3 0 0 BE R.
wel beneden, als boven den grond, dermale door de kunst versterkt,
dat men den grond yoet voor voet aan den vijand betwisten kan. Ook koii
deze stad vöör de bekende verrassing, door de Franschen in hetjaar
1747 , zieh beroemen ongerepte maagd te zijn gebleven, dat is nimmer,
bij een geregeld beleg, yeroverd te zijn geweest. Zij heeft thans, behalve
de Waterscha ns en Kijk in de Pot , derlien groote en twee kleine
has t ions , meestal door ravelijnen beschermd, uitgenomen aan de Steen-
bergsche zijde, alwaar yroeger de bovengemelde, vermaarde en belang-
rijke linie geyonden werd, door welke B ergen- o p - Z oom , niet alleen in
verband stond met de yesting Steenbergen , maar ook met de Willemstad
, Geertruidcnberg en de overige sterkten achter de groote inunda-
tien , zoo als die aan de Made, de Warande, Spinola enz. Deyijand
kan , door de rivieren en die sterkten gehindert!, aan deze zijde Holland
met binnen dringen , ten wäre tweespalt, gepaard met harde vorst
nem de hand boden. Zijn weg is anders oyer Grave, Nijmegen
de linie van den IJssel en Utrecht, en L o d ew i jk XIV heeft de bezwa-
ren ondervonden, die daär te vinden zijn, vooral als men, bij den
aanval, van deze zijde op hulp uit Duitsehland rekenen kan.
B erg en- o p - Z oom heeft vier poorten, als: twee ten N. , de W a te r-
poort cn de Steenbergschepoor t , een ten 0 . de Wouwpoor t
en een ten Z. de Boschpoort . Zij heeft eene goede en zeer günstig
gelegen haven, waarin de schepen, zoo wel des zomers als des winters
beveiligd zijn, en door welke de stad met de Schelde gemeenschap heeft.
Zij is rondoin geheel bemetseld , en eene breede en gemakkelijke kaai,
die aan beide zijden met boomen beplant is , stelt de schippers in Staat
alles met het grootste gemak te lossen en te laden. De plaats, alwaar
de vischschuiten hggen , de Ham genaamd , is ook met eene nette hou-
ten kaai voorzien. Tusschen de zuidzijde der haven en den stadswal
ligt de Molenwaterskom , waaruit het water zieh door eene sluis,
het Zwanegat genaamd, in de Nieuwe haven ontlast Deze Nieu-
Ave haven is in het jaar 1838 uitgediept, terwijl er in dat zelfde
jaar bepaald is , dat er in de muren van den havenmond kapitale
sluisdeuren zullen aangebragt worden, die dienen moeten, om het
zeewater bij stormvloeden te verhinderen, schade aan de op de kade
siaa” .Ie "mzen en pakhuizen toe te brengen. Hoewel de haven aan-
zienhjk boven het laag water opgeslikt i s , ontvangt zij echter bij vloed
nog zoo veel water, dat diep geladen schepen daar binnen kunnen körnen
loopende de gewone vloeden tot de' hoogte van omtrent 1 e l .
ö palm boven A. P.
De volgende stormvloeden deden h e t water te Bergen-op-Zoom eene
buitengewone hoogte bereiken ; als :
die van 9 Nov. 1800 eene hoogte van 4,60 eil., boven A P.
— — 13 Jan. 1809 — —— 4 27 ______ ’___
— — 4 Febr. 1823 — ------------ 4151 ____________
— — 3 Maart 1828 — ---------- 4 1 3 ________________________ ______
— — 17 Febr. 1838 — --------- 3 7g _______________
— — 24 Febr. 1838 — ------— 3*80 — ____________
Aan het Oosteinde der haven ziet men het Spui t or ent i e met
een uurwerk voorzien , hetwelk in het jaar 1838 vernieuwd is. Onder
dit torentje is eene schuifdeur, waardoor het water der Grebbe op-
gestopt wordt, en welke men bij laag water tot schuring van de
haven opwindt.
Men heeft er ongeveer zestig zoo groote als kleine straten, vijf openbare
plemen, waaronder uitmunten de Groote Markt , de V i s chmar k t en
B I R.
S ä K , door het afbreken van onderscheidene huizen zeer
l /Wi s a e z e pnuiu., beloopt nagenoeg 1300,
f e f r ^ e r S S o C . d i o - e s t L n beS Vinden
door den doorvoer, eenigen hartdel de geepvaa^ d
de bezetling De ansjovis en de bot die in den omtrea g b
worden, houdt men te regt voor de beste koopsteden van
Dat B ergen- o p - Z oom van ouds onder debloeyende k » p ^
Braband is gerekend en®«kSk«S^A
aan den oostelijken arm der Schelde , maakte net d
der schepen „ „ „ .tk e lijk . t igW f j j « g S K
ingevolge den luervoor vermelden g1 *nllpn door geheel
B f i ib r e n Graaf van Holland, vnjdom van tollen, door geneei
Holland’en Zeeland hadden, werd hun
weinig bevoordeeld. Ook waren er te «her stede ve e goud en .m «
smeden zoodat de Kremerstraat, de Kortesmeestraat, het Augustijn
straatie’en een gedeelte van de Vischmarkt enkel door l.eden van dat
beroep liewoond le rd eri. Vreemde kooplieden maar vooral Engels,che
vestigden daarom te dier stede hunne
afzonderlijke wijk voor deze laatste , thans nog ^ E n g e l s c h e st ra
o-enoemd Men had hier voorts eene beurs , een lakenhal en ee
buis voor de Hanzesteden. De binnenlandsclic beroerten, gedurende
deSpaansche regering, heeft echter den handel allengs doen kwynen ,
S N tiid verwÜaarloo s’d“ leeenn dve erVm“inTdeBrd? " zijn geworÄden. HÄifirbij kswam
nog de nabijheid van Antwerpen, welke stad, al M
zieh trekkende, niet alleen, ten opz.gte van deze,
vele andere naburige steden zeer nadeelig geworden is. De aarden P°
ten- en pannenbakkerij , is nog de voorname tak van handter ingd e
onder het gemeen uitgeoefend wordt, zijnde er thans nogtien dier fabrij
ken in werking, V a l de aldaar vervaardigde voorwerpen is eene groote
verzending n a « elders, aangezien men die voor de sterkste en beste
soort van aardenwerk houdt. Voorts heeft men
eenige brouwerijen en zoutkeeten. In het jaar 18d9 is te
Z oom de eerste fabrijk van koningsbier opgerigt, door de Heeren B ä ck er
en D i r k s , waarvan het fabrijkaat bestemd is tot eenen volksdrank,
fpi» vervanpinft’ van. den icncvcr» , . /» •
Het S t a d h u i s , dat op de groote markt Staat,
gehouw, hebbende een voorgevel van gehouwen steen. H e t .
nen onderscheidene groote en nette vertrekken , onder aiideie d
z a a l , waarop alle de afbeeldsels van de voormalige Heeren en Mark-
oraven van B ergen- o p - Z oom gevonden worden.
De K a z e r n e , die omtrent midden in de stad gelegen is, en nog
het M a r k ie z e n h o f genoemd wordt, is een oud en deftig gesticht
van witten arduinsteen, waarop de Markgraven eertijds hun vei ij
plagten te houden. Het bevat onderscheidene schoone en ruime vertrekken
, en onder het gebouw zijn de begraafplaatsen der Heeren en
Markgraven. Men heeft er drie groote opene plaatsen waarvan de eene
voorheen ter eener zijde een gallerij had , van welke nu kamers zijn
gemaakt. De achtkantige, wel 130 treden hooge toren is van een
zonderling maaksel, zijnde het bovenste gedeelte aanmerkehjk wijder m