heeft, welke door ¿¿nen Leeraar bediend wordt. Voorheen waren liier
■vier gemeenten , elk met einen Predikant. Sedert 1713 slechts eene.
De eerste die men als Leeraar bij de Doopsgez. te Boisward vermeld vindt,
is U d itg Renix , in het jaar 1866, in dien tijd Oudste genaamd. Het
beroep van den Predikant geschiedt door de mans- en vrouwenlede-
maten.
De Israeliten , die er 110 in getal zijn, hebben in dit jaar (1840) eene
Synagoge gebouwd. Men heeft in deze gem. drie lagere seholen, die ge-
middeld een getal van 800 leerlingen 'teilen.
De stad B ol sw a rd , in het Lalijn B o l sv a rd ia , ligt 8 u. Z. W. van Leeu-
warden, 2 u. W. ten N. van Sneek, 2 u. Z. van Franeker en 3 u.
Z. 0 , van Harlingen , aan de vereeniging van onderscbeidene trekvaar-
te n , die de reisgelegenheid , alsmede het verzenden en ontvangen van
goederen zeer gemakkelijk maken.
Zij is ten N., N. 0 . en 0 . door voortreffelijke hooge wei- en bouw-
landen omgeven , waardoor zij voor den veehandel en vetweiderij zeer
geschikt is ; ten W. en inzonderheid len Z. heeft zij onderscheidene
meren, die den inwoners veel visch opleveren.
B o l s w a r d , de eerste en grootste stad van het kwartier W e s te r g o o ,
is een kantonshoofdplaats op als zoodanig de zetel van een kanton-
geregt; vroeger was zij de tweede der stemhebbende steden van Friesland.
Ook was zij met onderscheidene handvesten en Privilegien be-
giftigd : vooral had zij van Keizer K a r e l V , den 3 February 1824,
aanzienlijke voorregten verkregen. Het is ontwijfelbaar eene der oudste
plaatsen der provincie, als zijnde reeds in het jaar 728 bekend.
Zij begon reeds te bloeijen in het jaar 1300. En dat zij destijds
geenszins onder de minste steden van Friesland gerekend werd, blijkt
daaruit, dat zij het regt der munt had, waarvan ten getuigenis kun-
nen strekken , de tot die munt gebruikte Stempels met het jaartal 1370,
welke nog heden in de stadskist bewaard worden. Zij werd in het jaar
1422 in het verbond der Hanzesteden opgenomen. Alhoewel de stad
thans l j u. van de zee verwijderd ligt, begunstigde hare vroegere lig-
gmg aan de Middelzee den handel. Nahet verlanden ofopslijken van
dien zeeboezera, maakten de Bolswarders gebruik van de haven van
Makkum , westwaarts van daar aan de zee gelegen, tusschen beide
welke plaatsen ten dien einde een kanaal gegraven i s ; behalve dat
zij zieh ook van de haven van Workum, ter berging van hunne
koopvaardijschepen , bedienden. Zelfs nog in de vorige eeuw woonden
er te B o l s w a r d vele rijke scheepsreeders , die belangrijken zeehandel
dreven, of de ondernemingen van Makkumers of "Workumers onder-
steunden. De Bolswarder kan was. vroeger voor de natte waren de alge-
meene maat der provincie Friesland.
Over den oorsprong van den naam der stad is vroeger veel vcr-
schil onder de geschiedschrijvers geweest: want eenigen beweerden
dat zij door zekere B o l sw in a , dochter van R adbodd I , Koning
van Friesland , gebouwd was, en van haar den naam ontleende.
Anderen wilden dat het woord Bodel, oudtijds bodem zoude hebben
beteekend en dat men den grond, waarop B o l sw a r d gebouwd
i s , den naam van B o d e l sw a e r t had gegeven, als zijnde een uit den
bodem der zee aangewonnen waard. Weder anderen, zijn van mee-
ning, en Waarschijnlijk niet ten onregte , dat de stad haren naam draagt
naar zekere B odelo , bij verkorting B o e l e genaamd, die vermoedelijk
op het hoogste gedeelte der stad eeii liuis ,■ stins of slot gebouwd heeft,
•rondoin hetwelk de leden van zijn geslacht, benevens zijne onderhoorigen
en a n d e r e l i e d e i i b u n n e w o n i n g e n z u l l e n , h e b b e n o p g e s l a g e n ,
d i e a l l e n g s t o t e e n d o r p a a n g r o e i d e n , h e tw e l k m e n d e n n a a m g a h v n
R o d e l s w e r t o f B o e l s w e r t , z o o a l s m m d e n n a a m o u d t y d s s g h r e e j .
M i s s c h i e n o o k z o u m e n d e n n a a m k u n n e n a f l e i d e n . y a n e o ii e w £
R o d e l e n B o d e l e n , d . i . k o o p h a n d e l d r i j v e n . W a t h i e r v a n m ,
h e t , d a t d e o u d s t e g e b o i iw e n , v e e l a l o p d e h o o g s t e p l a a t s e n d e r . » tM j r e -
v o n d e n w o r d e n , e n d a t d e n a a m d e r p l a a t s v o o r h e e n B o d e l s w a e r t o f Bö-
d e l s w e e r t w a s . Z o o l a s i n e n o p h c t z e g e l d e r s l a d , a a n o u d e b i i e v e n g e -
v o n d e h : Sigillum Bargensium Bodelswaert; t e r w y l h e t g r o o le ^ s t a d s z e g e l
t e n ö p s c h r i f t h a d : Sigillum civium de Bodelsvart.
De stad , die ovaal rond van gedaante is en zieh van het 0 , naar het
W. liitstrekt. wordt door eenen hoogen aarden wal omgeven , d^e m^t
eene fraaije dubbele rij boomen beplant, en door eene breede ¡grach
omrinp-d is. Deze wal wordt goed onderhouden en levert een Iraai ge-
zip-t over het veld en tevens, met bet daarbij gevoegde plantsoen, eene aan-
wename wandeling op. B o l sw a r d beslaat binnen den wal eene oppervla Je
van 22 bund. 46 v. r. 88 v. eil. Zij telt 670 h. en 5650 xnw., heeft
drie poorten ; als ten W. de B1 aa u we p o o r t , ten N O. de öt. Jaj is-
poor t , en ten Z. 0. de Sn e e k e r p o o r t , van welke de beide eerste
tevens waterpoorten zijn , terwijl er tusschen de Sneekerpoort en e
Blaauwe poort nog eene vierde, namelijk de Za nds t e r poor t , zijnde eene
waterpoort, gevonden wordt, door welke men met schulten de st^d
in- en uitvaart. De stad is van binnen overal met grachten door-
sneden, welke genoegzame diepte hebben voor allerlei schepen ; en
door eene menigte steenen en houten bruggen (hierposten genoemd) zyn
öndersclieidene wijken, die anders , als kleine eilanden, van elkander atge-
zonderd liggen , aaneenverbonden. De stad is zindelijk , en tevens luchtig
gebouwd, hebbende doorgaans breede straten, en ruime tuinen, vooral
achter de huizen, die naast bij den wal staan. .
Het oude St ads l iui s , dat even als het tegenwoordige aande 31a rkt-
straat stond , werd in het jaar 1474 aangelegd. Dit gebouw werd in
het jaar 1614 afgebroken, en den 11 April van dat jaar, door den
President Burgemeester R e v s ie r H ä rin gs , de eerste steen aan het nieu-
we gelegd, hetgeen binnen vier jaren volbouwd was , en in het jaar
1765 aanmerkelijk verbeterd w'erd. Het heejt eenen fraaijen voorgevel
met lijsteh, beeiden en allerlei lofwerk versierd, en prijkh met. eenen
sierlijk geböuwden toren , die van buiten op het dak rust , maar van
binnen door eenen pilaar ondersteund wordt. Het inwendige Ä a d!t
gebouw, voldoet echter geenszins aan de groole verwachting die het
sierlijke uilwendige doet ontstaan. Onder het Bladshuh , tot SpgjHjt
men längs eene fraaije hooge stoep toegang heeft, is de S tad.sr
waag, waarhij de Boter - en Kaasma r k t gehouden wordt,onder.eene
lu if, die in het jaar 1784 , wegens den aangroeijende toBvjoed^vap boter
en kaas, vergroot is. In het jaar 1839, werden hier 546,780 pond
boter en 479,400 pond kaas ter markt gebragt. . .. ± • :
Tegenover het Stadshuis Staat ook bet G ri e te n ij-h u l s van Wqn-
seradeel, een niet onaanzienlijk gebouw , w'aarin het grietenijbeslunr zij-
nen zetel heeft , en het kantongeregt zijne zittingen houdt. .
Het heeft B o l sw a r d niqt ontbroken aan oude adellijke huizen, .00*
het hooge J u n g e m a h u i s , dat in 1839 werd afgebroken, t>vee Hcer
emahui zen en H i dde mah u i s , het tegenwoordige grietemjbuis. l)it
waren allen voormalige stinzen die bij het aanleggen der stad binnen den
ringmuur getrokken zijn. Onder de merkwaardige gebouwen verdient ook
hielding bei liuis , waar de Reizerlijke Resident zijn verblijf plagt te