202
BEDROGSEILAND, eil. in Oost-lndie, tot den Sundaschen A r chipel
behoorende. Zie Engano.
BEDUM , gern. in Ilunsingo , prov. Groningen } arr. Appmgedam,
Laut. Onderdendam} (1 k. d., 6 m. k., 2 s. d. ) ; palende N. aan de
gem. Baflo en Kantens , 0 . aan Middelstum , Z. aan Noorddijk en
Groningen , W. aan Adorp en Winsum.
Deze gem. bevat de dorpen : O n d e r d e n d am , Me n k ew e e r ,
■ On d e rwi e r um, W e s t e r d i jks h o r n , Bed u m , No o r d wo
l d e en Z b e n e v e n s de geh. T e r - L a a n , Reid-
l a n d , E l l e r hu i z e n en een gedeelte van de N o o r d e r h o o g e-
b rüg.
Men telt er 816 h. en ruim 5000 inw., die meest liun bestaan
vinden in landbouw en veeteelt.
De Herv. , die ruim 2400 in getal zijn, hehben hier vier kerkcn en
maken de volgende vier gem. ui t : Z u i d w o l d e , N o o r d w o l d e ,
Bed n m - e n -W e s t e r d i j k s h o r n , en O n d e r d e n d a m - M.e n-
k ew ee r - e n -0 n d e rvv i e rum.
De R. K. , wicr getal ruim 580 beloopt, liebben in deze burgerlij-
•ke gem. eene , sedert 1851 in goeden staat herstelde, kerk en behoo-
ren allen tot de statie van Bedum.
De Doopsgez., wier getal zieh tot eenige weinige bepaalt, en de Israeliten
, van welke men er sleclits 4 aantreft, behooren tot hunne respective
gem. te Groningen.
Men heeft in deze gemeente 4 scliolen.
Het dorp B edum , oudtijds B edhum , en bij vcrkorting B eem , dat ,
naar men wil, eigenlijk B edereim (d. i. plants des gebeds) zoude
beeten, ligt 4 u. W. Z. W. van Appingedam, 1 u. Z. ten O. van
Onderdendam en I f u. N. N. O. van Groningen , aan het Boter-
diep of de trekvaart naar Onderdendam , in eene läge streek, die
voorheen echter zeer geschikt tot houtgewas moet gevveest zijn,
alzoo men haar , onder den naam van B edderawalda of het B edu-
mekwoud , vermeld vindt. Het i s , ofschoon op geene wierde of
hoogte gebouwd , waarschijnlijk reeds van zeer - vroegen oorsprong,
en wegens bare ligging aan eenen druk bezochten rijweg en aan
de vaart van Groningen naar ülrum , Warffum, Uithuizen en terug ,
eene zeer levendige en welvarende plaats , die alleen 120 h. en ruim
800 inw., maar met de onderhoorige geh. T e r L a a n , Reid-
l § n d en E l l e r h u i z e n , 214 h. en 1200 inw. telt.
De kerk, die voor de Hervorming aan de H. Maagd M a r ia , aan
den Apostel P aüi.us en aan den H. W alfridus was toegewijd , is vroe-
ger eene kollegiale- of kapittelkerk , onder het opzigt eens Dekens , ge-
weest, maar ten jare 1500 werd zij , door Paus B omfacius VIII, aan
bet Thesingerklooster toegekend, onder voorwaarde, dat hier een vika-
rij moest blijven. Zij zoude, naar men wi l , op dezelfdc plaats staan, waar
de H. W alfridus vermoord werd. ln het jaar 1484 werd , ter plaatse waar
deze eerste kerk gestaan heeft, eene andere gebouwd , die thans nog bij de
Herv. gem. Bedum-en-Westerdijkshorn gebruikt wordt, en , niettcgen-
staande zij in 1556 veel geleden heeft, en het koor naderliand afge-
broken werd, nog een aanzienlijker gebouw is, dan ■ men in dorpen
gewoonlijk aantreft. Zij is in eenen fraaijen stijl, met losse en
Richtige pilaren opgebouwd , prijkt met eenen prächtigen naaldtoren ,
die grootendeels uit duifsteen opgetrokken en nog voor ongeveer 20
jaren 256 v. hoog was. Hoewel de spits toen ingekort is , zoodat de
hoogt« thans niet meer dan 216 v. beloopt , wordt hij nog voor dan
hoogsten , in de Ommelanden gebouden. De kerk is van een goed
°r in deziToude hoofdkerk werden voor de Reformatie , boven het altaar
de overblijfselen bewaard van den H. W a l f r id u s , die , benevens
zijn zoon R a d fr id u s , in de negende eeuw, e n , naar men w,l te
Bedum, in 857, door de Heidensche Noormannen terwyl hij aan het
bidden was, werd om het leven gebragt, en sedert dien t y d , eerst bij
zijn graf en naderhand in deze kerk , hoogehjk werd gecerd en tegen
ziekten en zwakheden aangeroepen. Zijn v.erdag v a l t m , op den 3
December, wanneer er, ter eer van dezen, m dit gewest zeer gehul
digden heilige, oudtijds een groote omgang werd gehouden , » “ j f « « J
verbazende toeloop van bedevaartsgangers was , en voor welk leest
er eene bijzondere persoonlijke veiligheid van dne dagen , door zware
boeten, gewaarborgd werd , welke men dan Walfrtdus-Frede noemde.
Zeker is het, d at, in het Hunsingoer Landregt van 1232 , de bmte
Waldfrets frethe reeds voorkomt, maar als een vrede dien de Reg
ters van het Hunsingo genoten , terwijl zij naar den W a rf ( een hooo
er geregt) reisden , däar vertoefden en hmswaarts keerden. Aan
dezen Heilige werden vele goede landelijke inrigtmgen en verbeter.ngen
toegeschreven , en onder deze, de bedijking van Jm.ersdyk, bevattende
d ^ e a k de kerkdorpen : B e d um , N o o r d w o l d e en Z u i dwo
l d e . Er is een boomgaard ten W. van de klapbrug, naby de
plaats, alwaar de schuiten aanleggen , die de Kapel wordt geheeten
waar vele doodsbeenderen worden gevonden : er zyn e r, die gissen, dat
W a l f r id u s hier het eerst zou zijn vereerd geworden , en wel op grond,
dat de tegenwoordige kerk op eenen lagen bodem , en op geen wierda
Staat. De eerste kerk te Bedum was van hont.
De R K kerk, waarin de dienst door eenen Pastoor verngt wordt
en die een 'fraai orgel heeft, is aan den H. W a l fr id u s
statie behoort tot het aartspriesters. van Groningen , en telt ,3l’U 2lele" ‘
De school, die tot de hoogste klasse behoort, telt gemiddeld 15U
leeMeTheeft te Bedum 2 pelmolens, rog- en schorsmolen 1 zaag-
molen 1 oliemolen en 82 boerderijen, van welke de landerijen
reeds in 869 zouden zijn ingedijkt, welke door 8 groote en 4 kleine
watermolens moeten worden droog gehouden terwijl zij , belialve uit
voortreffeliike wei- en hooilanden, uit zeer goede teellanden voor zomer-
vruchten vooral voor haver en boonen bestaan. Voorheen zag men er
eene menigte ganzen , doch sedert het veelvuldig gebruik der watermolens
zijn deze zeer verminderd.
In vroeper tijden Avas B edum zeer ATermaard door de zoogenaamde
Roode School,-ten N. 0. vanlietdorp gelegen. Deze school , die door
de abdii van Adnard gesticht was, diende om er de aankomende
ieugd in de wijsbegeerte en godgeleerdheid bekwaam te maken. Under
haar behoorden ook alle de hoefpachters of huurlieden der ge-
zeade abdii voor zoo verre die in Hunsingo en Fivelingo gelegen waren
• zij slonden onder het opzigt van eenen Hoefmeester die men
naderhand de Hofmeester der Roode school noemde , en welke in die
hoedanigheid de voorzitting had in het Winsumer zijlvest. Na de re-
ductie trokken de Staten dit regt aan zieh , tot dat zij het in 1659
openbaar verkochten, voor tien duizend en zeventig gulden zynde
het gebouw ¿elf , ingevolge besluit van 5 Maart 1658, verkocht om
gesloopt te worden. De bocrenwoning, die thans nog te dier plaatse
13 % l. 3___ i. l.ni/llrvon /Inrro r»n«*. ilpn naam van dcr