II
9
I
H
i l
HI
1
290
Berces tot de Herv. overgegaan was, kreeg h e t, met S c h o o r l ver-
eenigd, in het jaar 1578 tot eersten leeraar den gewesenen R. K.
Priester A d r i a a k C l a a s z . R a a p i i o r s t ; deze vereeniging duurde tot in het
jpar 1644, wanneer Bergen en Schoorl ieder een eigen Predikant
kregen
De R. K., die ongeveer 500 in getal zijn , maken mede eene statie
u it, welke tot het aarlsp. van Holland-en-Z eeland, dek. Noord-Hol-
land gerekend en door eenen Pastoor bediend wordt.
' Men vindt in deze gemeente twee scholen; als eene in het dorp
Bergen en eene in het Woudt .
Ook heeft men in deze gem. het B e r g e r b o s c h en het Ramp
e n h o sch.
Deze gem. is eene heerlijkheid, die in oude tijden door de Graven
van Holland zelven werd bezeten en waarvan de inkomsten tot eene
gift aan een hnnner jongere kinderen van beide kunnen dienden.
Eindelijk gekomen zijnde.inhet geslacht van van H aemstede , hpeftVrouw
J acoba van B e ijeren , Gravin van Holland, Ae. heerlijkheid B ergen , in
het jaar 1428, ten behoeve van Heer F loris van H aejistede , die haar tot dus
verre alleen als eene ambachtsheerlijkheid bezeten had, benevens het
hoseh en al wat verder daaraan hehoorde, in vergelding van zijne
getrouwheid, tot eene vrije heerlijkheid en erflijk leengoed verhe-
yen, en zulks in eenen open brief van hetzelfde ja a r, len dien
einde in ’s Gravenhage gegeven, hekrachtigd, Daarna is deze heerlijkheid
, met alle har,e yoorregten, uit het huis van H aemstede in het
geslacht der van B o rse ien overgebragt ; vervolg zij ip het jaar
1 5 0 7 gekomen aan de Heeren van B rederqde , door het huwelijk van
Yrouwe Margaretha van B orselen met den Heer W alrave van B rede-
kode , waarna Heer H endrik van B r ed e r o d e , die de heerlijkheid in het
jaar 1 6 5 0 tot eene pillegift ontvangen had, ze bij uitersten wil yer-
maakte aan Heer H endrik , Graaf van Holstein, Schouwenberg en
.Starrenberg-, Yrijbeer van Gemen, Bergen, enz. , uit wiens geslacht,
nadat d it, in het jaar 1 6 3 7 , uitgestorven was, deze heerlijkheid , in
het jaar 1 6 4 1 , gekomen is aan den Heer A nthonv S tedler van Z urk ;
door het overlijden van eene nageblevene dochter, genaamd C ornelia
S tddler van Z e rk , in 1 7 9 7 gestorven , geschiedde het verlei, den 7
Mei 1 7 0 8 , pp hären zoon V ielem A driaan , Grave van N assae , Heer
van Zeist, die in het jaar 1 7 5 9 opgevolgd werd, als Vrijheer van B ergen,
door zijnen zoon W illem L odewijk , Grave van N assae. Thans wprdl
zij in pigendom bezeten door den Heer W illem P h il ip B arn aart, te
• Haarlem-
Het dorp B ergen, oudlijds B erg em , ligt 1 u. N. W. van Alkmaar,
l u . Z. van Schoorl. z ^ - d r
Het zou, volgens sommigen zijnen na.am ontlecnen van het bergen
der schepen, die aldaar yroeger eepe goede reede zouden gevonden
hebhen. Meer waarschijnlijk komt ons het geyoelen vopr van hen,
■ die den naam van dit dorp afleiden van de duinen of bergen, die bet
dorp halvemaanswijze omringen en hier de hoogste van Noord-Holland
zijn.
B e r g e n was reeds in het jaar 866 bekend, en bezat mede het strandregt,
zijnde in het jaar 1581 de scheipalen van dit regt, tpsschen
de heerlijkheid B e r g e n en het graafscljap E g m p n d geplaatst. Reeds
lang vöör de Hervorming moet het eene welgestelde plaats geweest
z ijn , zoo als blijkt uit de zware geldboete van 4 0 0 0 kroonen,
waartoe B e r g e n , in het ja a r '1 4 2 6 , door Hertog F i l i p s de Goede, verwezen
werd. Ook is zulks pp te maken uit de groote yoorregten en
vriiheden door de Graven en Gravinnen van Holland aan die van
B ergen geschonken, als daar zijn de vrijheid van alle toi- en waag-
yelden door geheel Holland en Zeeland, en dat zy minder da« hunne
naburen tot onderhouding van den zeedijk bezwaard werden. Ook
moeten de ingezetenen van B ergen eertijds hunne Graven zeer getrouw
S S I onder anderen Graaf F loris 111 in den stryd tegen
de Friezen, bij uitstek dapper hebben bijgestaan , zoo dat zy van den
Graaf, ter gedachtenis van hunne trouw en moed, het wapen ont-
vingen, dat deze gemeente nog heden bezit. Het voorregt van vrydom
van de graaflijkheidstollen , door' zekere achteloosheid verwaarloosd
peworden zijnde, werd aan die van B ergen , m het jaar 165b, door
de Staten van Holland en West-Friesland weder vergund.
De kerk van B e r g en , van ouds een groot en schoon gebouw met een
fraai orgel, had eenen zoo hoogen toren , dat hij den zeelieden tot eene
baak verstrekte. Het was eene van de vier kapellen, die voor de
Hervormin«- onder de parochiekerk van Schoorl stond , hoewel zy ook
de moeder" eener nahurige kerk is geweest. Volgens eenen brief van
C onrades , den twee en twintigsten Bisschop van Utrecht, gegeven in het
jaar 1094 was zij ter gedachtenis van de HH. Apostelen P etrds en
P aeles ingewijd , en werd toen door den gezegden Bisschop aan den
Proost van St. Janskerk te Utrecht in eigendom gegeven ; maar toen
in het iaar 1148, de St. Janskerk te Utrecht verbrand was , heelt het
kanittel ten einde den herbouw te kunnen ondememen , met verlöt
van den Paus en van den Bisschop van Utrecht, alle de tienden aan de mp
ezétenen van B ergen en de vijf schependommen te Schoorl verkocht.
Deze kerk werd in het jaar 1574 door eenen feilen brand ten eenen
male vermeid , zoo als nog aan den bouwval van het schip der kerk
te zien is , maar in het jaar 1597 is het koor weder opgebouwd,
en , met een sierlijk achtkant toren tje voorzien, tot de kerkelyke dienst
voor de Herv. ingerigt, waartoe het nog dient. De Heeren van B ergen
hebben er eenen grafkelder, met een fraai hek van de kerk afgeschoten.
Eertijds vond men onder B ergen nog twee kapellen de eene op het
Wo u d , die nu tot school dient, de andere te Za n e g e e s t , die
reeds in het midden der vorige eeuw afgebroken is.
De R. K. hebben hier mede eene kerk.
De school wordt gemiddeld door 140 leerlingen bezocht.
B e r g e n werd in het jaar 1573 door S o n o i in kolen gelegd ; meer is deze
plaats echter vermaard door den bloedigen slag van den 19 Sept. I /ya,
aldaar tusschen de Fransch-Bataafsche en Engelsch-Russische legers,
peleverd , waarbij het dorp eerst door de Russen veroverd en later door de
Franschen hernomen werd, en-waarin eindelijk het Fransch-Bataafscbe
leger eene luisterijke overwinning behaalde en meer dan 2000 krygs-
gevangenen , onder welke de Russische Generaal H e rm a n n zelf, 25 stak
ken gesehnt en 5 vaandels in handen kreeg , terwyl de Russen 3000
en de Engelschen ruim 900 dooden en gekwetsten hadden.
Het wapen van B ergen bestaat in een rood schild , doorsneden met
eenen blaauwen band en beladen met zes witte wezels. J
BERGEN gem. in 'Omer-Gelder, prov. Limburg, distr. en arr.
Roermonde, kant. Horst (20 k. d ., 26 m. k ., 3 s .d. ) ; palende
N. aan Gennep, Ottersum en de Pruissische provincie Rynlantt, U. aan
d e P r u i s s i s c h e prov. Rijnland, Z. aan Acen-en-Yelden, Broekhuizen ,
Meerlo en Wanssum , W. aan de Maas, die haar van de gem. Geys