door wereldlijke Priesters bediend ; rnaar toen er in het jaar 1383 gebrek
aan. wereldlijke Priesters was, nam men toevlugt tot den Abt van
Marienweerd , die daarop een zijner Monniken, welke destijds Onder-
Pastoor te Schiedam was, tot Pastoor van de Maarlandsche kerk aan-
stelde. In deze kerk waren dne vikarijen gesticht, als eene aan het outaar
van het H. Kruis, dat begeven werd door de Graven van Holland ,
eene aan St. Anna’s-outaar, ter begeving staande van den Heer van
Yoorne, eneen aan St. Stevens-of Severus-outaar. Di t , tamelijk hecht,
van eenen toren en spits voorzien, gebouw , dat naar men wil door
F rank van B o r s e l en , Heer van Voorne, in het jaar 1440 gesticht was,
werd in het jaar 1617, bijna vervallen zijnde, wederom hersteld, waarna
het eenigen tijd tot oorlogs-magazijn diende. ln het jaar 1817 zijn
de laatste overblijfselen geheel afgebroken en sedert dien tijd wordt
het plein tot exercitieveld gebezigd.
De R. K., die hier ruim 800 in getal zijn, maken, met eenigen uit
den omtrek, eene statie u i t , welke tot het aartspr. van Holland-en-
Zeeland, dek. van Schicland, behoort, 670 zielen , en onder dezen 420
communicanten, te lt, en door eenen Pastoor bediend wordt. De kerk,
die in de Wobelstraat stond, en aan de H. C atharina toegewijd was,
behoorde weleer aan die van de Oude Clerezij ; dan door de vermin-
dering dier gemeente is dit gebouw, in het jaar 1760, aan de R. K. over-
gegaan, die in het jaar 1831 eene nieuwe kerk hebben gesticht, welke
aan de H. C atharina en de Martelaren van Gorinchem is toegeheiligd
en waarvan de kosten ongeveer 30,000 guld. hebben beloopen.
De Evang. Luth. , van welke men hier ruim 80 te lt, behooren tot
de gem. van Brielle-en-Hellevoetsluis.
Eertijds hadden de Doopsgezinden ook eene kerk te .B r ie l l e ,
doch aanmerkelijk in getal afgenomen zijnde, hebben de overgeblevenen
zieh bij de Remons t r a n t e n gevoegd, die vroeger te Briel le mede
een kerkje. hadden , hetwelk in het jaar 1700 gebouwd was , en aan
de zuidzijde van het Maarland stond. Na het jaar 1788 toen de Pre-
dikant W . van R ossen van hier naar Haarlem vertrok, heeft de gem.
geheel opgehouden te hestaan, en is het kerkje afgebroken.
De Israeliten, van welke godsdienst hier ruim 100 gevonden worden,
hebben in deze stad eene Synagoge, waarin de dienst door eenen Voor-
zanger en Onderwijzer verrigt wordt.
Onder de liefdadige gestichten te B rie ll e verdient vooral ip eiding:
het Wee s h u i s , zijnde een groot en luchtig gebouw met vier voor-
gevels, dat, in het jaar 1387, gesticht is uit een gedeelte der nala-
tenscliap van den Heenvlietschen Pastoor E ngel W illemszoon de M e e r l e ,
wiens afbeeldsel men hier aantreft. In dit gesticht worden opgenomen
weezen van ingezelenen van B r ie ll e , wier ouders ledematen der Herv.
kerk geweest zijn. Boven de poort leest men :
Wij weeskens ootmoedig,
Die van onz’ Ouders goedig,
Troostloos zijn verlaten ;
Gij Vroomen voorspoedig,
Zijt ons toch behoedig
Uit liefdc t ’ onzer baten.
Het Gas thui sop het Zuideinde, is een oud gebouw met eenen spit-
sen toren , dat in het jaar 1293 , gesticht werd door H endrik van K at s.
Dit gebouw, waarin opgenomen worden oude mannen en vrouwen be-
nevens behoeftige zieken, is in den tijd van 12 jaren twee malen afge-
h ran d , zoo als blijkt uit het volgende versje, dat men in den voor-
gevel leest:
Ao. 1293 b i j H. v a n R a st gefondeert;
Daarna in 12 jaren tweemaal door brand geraseert.
Men had vroeger te B r i e l l e nog een gasthuls, het E l i z a b e t h s g a s t -
h u i s P-enaamd, hetwelk reeds lang niet meer in wezen is-
Het Oude Vrouwe nhui s , dat voorheen op het Maarland stond
en in het jaar 1443 gesticht was, is in het jaar 1841 in een gedeelte
van het Begi?Ö«hoi' overgebragt en in 1788 geheel vermeuwd
Yerdere liefdadige inrigtingen zijn: de Mi l i tai re Ziekenzaal ; de
Bank van Leening; de Arme n s c h o o l ; eene döor bijdragen van
ingezetenen geregelde Spij sbedeel ing des winters aan de armen;
eene I ns t el l ing ter v o or z i e n m g in de behoef te van onver -
mögende kraarnv r ou we n , door vrouwen uit den beschaalden stand
opgerigt ; eene van stads wege daargestelde Spinschool , ten einde
door het verschaffen van arbeid , in de behoeften der armen te voor-
zien; eene stedelijke Commissie t o t ui td ee l in g van br an ds t o i -
fen in den wi n t e r , en verdere particulière fondsen, als Zie-
kenbus enz.
Men heeft te B rie ll e ook eene Lat i jnsehe school , doch waarvan
het gebouw, dat vroeger drie spitse gevelshad, aan de Groenmarkt Staat,
en in het jaar 1893 gesticht is , tbans gebezigd wordt voor de Nederduitsche
school. Er wordt, in de oude talen , tegenwoordig onderwijs gegeven
door éénen Rector, in een der loealen van het door hem bewoond
werdende huis. .
Voorts zijn er te B rie ll e 4 lagere sckolen , als: eene Nederduitsche
en Fransche kostschool ; de zoo evengenoemde Nederduitsche school;
de bovenvermelde armenschool en eene particulière school. Ook ^ heeft
men er een Depar tement der Maatschappi j : Tot Wut vam t A l-
gemeen, den 10 December 1812 opgerigt, met 60 leden ; alsmede een
Pos t k a n to o r. ,
Onder de beroemde mannen , die B r ie ll e in hare muren heeft zien
geboren worden, verdienen melding: de Godgeleerde E ngel W il l em s»
zoon de Meerle , bij de geleerden meer bekend onder den naam var,
A ngelids M e r b l a , geb. in het jaar 1484, t 27 Julij 1887, op het
ooo'enblik, dat hij het schavot beklommen had, om als ketter leveiid
verbrand te worden; de Regt sgeleerde C ornblujs N eostadibs , wiens
cigenlijke naam was C ornelis N iebwstad , geb. in het jaar 1849 , t in
1606, als Curator der Hoogeschool te Leyden, waaraan hij vroeger
Hoogleeraar geweest was; de Natuur - en W i s k u n d i g e 'S imon
S pet er t van der E yk , die mede een niet onverdienstelijk Latijnsch
dichter was, geb. 26 Maart 1771, f 20 September 1837, als Hoogleeraar
in de Natuurkunde en Hoogere Wiskunde aan de hoogeschool
te Leyden; de L e t t e r k u n d i g e D irk van D am, die in de zestieride
eeuw möet geleefd hebben; de Gesehiedschr i jver W illem S w in aA,
■f in het jaar 1671, na zieh door zijne Schriften te hebben doen kennen ;
M aarten H arpertszoon- T romp , geb. in het jaar 1897 , gesneuveld als
Luitenant-Admi raal 10 Augustus 1683 (1), en F il ip s van A lmonde, geb.
30 December 1644, j* 8 Januarij 1711. " ,
In het jaar 1417 nam J a n , Hertog van Beijeren, B r ie l l e in , legde
er eene sterke bezetting, met welke hij vervolgens een gedeelte van
Holland veroverde en de bewoners, zoo der steden als liet platteland ,
zeer hard behandelde. In het volgende jaar öndernamen de Briellenaars,
die toen de partij van J an van B e i je r e n , tegen Yrouw J a co ba, waren
( i ) Voor eenigo ja re n wees men, in de Kaatsbaan en het Kolfslop te Brielle,
nog het huis aan* waarin die zecheld geboren was» doch dit i s s e d e rt afgebroken»