Huso VAR B a a r l a n d , die in lj$95 , als eenen der handdadigea of niede-
.pligtigcn aan den moord van Graaf F e o r i s V , zijne euveldaad te
Dordrecht op het rad boette. De heerlijkheid moet echter toen reeds
niet uieer geheel door dit geslacht zijn bezeten geweest, 'want, den 15
October 1295 deed D o d y n v a n E v e r in g e n , ten behoeve van F e o r i s v a n
H e n e g o uw e n , Prins van Morea, afstand van alle zijne aanspraken op
het goed , hetwelk lag in B a a r e a n d , B a d i c k e n dorp (Balcendorp)
en 0 u d e l a n d e , en eertijds aan N ic o e a a s V r i e s e toebehoord had.
Door den dood van F e o r i s v a n H e n e g o uw e n kwam de heerl. B a a r e a k d
(allhans West-Baarland) aan W ie e em I I I , Graaf van Holland, Zeeland
en Henegouwen, die daarmede, in het jaar 1512, H e n d r ik en C o s ty n
v a n R e n e s s e beleende, in wier geslacht deze heerl. lang gebleven is.
Thans maakt B a a r e a n d met B a ke n do r p , 0 u d e l a n d e en S t u i-
v e z a n d gezamenlijk slechts eene heerlijkheid u it, die een eigendom
is van de Heeren C o rn e e i s A d r i a n d s v a n B o l ’e s , te Schiedam , en Mr.
J a c o b u s d e B a r k e r te Rotterdam.
B aareand is waarschijnlijk van hoogen ouderdom, zelfs wil men,
dat het in het jaar 850 zoude bedijkt zijn , hoewel het in onze
geschiedenis eerst omtrent het einde der 15de eeuw voorkomt. In het
jaar 1295 landde bij dit dorp een troep van ruim 3000 Vlamingen aan,
die aanvankelijk door plünderen en hlaken , waarbij zij zoo min kerken
als huizen verschoonden, hier groote verwoestingen aanrigtten. Maar
D oedyn van E veringen en eenigen uit het geslacht van van B orseeen
hadden niet zoodra 300 man Zeeuwen op de been gebragt, of zij trok-
ken daarmede , den 1 2 October van het gezegde ja a r, van twee kanten
op de Vlamingen aan, en bragten er zelfs zoodanigen schrik
onder, dat deze, hals over hoofd, naar hunne schepen vloden.
.De Zeeuwen zaten hen echter zoo digt op de hielen , dat velen in
het water gejaagd werden en verdronken , terwijl anderen of afgemaakt
of gevangen genomen werden. Het verlies der Vlamingen zoude bij-
kans 13Ö0 man beloopen hebben.
Ten verzoeke van Heer J an van R enesse van R enouwen , Heer van
Baarland, Heer J an van R enesse en J an van R enesse van E veringen
, wier beeldtenissen vroeger nevens elkander in een glas der kerk
gezien werden, vergunde Hertog A ebrecht van B e ijer en , 1 Ju n ijl3 9 4 ,
aan die van B aareand, om eenen wekelijkschen marktdag te mögen
hebben op Maandag ( 1 ) , met verbod aan de inwoners , zoo van B aareand
als van O u d e l a n d e en B ale e n d o r p , van eenig koorn of andere
.waren, daar buiten of uit hunne huizen te mögen vervoeren , voor en
aleer zij daarmede te B aareand te markt geweest waren, op verbeurte
van tien pond zwarten (ruim 13 guld.).
J an IV, Hertog van Braband, verineerderde de voorregten van dit dorp
nog aanmerkelijk , bij zijnen openen brief, gegeven te Bergen in Henegouwen
, den 8 December van het jaar 1418, verleenende aan de inwoners
en ingezetenen van B a areand, Ow de l a n d e , B a l c e n d o r p , , en
het N i e u w l a n d v oo r B a a r l a n d , benevens hunne nako-
melingen, ten eeuwigen dage vrijheid, om overal binnen zijnen
Lande van Braband, Holland en Zeeland, te water en te
lande, van marktpenningen, pondgelden, tollen en geleide, tol-
vrij- te mögen varen. Dit privilegie is bevestigd door dat van
( il De brief brj v a n M i e r i s , D, III, bl. 36 0 , van 20 April 1390, betreft eene
Woensdagmarkt, durcndo tot weder zcggen , en is van deae ondcrscheiden»
B A. A. 17
Keizer Karee V, gegeven den 29 September 1520, en werd nog,
voor zoo ver Holland en Zeeland aanging , ten tjjde der Republics
genoten , mits men eenen waarbrief van Baljuw en Schepenen van een
dezer p'laatsen toonde , waarait bleek , dat de goederen werkelijk
aan burgers van B a a r e a n d of van een der andere genoeinde dorpen
toebehoorden.
Aan die van B aareand, B alien do r p , O u d e l a n d e en het
Nieuwland voor Baarland'is, in 1480, ooknogecn privilegie gegeven
door \VoLF£RT VAN BoRSEEEN VAN V eRE, WlELEB DE V r IESE VAN OoSTENDE en
J an van O ostende , waarbij aan Kerkmeesteren van alle die heerlijkheden
vergund en toegestaan werd, den parochie-accijns te verhoogen en te
Verlagen , naar hun welgevallen , tot onderhoud van hunne kerken ,
orgels, klokken, straten, ommegang en van alle de gilden aldaar.
Dit privilegie is op nieuw bekrachtigd door de Heeren Staten van
Zeeland, bij resolutie van 20 December 1606, en om die reden zijn
deze vier heerlijkheden vroeger altijd vrij geweest van den tienden
penning over de gratieuse concession, den Rentmeester Bewester-
Schelde toeirevoegd, en welke de meeste andere dorpen van Zuid-
Beveland moesten betalen, die ook altoos hunne Edelmogende bij re-
queste verlof moesten verzoeken, om dien parochie-accijns te mögen
heffen.
Thans is B aareand een fraai en groot d. , dat met de onderhoong-
heden ongeveer 481 bund, grond beslaat, en ruim 500 inw. te l t ,
die zieh meest alien met landbouw en veeteelt generen.
De Herv. hebben hier eene vrij luchtige kerk, welke met eenen
hoogen toren prijkt, waarin voör de Kerkhervorming eene vicarij van
St. Jan was. Toen was zij merkelijk grooter dan thans, als rüstende
op twee rijen pilaren. In den zomer van 1532 sloeg er de bliksem
in , waardoor zij met een groot gedeelte des dorps verbrandde , doch
zij werd hersteld ten koste van een deel harer bezittingen. < Latere
gebeurtenissen version den het overige zoo zeer, dat zij op die wijze
niet meer onderhouden kon worden, en in 1774 twee derde gedeelten
moesten wordeu afgebroken, waardoor zij hare tegenwoordige^ gedaante
verkreeg. Het orgel, dat thans in deze kerk gevonden wordt, is , in het
jaar 1786 , uit bijdragen van de Hervormde leden der gemeente en voorts
uit de kerkfondsen bekostigd , en werd op den 1 October van dat jaar inge-
wijd. De gem., die 480 leden te lt, behoort tot de klass. van Goes, ring
van Borselen. De beroeping van den Predikant geschiedt door den
kerkenraad, met medestemming van den Ambachtsbeer. De eerste ,
die hier als Predikant gestaan heeft, is geweest A rnoed W ie e s . Hij
kwam den 1 December 1578 lierwaarts en werd den 5 Julij 1581 ,
op zijn verzoek, van de dienst ontslagen.
Vroeger stond op het Westeinde van B aareand, een weinig buiten het
dorp, ook een zwaar kasteel Hellenburg, maar men ziet Hu nog
alleen aan het Oosteinde van de kerk , het oude beerenhuis , h e t H o f
genaämd (Zie het volgende art.).
Er is hier een overzetveer op Zaamslag, Neuzen en andere aan de
overzijde van de Hont gelegene plaatsen, en er vaart meestal om de
veertien dagen of drie weken eene groote poon of pontschuit op Rotterdam
en Dordrecht met granen en andere voortbrengselen der om-
gelegene landen. Men lieeft er eene school, die door een gemiddcld
getal van 80 leerlingen bezocht wordt.
B a a r l a n d is de geboorteplaats van den gelecrden H a d r i a n u s B a r e a n -
d u s of A d r i a a n v a n B a e r e a n d x , geh. 1488, -j- omtrent het jaar 1342 ,
II. D ebe. 2