Het Hotel van den Gouverneur -Generaal , opRijswijk, is nict
buitengemeen prächtig , maar eenvoudig fraai, cn sleelits twee ■Verdie-
pingen hoog. Het gebouw is voorzien van een zeer hoog bordés en een
ruim voorpjein , waarop aan beide zijden een aantal koetshuizen zijn
gebouwd. Ter zijde van bet woonhuis zijn onderscheidcnc rutme woör"
yertrekken , waar de Sekretarissen , de AideS-dC^-camp en anderen, die
in de oniniddellijke diensit van zijne -Excellentié zijn , een aaögenäa'rti
verblijf hebben. ln ééne zaàlvan-dit hôtel houdt,- oni -de-veertieAdagèn1,
de Hooge Regering van Jndie bare vergadering , om ovër de gewigtiigste
belangen en aangelegenheden der kolonie te raadplegen en daaromtrent
besluiten te nemen. In eehe andere zaal geeft de Gouverneur-Generaal
elken Woensdag, gehoor aan een iegelijk , die zijne belangen aan dé
bescherming en vaderlijke zorg van’ Zijne ExCellentie wil aanbevelen.
Het ontzagverwekkende Gou v e m e m en t s g eb o u wy. döbr de
Inländers K an t o r B a r h o e (h e-t-Ni e nw'é'K a n t o o r)' genoeind*,
ten U. van het Molenvliet, aan de Zuidzijde van de’Prinsenlaan,
was çigenlijk, door den Gouverneur-GeneraalD aekdels , tot een P a l e i s
bestemd, doch onvoltooid gelaten zijnde,- is het later voor de vergade-
ringen van de Indische regering, en voor Verschillende departementen
zeer doeltreffend ingerigt. Het is' een zeer groot vierkant gebouw, tweé
verdiepingen hoog en aan dö’iNoord-j We’St-’en Zuidzijde döor twCe, boveh
elkander geplàatstè, gallerijen omgeven. Hier vindt men de h o o fd -
D i r e c t i e v a n fi n a n c i ë n ^ ' de Al g-eàn-e e n e r e k e n k a m e r
de D i r C' c t i e v a n de 1 an d e 1 ij k e i n k o m s t en :’èn de1
r e c t e b e l a s t i n g e n , enz. bij de inlanders-K a n tö r - :o e w.an g
jg e 1 d — k a n t o o r) gehceten. Op het voorpléin is dé 1 a n d s d r u k-
k e r ij , met 14 perSen, in een afzonderlijk gebouw waar de Bata-
viasclie Courant j het Staatsblad, de Alunanak en de Verhandeliittjen* 'van
het Bataviasche genootschap gedrukt worden. Tevens wordt in dit gebouw
het Zege lk ant oor , de Di reet ie der comptabi l i tëi t en dé Alge-
meene boekhOuderi j gevonden. Aan de zuidzijde vari bet Kantor -
B a r h o e is ook het A 1 g e m C e n B r ’i e v e n - p o s t k a n t o ô r. Dit
alles wordt aande Prinsenlaan door eenën grooten steenen ’ Amur', Van twee
poorten voorzien, afgesclmt, zijnde de WeSterpoort voor het in- en de
Ooster voor het uitrijdén. Binnen dezen muur staàt-eéh wachthuis
waarin nacht en dag zorgvuldig wacht wordt gehenden.
Het S t a d h n i s te B atav ia staat aan de zuidzijde van het Stadhois-
plein , een ruim vierkant, dat zieh van de voormalige Groote kerk tot
aan de Tijgersgracht uitstrekt ^hijna 400 Rijnlandkche roeden oppervlakte
en eene nu vervalleh fonlein in het midden heeft. Het eerste Stadhuis werd
gebouwd in 16S2-en was een tamelijk fraai gebouw voor dien tijd, doch het
was laag, :en kwam niet overeen met het toenemend aanzien Vn Vermögen
der stad. Hierom ’werd het in het jaar 1706 öinvergehaald en ,
op den 7 Jolij van da-t1 jàar, een nieuw Stadhuis voor de soin vàn dér-
tig duizend rijksdaalders aanbesteed , mits dat daar buiteh zonden worden
gerekend het ijzetwerk en de twee vleugels aan weCrskanten van
het Stadhuis , gewoonlijk de Boeijeh' genaamd. Dit niCuKtC gehpiiw \
hetwelk op den 28 Januarij 1707 begonnen en dén 1 Jiilij 1710 völ-
ooid werd, is een zeer fraai en wel gelegen gebouw. Het gebouw zelf is ,’
sonder de genomde Boeijen , van voren’omirent 128 Voet, en , de! Bôeîjen
daarbij gerekend, wel 200voet breed; terwijlhettCnO.aan deïijgersgracht
en ten W. aan de Nieuwpoortstraat stuit. Het portaal van het gebouw is zeer
deftig, van vorén twintig voeten breed en men klimt daartoe, längs dric
kanten , met vijf trappen op. Vaii deze .stöepgaat men , door eene groote j
achthalf voet breede en dertiendhalf voet hooge, deur, in het gebouw,
welks diepte op 112 voeten berekend wordt. Het Stadhuis is twee verdiepingen
hoog, welke ieder met tien, zevendhalf voet breede en veer-
tiendkalf voet hooge, vensters voorzien zijn. Te midden van deze ven-
sters is nog een fraai 4 uitstekend rondeel met vijf vensters , koepelswijze
getionwd. Boven dit rondeel ziet men onderscheidene schoone sieraden
van ijzer, zoo als de geregligheid, staande in eene poort. Ter regterzijde
van dit beeid ziet men het merk der voormalige Vereenigde Gostindische
Compagnie, of de doOrgetrokken letters V. O. I. G. ji en ter linkerhand
het wapen van B a t a v ia . Boven het beeid der geregtigheid vertoont
zieh de Hollandsche leeuw , met het zwaard in den eenen en den bundel
der Zeven pijlen in den-anderen klaauw. Wat höoger ziet men eenen
fraaijen koepeltoren, die tot weerhaan voert een vrouwenbeeld , dal in
de eene band een zeil en in de »andere de zeven vereenigde pijlen zwaait ,
zijnde deze toren öngeveer van dezelfde hoogte, als die 1 van het
voorrnalig Stadhuis ( bet tegenwoordig Paleis) te ’ Amsterdam. Wan-
neör men den grooten trap öpgaat, komt men regts in de Zalen van
het hooge geregtshof, en links in die van den Raad der Jiisti-
tie. üp -de beneden verdieping ziet men de vertrekken der Wees-
kamer en die,’ welke Voormaals voor den Directeur van het verwis-
selings-kantoOr bestemd waren. De drie eerstgemelde administratien
zijn echter naar het nieuwe Gouverneinentsgebouw, aan het Molen-
viiet overgebragt. - De zoogenaamde' Boeijen zijn te allen tijde tot
gevangenissCn gebraikt, en dienen daartoe ook nog. De benederiver-
dieping wordt door den cipier en zijn huisgezin bewoond, zijnde er op
de eerste verdieping drie of vier luchtige en mime vertrekken, die
voor EurepesChe en aanzienlijke inlandsche gevangenen bestemd zijn.
De groote binnenpleinen achter het gebouw zijn inet kamers en hok.
ken ömringd, in welke- de overige gevangenen des t nachts worden op-
gesloten. - Door dit geheele gebouw heerscht goede orde en zindelijkheid,
Elken morgen bezoeken de Stads-Geneesheeren en Heelmeesters de
hier ' aanwezige zieken , om hun de vereischte geneesmiddelen voor te
sehrijven; de zieken en gekwetsten, die eene meer zorgvuldige behande-
ling noodig hebben, worden naar het dus genoemde Stads-verband
gebragt. Het vocdsel, hetwelk men aan de gCvangcnen uitreikt, is
overvloedig en wel toebereid ; het Gouvernement geeft daartoe zes stui-
vers per dag voor elken inlandschen , en een gülden voor elken Euro-
pcschen gevangenen.
De Beur s, ten W. voor de Hospifaalstraat, in de nabijheid van
de voormalige Diestpoort, is in het jaar 1818 gebouwd, zijnde er den
8 September van dat jaar de eerste vergadering in gehouden. Het
gebouw heeft twee daken , op een twaalftal, in drie rijen geplaatste,
kolommen rüstende. Zoo wel in het zuid- als in het noordeinde zijn
twee kamers. Ook heeft men er het Assuran t ie ka nt o o r, en men
vindt er altijd gelegenheid, om klinkende mu nt voor papieren geld
van de Chinezen in te wisselen.
Het V e r b l i j f d e r dusgenoemde Ke 11 inggan g e r s, of misdadi-
gers , die tot den ketting of dwangarbeid verwezen zijn , Staat in de oude
stad op eene plaats, die met grachten omringd is, welke eene soort van
eiland vormen. Twee groote luchtige zalen kunnen van twee honderd
tot twee honderd vijftig van deze ongelukkigen bevatten; zi j worden met
veel menschlievendlieid hehandeld : men doet hen aan de wegen , aan
de kanalen en andere openbare werken arbeiden. Het Gouvernement
voedt ert kleedt hen., en geeft bovendien aan ieder hunnereen gülden