geduld; alt ha ns na den dood des ouden Sultans werd, in 1749, de
Koningin ,. niet zondcr medewerking der, Nederlanders, die over hären
hyogen toon zcer verstoord waren, onltrooud cn in hcchtenis genoinen.
Doch zij Lad ook eene magtigc partij ; deze eisckte luid liare Koningin
te zien, die intusschen, nien weet niet op welke wijze, mede overieden
was. In hare plaats regeerde de jonge Prins, die naar Batavia was gevlugjt,
eu dien zij zoo gehaat en vervolgd had. De aanhangers der Koningin
wilden dit en hare afzetting op de Nederlanders wreken ; een troep
plunderaars viel op de hezittingen der Maatschappij aan, verbrandde
'de suikcnnolens , en trok zelfs tot Oud-Jakatra, vlak bij Batavia,
■voort. Tevens slocgen de misnoegden bet beleg voor Bantam, betwelk
nog allijd door de aanzienlijken des rijks, inet welke partij deNederlan-
d<ir$ zieh vereenigd badden , werd in bezit gebouden. Tegen deze
yij^pden riepcn, de onzen den Sousoubounang, volgens bet inet
■be^u tgeinaaktc verdrag, te liulp, en ontvingen eene lcgerbende; de
■Bantammers in de Ommelanden van Batavia werden tweeniaal gesla-
,gen-, en eindelijk op de vlugt gedreyen , terwijl de bnrgers te Batavia
de wacht betrokken. Ook ter zee bekwamen de Nederlanders hulp niet
een schip uit bet Vaderland , en nu dedcn zij gezanielijk eenen uitval uit
Bantam op de belegeraars, en bebaalden eene sehitterende overwinning»
De negerijen of dorpen des vijands werden verbrand, vijf zijner ver—
schansiugen ingeuonien , dertig stukken kanon veroverd en de overigen
onbruikbaar gcmaakt. Deze zegepraal, die te Bantam luisterrijk gevierd
Verd , „bad-de onderwerping van velc Opperboofden ten gevolge. Nog-,
tans was de opsland niet volkomen gedempt ; Kiey Tappy , het Hooid
der misnoegden,, was met 400 man op eenen boogen berg (Monara) gevlugt
, , en had zieh aldaar verscbanst. Dopb de Nederlanders vielen
bem.van drie zijden te gelijk aan , en bemagtigden den berg, waarbij
de vijand al ,hert gescbut en drie vaandels verloor. De berg werd door
60 Europeers.,, 500 inlandsche Soldaten en 200 Bantammers van de
partij des nieuwen-Sultans bezet. Vandevier vijandelijke Opperhoofden
sneuvelde er een , twee werden door hun. eigen volk verlaten , en de vierde
nam de vlugt. Er werden vierduizend.ryksdaalders op zijn bcafd gezet.
De oorlog werd niet alleen op Java maair ook in de Bantamsche be-
zittingen qp Sumatra (de Lampongs),, gevoerd, alwaar de Nederlanders ,
zwak in getal., van hunne laktorijcn werden afgesneden , en die tandstreek,
verloren. Over het geheel kostte hun deze oorlog veel blocd en schatten,
en daar bij gebeel in bijna ontoegankelijke bergachtige streben gevoerd,
werd , zoo gaf bij geen uitzigt op vergoeding door aanzienlijken buit of
bandelsvoordeclen.
De Gouverneur Generaal Daendels wilde , in het begin dezer eeuw,
de l l e e u v e n b a a i in staat van verdeding stellen, en tot eene leg-
plaats maken voor onze vloot, waar zij veiliger zou zijn dan op de
reede van Batavia. Dit werk had onnoemelijk veel zwarigheden in;
men moest daartoe bosseben veilen en moerassen uitdroogen; beide
werkzaamheden ontwikkeklen eene geweldige hoeveelbeid hedorvene
lucht, dieduizenden, met deze onderneming betast, in bet grafsleepte.
Vijftienhonderd Bantammers waren dageljjks aan het werk. De schrik
sloeg onder h en , niemand wilde meer naar dit verpeste oord heen trek-
}ten en de ontvlugting werd algemeen. Twee zendelingen des Sultans
kwamen te Batavia, om opschorsing van dat moorddadig werk te ver-
zoeken. De Gouverneur-Generaal, wel verre van hun verzoek in te
■willigen, eischte , dat de Sultan zijnenRijksbestuurder of Groot-vizier,
die zieh met mannenmoed tegen des Gouverneur-Generaais vorderinpen
verzettc, naar Batavia zoude opzenden ; dat hij dadelijk dui*
send man naar de Meeuwenbaai zoude doen vertrekken ; en ein-
deliik dat hii «iin verblijf meer zuidwestwaarts naar Anjer zotidc
verleben. De Kommandeur De P ly , Bevelhebber der Nederlanders
in J L a m , bekwam den la s t, deze eischen te doen. Na e e rs t,
boewel vruchteloos, zijne bedenkmgen daartegente hebben mgibragt
bepaf Do Pdy zieh, te r voldoening van zijnen la st, naar het paleis,
waar de Rijksgrooten, verontwaardigd over deze onrcgtvaardiae ei-
schen niet slechts den Kommandeur , maar oek de« Lflrtenant R o h e ,
«enen Europeschcn en drie inlandsche Soldaten vermoordden. Nu was
er een voorwendsel tot den oorlog gevonden. Duizend man voet-
volk. met gesehnt, kwamen voor de vestmg , waarin de Sultan zieh ,
met 3000 man en veel geschut bevond. Deze^weigerde de- voorstellcn
van den Gouverneur-Generaal aan te hooren. Bantam werd ingenomen
met verlies ook der levens van vele brave Nederlanders ; de Rijksbe-
stuurder werd op last van Daendels doodgeschoten j de ongelukkige
Sultan naar Amboina verbannen en zijn n jk bij ^ è rla n d s Java ge-
voe?d , zoo als het ook thans nog onder het onmiddellijk beheer van
bet Gouvernement sta at, en eene der belangrijkste barer bezittingen
*UtDe Residente B antam beslaat eene oppervlakte van 1500 v. m. Zij
is van bet O. naar bet W. 30 u. lang. De bevo kmg bel.ep in het
iaar 1828, 335,101 zielen , onder welke 334,040- en. wcl
89,124 mannen, 96,622 vrouwen, 75,917 jo n g e n s en 7 ^ 3 8 2 meines.
Er waren toen 89 Europeanen , 510 Chinezen , 457 Arabieren, Mooren
, Maleiiers en Boeginezen. . H
Aan het hoofd dezer bevolking staan tien Europescbe ambtenaren ,
als- één Resident, één Sekretaris , één K- nimes , drie Adsistent-Ke-
sidenten en vier Contrôleurs der landelijke inkomsten
De residente is verdeeld in drie regentschappen, a ls: C e r am , Ce-
b a k en T j e r i n g i n . leder regentschap is weder verdeeld in dtstrik-
te n , en ieder distrikt in onderdistrikten ef bekschappen.
De aanzienlijkste rivieren z ijn ; de T j i d o e r i a n , de I j i o e -
i o n f r ; voorts heeft men er nog : de B- a n t a m , de I j i r o n g , de
A n i e r , de P a s a n g - T e n a n g , de P a s a u r a n de P amn r -
h a n g , de T j i k o l a n g , de T j im am pi n g , de Tj i l a ra n g a n ,
de T i i m a n d i r i , de T j i p a t o e d j a , de T j i l e t o k , de 1 j i-
m e n t o y a n g , de T j i p a o e d , d e ï j i bi n o e w a n gi n , de 1 j i-
1 an g -Ka h a n , de T j i a r a , de T j i p a g a r , de I j i s e r e , de
T i i m a d e e r en de T j i s a w a m a. Men heeft hier ook een vnj groot
m e er, Da n o genaamd , hetwelk echter thans afgetapt wordt. Om
die aftapping te kunnen bewerkstelligen , heeft men de wegruimmg van
eene ontzettende groote rotsmass» ondernomen. Reeds zijn door deze
onderneming 524 morgen boitwgrond (ieder van 600 v. r.) voor den
rijstbouw geschikt geworden , en men hoopt daardoor in het geheel
3200 morgen bouwgrond te bekomen.
Het eenige kanaal is de K a l i - T e r ta j a s a , dat de T a n a r a l
met de P o n t an g vereenigt.
De voornaamste baaijen zijn : de B a a i v a n B a n t a m , oe
M e e u w e n b a a i , de W e l k o m s t b a a i , de P e p e r b a a i , de
M e r a k s b a a i e n d e Wi j n k o p e r s b a ai.
De aanzienlijkste bergen zijn : de Goc n o n g - K a u d a n g , de C o e-
n o n g - K a r a n g , de B o n g k o , de O n d e t , de T r o m b o , de
As pan , de K a b a y o e l a n , d e K o k o s a n , de P i e k - v a n-An j a r,