len en poorten gehad hebben , en als zoodanig eeiie versterkte plaats
geweest ziju, zoo als dan ook trouwensin de vroegere onrustige tijden
van ons vaderland, waarin bet eilahd Te;;el meestal betrokken werd ,
niet onnoodig was; van deze versterking zoude bet, naar men wi l ,
zijnen naam ontleend hebben , terwijl van de bestaan hebbende burgt-
gracht nog eene ondiepe, den binnenburgt gebeel omringende, slnot
is overgebleven.
Men telt in de kom van bet dorp 250 b. en 1100 inw., terwijl
nog 54 boerenplaatsen of andere woningen, met ongeveer 250 zielen,
tot den omtrek bebooren. De over bet algemeen welvarende bewoners ,
leven hoofdzakclijk van handel en veeleelt ; voorts vindt men er 2
grutterijen, 2 korenmolens en 1 pelmolen. Vroeger bestond er ook
eene brouwerij , maar deze is reeds voor meer dan vijf'tig jaren afge-
broken en door eenen mocstuin en boomgaard vervangen.
Men heeft aan d e B o r g een Raadhui s , zijnde een oud en bekrom-
pen gebouw, dat in bet jaar 1611 gebouwd is , doch thans (1840)
door een fraaijer en runner, met eene aangename daarachter gelegen
wandelplaats, staat vervangen te worden ; alsmede eene in bet jaar
1833 herbouwde, overdekte zeevischmarkt.
De Herv., die bier ruim 550 in getal zijn , maken eene gem. n i t ,
welke lot de klass. van AXkmaar, ring der Eilanden, beboort. Deze
gem. heeft reeds in bet jaar 1575 baren eigen Predikant gehad.
De eerste, dien men als leeraar dezer gemeente vermeld vindt, is geweest
A b e l R u t g e r s M e it z , die in het jaar 1624 Predikant te Burg-
en-Koog was. Het beroep geschiedt door den Kerkeraad. De Kerk,
ofschoon zeer oud , is echter een nog becht gebouw , van zwaar
metselwerk, en van een koor voorzien, dat , volgens oude oorkon-
den , reedsin het jaar 1470 gebouwd werd, zijnde de kerk van binnen lang
34 ell. 2 palm. 5 duim. , breed 18 ell. en hoog tot aan den nok
21 ell. Zij prijkt met een fraai orgel en sierlijken predikstoel.
Ook hingen er vroeger vele wapenborden van het geslacht der N e i -
je n b u r g e n , en wel , zoo als men aan de versierselen zien kon, van
zeeofGcieren die in de oorlogen van de jaren 1666 en volgendegesneuveld
waren. Daar de kerk geen zoldering of verwulf heeft, ziet men tot boven in
de kap omhoog. Zij heeft eenen toren , hoog met de spits, uit de grond
gemeten, tot aan den bol der spits , 57 eilen 11 duim , van welken omloop
men een uitmuntend fraai uitzigt heeft. In het jaar 1539 viel de spits van
den toren in , maar in bet jaar 1604 werd zij van steen weder opgebouwd.
De kerk was voor de Hervorming, volgens sommigen, aan den H. J o h a n n e s ,
den Dooper geheiligd, maar in zeker handschrift van G e o r g iu s v an E g -
m o n d , den zestigsten Bisscbop van Utrecht, wordt gezegd , dat zij op den
naam van Paus S ix t u s , isingewijd. Later, en wel ten tijde van F il i p s
den Goede, Hertog van Bourgondie, is zij met Onze Lieve Vrouw-
kapittel te ’s Gravenhage vereenigd. Men bad er een altaar van
S t . A n n a en een St. Anna’s gilde , alsmede een altaar van S t . J a c
o b u s , aan welk altaar eene vikarij was gestiebt, welke door de Graven
van Holland begeven werd. Deze vikarij was belast met twee
missen ter week , en bragt jaarlijks 16 rijnguldens op. Alzoo deze
kerk, wegens bloedstorting, onder bet interdict vervallen was, heeft
de voorzeide Bisschop , G e o r g iu s v a n E gm on d haar'door eenen open brief
van bet interdict ontheven. In dien brief geeft hij verlof aan de
hoofdlieden van St. Anna’s gilde en van de kerk van d e B u r g , om in
die kerk , aan St. Anna’s altaar, de misse op eenen gewijden draag-
stcen te laten lezen.
De R. K., die hier 450 in getal zijn', maken , met die van tde
W a a l , N i e u w e S c h i l d } O o s t e r e i n d en Ko o g , eene stat.
u it, die tot het aartspr. van Holland-en-Zeeland, dek. Nooed-Holland
behoort, en 750 zielen te lt, waaronder 450 communicanten. De
zeer nette kerk, die aan den H. J o h a n n e s den Dooper is toegewijd,
Staat aan de westzijde van het dorp, heeft een in het jaar 1840 geheel
vernieuwd orgel, doch geen toren, en wordt door eenen Pastoor bediend.
Vroeger heeft, niet ver van het dorp, eene kapel gestaan , op eene
aanzienlijke lioogte , welke, naar sommigen willen , tot het klooster der
Tempelieren beboord heeft, hoewel anderen de plaats van dat klooster
elders aanwijzen, namelijk aan den polder Gerritsland,
De Doopsgez. van welke men er 300 t e l t , bebooren tot de gem.
Burg-IVaal-en-0ostereind, welke hier eene ruime kerk heeft, zonder
toren of örgel.
Digt aan de Hervormde kerk, in het zuidoostelijke gedeelte van
het dorp, plagt vroeger een N o n n e n k l o o s t e r te staan , met een
kerkje, dat aan de H. A g n e s toegewijd was. Dit klooster, in het
jaar 1572, door de bewoneressen verlaten zijnde!, werd door Prins
W il l e m I aan het eil. Texel afgestaan , 'om het tot een Algemeen
Weesbui s in te rigten , waartoe het thans nog dient. Men beweert,
dat de rampspoedige Gravin A d a aldaar , in het jaar 1205, nog ge-
durende eenigen tijd zoude zijn opgesloten gewecst; en vertoont er
nog haar afbeeldsel in olieverw, dat men acht reeds voor twee
eeuwen geschilderd te zijn. In eene aan het Weeshuis ten O. beiendende
, en door dit gesticht in bet jaar 1830 aan eenen partikulier
verkochte schnür , geleid men den vreemdeling in het zuidelijk gedeelte
daarvanlängs eene, deels vervallen, steenen wenteltrap van zeven
treden, door eenen eiken deur in een onderaardscli gewelf , lang 4 eil.
8 palm. 6 duim.,breed 4 eil. 1 palm.9 duim. en hoog 2 ell.1 palm. 5 duim.
ongevloerd , en van roode moppen becht en sterk gebouwd , door een
volkssprookje zou dit gewelf de voornoemde Gravin tot gevangenis ge»
strekt hebben. Meer waarschijnlijk echter heclt die kelder tot eene
kloostergevangenis gediend , als zijnde aan het einde van den voormaligen
kloostertuin gelegen; terwijl eenige in den muur gevonden wordende
zware ijzeren krammen deze veronderstelling schijnen te bevestigen.
Voorts heeft men hier , bij een plantsoen van jonge boomen en
fraaije. wandelpaden, welke om bogtige waters slingeren , aan de westzijde
van het dorp, een ruim Ges t icht van Weldadigheid , be-
paaldelijk ter opneming en verzorging van kranke of behoeftige personen,
die tot geene kerkelijke diakonie van het eiland behooren, of hun
domicilie van onderstand elders hebben, in welk laatste opzigt vooral
dat gesticht meermalen van uitstekende dienst is geweest. Nog bestaan
hier vier zoogenaamde A rm e n k am e r s , zijnde liefdadige gestichten ,
met het doel, om daarin een grooter of kleiner aantal oude lieden van
beide kunnen, om niet, huisvesting , brand en eenige ondersteuning te
verschaffen , welke Armekamers vermoedelijk overblijfsels zijn van een
vroeger. hier bestaan hebbend Hei l ige Geesthuis. ; voorts eene Sub-
commi s s ie der Maatschappi j van We ldadigheid , met ongeveer
40 leden ; eene Afdeel ing van.het Neder landsch Bi jbelgenoot-
schap, met ruim 30 leden ; eene Afdeel ing van het Zendel ing-
g e n o o t s c h a p e e n e Afdeel ing van het Neder landsch Trac-
taatgenoot schap ; alsmede eene Bank van leening. .
Voor het openhaar onderwijs vindt men alhier eene goed ingerigle
Fransche, en eene lagere school, van welke de eerste door onsreveer.
II. D eel. » 3