v e d an s le u r c h am b re , fo it q u ’il s s ’ e x p o fe n t à
l a c h a le u r d u fo le il d ’é t é , d im in u e in fa il lib lem e n t la
p u r g a t io n ; 6c u n a i r t ro p f ro id l’ a u gm e n te a u c o n t
r a i r e , 6c q u e lq u e fo is m êm e t ro p : i l e ft o b f e r v é q u ’ i l
c a u fe q u è lq u e fo i s d e s t ra n c h é e s v i o le n t e s , 6c m em e
d e s a c c id en s , p lu s g r a v e s . P o u r a c h e v e r d e . p a r c o u r
i r l e s ch o fe s n o n n a tu r e l le s , i l e ft © b fe rv é au fli q u e
le s fe c o u f le s v io le n t e s & fo u d a in e s d e l’am e , q u ’u n e
p e u r , q u ’u n a c c è s d e ç o le r e fo n t b e a u c o u p p lu s fu -
n e f t e s p e n d a n t l ’o p é r a t io n d’ u n e m é d e c in e , q u e dan s
u n tem s o rd in a ir e : il e ft fu r e n c o r e q u e l’ a f t e vené*-
r ie n a ffu r ém e n t t rè s -d é p la c é p e n d an t c e t t e o p é r a t io n ,
a é t é lu iv i p lu s d’ u n e fo is d e s a c c id e n s le s p lu s fu -
n e f t e s , 6c m êm e d e la m o r t , 6c q u ’ un e x e r c i c e t ro p
c o n fid é r a b le e ft au fli t r è s - p e r n i c ie u x . M a is la . f o i -
b le ffe , l’a b a t t em e n t , la flaccidité q u i a c c om p a g n e n t
o rd in a irem e n t l’ o p é r a t io n d e s p u rg a t ifs , m êm e ch e z
le s fu je t s le s p lu s v i g o u r e u x , m e t b o n o r d r e à c e
.qu’o n n e tom b e p a s b ie n c om m u n ém e n t d an s c e s
d e u x d e rn ie r s e x c è s .
O n p e u t fo u s u n .c e r t a in p o in t d e v u e , p la c e r dans
la c la fle d e s o b je t s q u i o c c u p e n t le m é d e c in , a p rè s
l’o p é r a t io n d ’u n p u r g a t if le fo in d’ a r r ê t e r fo n a é t io n
lo r fq u ’ e lle v a t ro p lo in , q u ’ e lle e ft e x c e f iiv e , q u ’ e lle
.p ro d u it la fuperpurgation. L e s r em e d e s g é n é r a u x c on t
re c e t a c c id e n t , fo n t le s d é la y a n s & le s a d o u c iflan s ;
p a r e x e m p le , l a b o if îo n a b o n d a n te d ’e a u t i è d e , fo it
p u r e , fo it c h a rg é e d e q u e lq u e , m u c ila g e l e g e r , te l
q u e c e lu i d e g u im a u v e , d e g ra in e d e l in , .o u b ie n
d e q u e lq u e s -u n s d e s c o r p s d o u x c i*d e ffu s in d iq u é s ;
d’ e a u d e p o u le t ; d e • p e t i t - la i t ; d’ém u I fio n ; d’h u ile
d ’o l iv e o u d’am an d e s -d o u c e s ; & e n p a r t ic u lie r p o u r
le s purgatifs r é fin e u x q u i fo n t ém in em m e n t fu je t s à
c e t a c c id e n t . L ’ e a u c h a rg é e d e fu c r e p r e fq u ’à co n fif-
.tan c e firu p e u fe , 6c le s ja u n e s d’oe u f b a t tu s , fan s
a d d it io n ; c a r c e s c o r p s fo n t d e s m o y e n s d ’u n io n e n t
r e le s h um e u r s in t e f t in a le s , a q u e u fe s , & le s c o r p s
r é f in e u x , & u n e r é fin e â c r e , d i flb u t e , o u a u m o in s
m o u il lé e p a r u n d iffo lv a n t a p p r o p r ié ,n e p r o d u it p lu s
l ’e ffe t q u ’e l le p r o d u ifo it fo u s la . fo rm e d e m o lé c u le s ,
a p p liq u é e s in t é r ie u r em e n t a u v e lo u t é d e s in te ftin s .
Voye{ Suc re, (Eu f ,& la f in de l'article EMULSION,
"Scammonée , Jalap.
L ’u fa g e a fle z g é n é r a lem e n t fu iv i d e p r e n d r e u n o u
p lu fie u r s lâ v em e n s a p r è s l’o p é r a t io n d’u n e m é d e c in
e , n e p e u t q u ’ ê t r e a p p r o u v e : c e s lâ v em e n s q u i fo n t
o rd in a ir em e n t A m p lem e n t d é la y a n s 6c a d o u c iflan s ,
6c q u i n e fo n t c om p o fé s q u e d ’e a u fim p le 6c d’u n e
c u il le r é e d’h u ile d’ a in a n d e -d o u c e , fe r v e n t a u m o in s à
rincer le s g ro s in t e f t in s , à le s b a i g n e r , le s h um e é le r ,
6c rem é d ie n t p a r -là à la f é c h e r e f fe & à l ’a u gm e n ta t
io n d e fe n fib il it é q u e le p u rg a tif y a n é c e fla irem e n t
c a u fé . (fi)
P U R G A T IO N , ( Jurifprud. ) o n e n te n d p a r c e
terme, l e s d iffé r e n te s fo rm e s d o n t o n u fo it an c ie n n e m
e n t p o u r f e ju f t if ie r d e q u è lq u e fa it d o n t o n é to it
p r é v e n u .
I l y a v o i t d e u x fo r t e s d e purgation, c e l le q u ’ o n
a p p e llo i t purgation vulgaire 6c la purgation canonique.
L a purgation v u lg a ir e c o n fifto it e n d e s é p r e u v e s
fu p e r f t it ie u f e s , p a r l’ e a u f ro id e , p a r l’ e a u b o u illa n t
e , p a r l e f e u , p a r le f e r a r d e n t , p a r l e c om b a t e n
ch am p c lo s , p a r la c r o ix , l’ e u c h a r if t ie , & p a r le p a in
d’ o r g e & le f rom a g e d e b r e b is ; l’ig n o r a n c e 6c la c ré d
u l it é d e s p e u p le s fit in t ro d u ir e c e s p r e u v e s , 6c le s
ju g e s p e u é c la i r é s e u x -m êm e s le s a d o p t è r e n t ; e lle s
a c q u ir e n t tan t d’a u t o r i t é , q u ’ o n le s a p p e l la jugement
de D ieu . V o y e i ci-devant COMBAT EN CHAMP CLOS ,
Duel & Epreuve.
L a purgation c a n o n iq u e Ait a in fi a p p e llé e , p a r c e
q u ’ e lle é to it a u to r i fé e p a r le s c a n o n s . Voye^ l’article
fu ivan t .
Purgation canonique, (H ifl. mod. ) c é r ém o n ie
t re s -u fit é e d e p u is le h u it ièm e ju f q u ’ au d o u z ièm e f ie c le ,
p o u r f e ju f t i f i e r , p a r f e rm e n t , d e q u e lq u ’ a c c u fa t io n
e n p r e fe n c e d’u n n om b r e d e p e r fo n n e s d ig n e s d e
f o i , q u i a ffirm o ie n t d e le u r c ô t é , q u ’ils c r o y o ie n t le
fe rm e n t v é r i t a b le .
O n l’ a p p e llo it purgation canonique, p a r c e q u ’ e lle fe
f a i fo i t fu iv a n t le d r o i t c a n o n iq u e , 6c p o u r la d ift in -
g u e r d e la purgation q u i f e fa ifo it p a r le c om b a t , o u
p a r le s é p r e u v e s d e l’ e a u & d u fe u . Voye{ Combat
& Epreuve.
.-. * fo rm e n t , d it M . D u c l o s , d an s u n e d ifle r t a -
' Tome X III.
» t io n fu r c e fu j e t , f e fa ifo it d e p lu f ie u r s m an ié ré s*
» L ’a c cu fé , q u ’o n a p p e llo it jurator ou facramentalis,
» p ren an t u n e p o ig n é e d’ é p i s , le s je t to i t e n l’a i r , e n
» a c te ftan t le c ie l d e fo n in n o c e n c e . Q u e lq u e fo is , u n e
» lan c e à la m a in , i l d e e la ro it q u ’i l é to it p r ê t à fo u t e -
» n i r , p a r le f e r , c e q u ’i l a ffirm o it p a r fe rm e n t ; m a is
» l ’ u fa g e le p lu s o r d in a i r e , 6c c e lu i q u i f e u l fu b fifta
» d an s la f u i t e , é to it c e lu i d e ju r e r fu r u n tom b e a u ,
» fu r d e s r e l iq u e s , f u r l’ a u t e l o u fu r le s é v a n g ile s .
» Q u an d i l s ’a g iffo it d’u n e a c c u fa t io n g r a v e , fo r -
» m é e p a r p lu fie u r s tém o in s , m a is d o n t le n om b r e
» é to it m o in d re q u e c e lu i q u e la lo i e x i g e o i t , il s n e
» p o u v o ie n t fo rm e r q u ’ u n e p r é fom p t io n p lu s o u
» m o in s g r a n d e , . fu iv a n t le n om b r e d e s a c cu fa te u r s .
» C e c a s , é f o it d ’au tan t p lu s f r é q u e n t , q u e la l o i , p o u r
» c o n v a in c r e u n a c c u le . , e x ig e o i t b e a u c o u p d e t é -
» m o in s . I l e n fa llo it 7 2 c o n t r e u n é v ê q u e , 4 0 c o n t r e
» u n p r ê t r e , p lu s o u m o in s c o n t r e u n la ïq u e , fu iv a n t
» la q u a lit é d e l’ a c c u f é , o u la g r a v it é d e l ’a c c u fà t io n .
» L o r fq u e c e n om b r e n’ é to it p a s c o m p l e t , l ’a c c u fé
» n e p o u v o i t ê t r e c o n d am n é , m a is i l e to it o b l ig é d e
» p r é fe n t e r p lu fie u r s p e r fo n n e s , o ù le ju g é le s n om -
» m o it d ’o f f i c e , 6c en f ix o i t le n om b r e fu iv a n t c e lu i
» d e s a c c u fa t e u r s , m a is o rd in a irem e n t à 1 ? . Cutnduo-
» decirn fu r e t , d it u n e lo i d e s an c ie n s B o u rg u ig n o n s ,
» chap. viijk c e s tém o in s a tte fto ie n t l’ in n o c e n c e d e
» l’a c c u fé , o u , c e q u ’ il e ft p lu s ra ifo n n a b le d e p en -
» f e r , c e r t ifio ie n t q u ’ils l e c r o y o ie n t in c a p a b le d u
» c r im e d o n t o n l l a c c u fo it , 6c p a r - l à fo rm o ie n t e n fa
» f a v e u r u n e p r é fom p t io n d’in n o c e n c e , c a p a b le d e
» .d é t ru ir e o u d e b a la n c e r l’a c c u fa t io n in te n té e c o n t r e
» lu i. O n t r o u v e d an s l ’h if to ir e u n e x em p le b ie n f in -
» g u l i e f d’u n p a r e i l fe rm e n t .
» C o n t r a n , r o i d e B o u r g o g n e , f a ifa n t d ifficu lté d e
» r e c o n n o ît r e C lo t a ir e I I . p o u r fil s d e C h ilp e r ic , fo n
» f r e r e , E r é d é g o n d e , m e r e d e C lo t a i r e , n o n - fe ü le -
» m e n t ju r a q u e fo n fil s é to it lé g itim e , m a is fit ju r e r
» la m em e e h o fe p a r t ro is é v ê q u e s , 6c t r o is c e n s a u -
» t r è s t ém o in s : G o n t r a n n’ h é fita p lu s à re c o n n o î t r e
»■ C lo t a ir e p o u r fo n n e v e u .
» Q u e lq u e s lo ix e x ig e o ié n t q u e d an s u n e a c cu fc -
» t io n d ’ad u I t é r é , l’a c c u fé e f î t ju r e r a v e c e lle d e s t é -
» m o in s d e fo n {ex e. O n t r o u v e a u fl i p lu fie u r s o c c a -
» f io n s o ù l’a c c u fa t e u r p o u v o i t p r é fe n t e r u n e p a r t ie
» d e s tém o in s q u i d é v o ie n t ju r e r a v e c l’ a c c u fé ; d e
» fa ç o n c e p e n d an t q u e c e lu i - c i p û t e n r e e u fe r d e u x
» d e t ro is . I l p a r o ît d ’a b o rd c o n t r a d i c t o ir e , q u ’u n
» a c c u fé p u if le fo u rn ir à fo n a c e u fa t e u r le s t é -
» m o in s d e fo n in n o c e n c e . P o u r r é fo u d r e c e t t e d iffi-
» c u l t é , il fu ffit d’ o b f e r v e r q u e le s tém o in s q u i s’ u n if -
» fo ie n t a u fe rm e n t d e l’a c c u f é , ju r o ie n t Am p lem en t
» q u ’ il s le c r o y o ie n t in n o c e n t , 6c fo r t if io ie n t le u r a f -
» firm a t io n d e m o t ifs p lu s o u m o in s f o r t s , fu iv a n t la
» c o n fia n c e q u ’il s a v o ie n t en fa p r o b it é . A in fi l ’a c -
» e u fa t e u r e x ig e o i t q u e t e ls & t e l s q u i é to ie n t à p o r -
» t é e d e c o n n o ît r e le s m oe u r s 6c le c a ra fte r .e d e l’ a c -
» eu fé fu ffe n t in t e r r o g é s ; o u b ie n l’a c c u fé é t a n t fu r
» d e fo n in n o c e n c e 6c d e f a r é p u t a t io n , 6c d an s d e s
» c a s o ù fo n a c e u fa t e u r n’a v o i t p o in t d e t ém o in s , i l
» le d é fio it d ’e n t r o u y e r , e n f e r é fe r v a n t to u jo u r s le
» d r o it d e ré e u fa t io n .
» I l e ft c e r ta in q u e la r e lig io n d u fe rm e n t é to it a lo r s
» e n g ran d e v é n é r a t io n : o n a v o i t p e in e à fu p p o fe r
» q u ’ o n o fâ t ê t re p a r ju r e ; m a is e n lo u a n t c e fe n t i-
» m e n t , o n n e fa u r o it a fle z a d m i r e r , p a r q u e lle s r id i-
» c u le s & b a ffe s p r a t iq u e s o n c r o y o i t p o u v o i r en
» é lu d e r l’ e ffe t .
» L e r o i R o b e r t v o u la n t e x i g e r u n fe rm e n t d e fe s
» f u j e t s , 6c c ra ig n a n t au fli d e le s e x p o fe r a u c h â t i-
» m en t d u p a r ju r e , le s f it ju r e r fu r u n e ch â fle fan s
» r e liq u e s ; c om m e fi l e tém o ig n a g e d e la c o n f-
» c ie n c e n’ é to it p a s le v é r ita b le fe rm e n t d o n t le r e ft e
» n ’ e ft q u e l ’a p p a r e il.
| » Q u e lq u e fo is , m a lg r é le f e rm e n t , l ’a c c u fa te u r
D D d d ij