3c distrikt, hool'dplaats Ei nd ho v en .
.21c militiekanton, hoofdplaats Oi r s c h o t ,
22e » , » Boxmeer ,
23e » , » Hi l var enbeek,
24e » , » Eerzel ,
28e » , » E i n d h o v e n ,
26e » , ». St. Oede nr ode ,
27e » , » Geme r t ,
28e » , » Asten,
29e » , » Hclmond,
50e » , » Budel .
Voor het onderwijs wordt Noord-Braband in negen schooldistrikten
Het le schooldistrikt, le gedeelte, telt 48 scholen.
» le » , 2e * ) » 24 »
» 2e * * » 30 »
» 3e » » le » , » 17 . »
» 3e s j 2e » , » 26 »
» 4e » , » 31 »
» 8e » j » 38 »
» 6e ® » » 39 »
» 7e » > » 26 »
» 8e » 34 »
fjw 9e » . ., » . 40 »
Zoodat men er in het geheel 349 lagere scholen telt.
Er zijn 44 Latijnsche scholen, welke gevonden worden : t e ’s Her togenbosch,
te Be r g e n - o p - Zoo m, te B r e d a , te E i n d h o v e n ,
te Helmond, te Ra ve s t e i n , te Grave, te Heusden, te Uden,
te Gemer t , te Oos t erhout , te Oudenbosch. , te Boxmeer en te
Megen, die gezamenlijk een getal van ruim 300 leerlingen teilen.
De voornaamste rivieren, die dcze provincie bespoelen, zijn: de
Ma a s , de l e r w e d e , met een aantal killenI waaronder zeer aan-
merkelijke, in den verdronken Zuid-Hollandschen waard; de Schelde;
de Amer ; de Oude Maas; de Dommel ; de Aa of Ade; de Donge;
de Mark of Merk en' de Dintel . Ook heeft men er een zeer be-
langrijk kanaal, de Z u i d -W i l l e m s v a a r t geheeten.
Men vindt er de volgende voorname dijk- en polderbestnren: 1°. de
Polder van den Eigen, onder Or t h e n , Rosmalen en Nul and;
2°. de dijkstoel van den Polder van Empel -en-Meerwi jk; 3°. het
dijksbestuur van den polder het Hoog-Hemaal ; 4°. het dijksbestuur van
den polder het Laag-Hemaal ; 8°. het dijksbestuur van den polder den
Ham; 6°. bet dijksbestuur van de Peperkoekdi j ks en Vl ier tpolder s ;
7°. het dijksbestuur van den Lande van Breda , onder O o s te r h o ut ,
in zes polders verdeeld, te weten : van Broek, van den W illem sp
o l d e r , van den Dongendi jksche'npolder , van den Br iel tgens-
po ld er , van den Westpolder en van den Re p u b l i e k p o l d e r ;
8 . de dijksbesturen onder, Terheide n , te weten: van den Grooten-
Zonzeel schenpolder , van den Binnenpolder , van den Polder
van Ha r t e i en van den Polder van Crauwer sgors-en-Hokken-
berg ; 9°. de dijksbesturen onder ’s Pr incenhage ; 10°. de dijksbesturen
van T e t e r i n g e n , bestaande uit de P o l d e r s v a n V u g h t ,
de Me e r h o e k en de C r o g t e n ; 11°. de dijksbesturen onder Et-
t e n , bestaande ui t ; de W e s t p o l d e r , de C r e y t e n b e r g , de
0 o s t p o 1 d e r , den Y k o 1, d e H 1 11 e k e n s p o 1 d e r deQ A c h t e rh
o e r k e n s p o l d c r en het T r i p p e n p o l d e r t j e ; 12 . de^dyks-
besturen in den Lande van Bergen-op-Zoom beslaandeu mt
twaalf polders; 13°. de dijksbesturen onder Steenbergen, mtma-
kende vijf polders ; 14». het dijksbestuur van den Rui ge nh i l , onder
de Wi l l ems t ad; 18°. zes dijksbesturen onder F y n a a r t en Heynin-
ge n; 16°. het dijksbestuur van Ze v e n be r ge n , ; - 17 - dat van de
N i e r v a a r t ; 18°. dat van den Ro i j a l e n p o l d e r ; 1 9. dat van
den Em i l i a p o l d e r ; 20°. dat van Du s s e n ; 21 . dat van den
N i e u w - D u s s e n s c h e n of Z u i d - H o l 1 a n d s c h e np o 1 d e r ;
22°. dat van het N i e u w l a n d v a n A l t e n a ; 2 3 . dat van den
V e r v o o r n e p o l d e r ; 24°. dat van het O u d l a n d v a n A l t e n a ;
28°. dat van S t a d e n L a n d e v a n He u s d e n ; 2 6 . het dijksbestuur
onder den Lande van Grave-en-Cuyk bestaande uit Dyk-
raven en Leden van vijf onderscheidene polders; 27 . het dijksbestuur
van R a v e s t e i n ; en 28°. het dijksbestuur van Stad en Lande
va n Megen. , .
Over het algemeen is het in Noord-Brarand zeer gezond vooral in
de omstreken van Breda. Men treft in deze provincie niet alleen
stokoude lieden van 80 en 9 0 , maar zelfs sommige van boven de 100
iaren aan ; ook zetten zieh eene menigte menschen uit andere pro-
vincien, uit hoofde van de gezondheid der luchtstreek, hier neder.
Opmerkelijk is h e t, dat dit landschap, bij het woeden van peitziek-
te n , in andere oorden van Nederland, veelal daarvan is verschoond
gebleven. ,
In sommige streken vindt men eenen zeer vruchtbaren, op andere
plaatsen eenen middelmatigen , elders zelfs eenen schralen en dorren grond
De L a n d e n van Heusden en A l t e n a en de heerlijkheden N i e r v
a a r t , Wi l l em s t a d * St eenbergen, P r i n s e l a h d en Z e v e n b
e r g e n , en het westelijk gedeelte van bet markgraafschap Ber-
g e n - o p -Z o om, even als het kwartier M a a s l a n d , zijn zeer
vruchtbaar, terwijl men in de baronnie van Breda, maar bijzonder
in de Me i j e r i j v a n ’s H e r to g en bos c h , vele dorre heidevel-
den, enin het tot deze laatste behoorende P e e l l a n d , drassige veen-
gronden aantreft. De voortbrengselen van het dierenrijk zijn koeijen,
die echter klein van gewas zijn. paarden, die wel niet zoo groot zijn
als in Friesland en Overijssel, maar geacht worden op den duur beter
vermoeijenissen te kunnen doorstaan , schapen, wier wol meestal in de
fabrijken dezer provincie (vooral te Tilburg) verwerkt wordt, varkens ,
die een zeer smakelijk spek leveren , hazen , konijnen , onderscheidene
vogelsoorten, bijzonder hoenders, zijnde vooral de Bredascbe kapoenen
en poulardes beinde en ver beroemd, terwijl de hoenders en ganzen
van Aarle, Beek eii Lieshout met honderden s wekelijks naar Holland
worden gezonden ; ook wordt de bijenteelt door verscheiden der land-
bewoners met goed gevolg voortgezet, terwijl de rivieren den Noord-
Brabandschen disch met eerie veelvuldige verscheidenheid van visch
voorzien, onder welke de arisjovis van Bergen-op-Zoom, onder den
näam van Bergsche ansjovis bekend , alöm verzonden wordt. Voor-
heen werd de zalm bij Geertruidenberg zoo menigvüldig gevangen, dat
de dienstboderi zieh verhuurden op voorwaarde die maar tweemaal
’s weeks te moeten eten.
Uit het plantenrijk levert deze provincie zware gerst, rogge , tarwe,
haver, hop, spurrie, meekrap , oliezaad, vlas, waarvan de Noord-Bra-
banders zelvcn keurig linnen weven , hennep, paardenboonen, boom- en