men er eene meestoof, eenen, in het jaar 1731, van steen vernieuw-
den korenmolen, onderscheidene tuinen en fraaije boomgaarden.
De Herv., die hier 760 in getal zijn, maken eene afzonderlijke gem.
«it, welke tot de klass. van Brielle, kant. Sommelsdijk, behoort. Tot
in bet jaar 1646 was den B om m e l kerkelijk met 0 o l t g e n s p l a a t
verbünden , maar van toen af zijn die dorpen van elkander {jescheiden
I omieder eene afzonderlijke gem. uit te maken. Het beroep van den
Predikant geschiedt met agreatie van den Ambachtsheer.
De R. K., die een getal van 280 uitmaken, behooren tot de statie
van Oude-Tonge. Men heeft in deze gem. eene school.
Den B om m e l is eene heerh, die in het j a a r 1622, aan den Heer
VAN A a r s s e n van S o m m e ls d ijk werd verkocht voor 60,000 gonden kroo-
nen , en thans in eigendom bezeten wordt door den Heer H. O. D a -
len j te Rotterdam.
Het dorp den B ommel of de B ommel is gelegen 6 n. Z. Z. O. van
Brielle, 2 i u. O. ten Z. van Sommehdijk, digt aan het Haringvliet,
in den pold. den Bommel, die in het jaar 1526 het eerst bedijkt werd.
Deze bedijking, van tijd tot tijd met huizen en gebouwen aangetim-
merd zijnde , ontstond daardoor een dorp. Het heeft eene haven , die
eene goede kaai heeft, van rijzen hoofden , spui-, zee- en landsluizen
voorzien i s , en op het Haringvliet uitloopt.
Het eenige openbare gebouw , dat er bestaat is een Poldersra adka-
me r , waarin men van buiten längs zeven trappen opgaat. Vroeger
had men er ook een Landsmagazi jn. Thans is hier een Dist ribu-
t iekantoor voor de brieven.
De kerk, die in het jaar 1646 aangelegd en in 1647 volbonwd i s ,
is een sierlijk achtkant, versierd met eenen netten predikstoel en gfe-
scbilderde glazen , en heeft eene zeer fraaije vergaderplaats voor den
kerkeraad. Midden uit het dak der kerk rijst een fraaije, spitse
loren, die niet zeer zwaar, maar geheel met koper belegd is. Zij
pronkt van buiten met uor- en windwijzer en is van binnen voorzien
met uurwerk en klok.
In de maand Januarij 1682 had er eene overstrooming plaats,
waardoor het dorp en onderscheidene polders dezer gemeente aanmer-
kelijke schade leden ; insgelijks rigtte de overstrooming van het’ jaar
1713 hier groot nadeel aan.
Het wapen van den B ommel bestaat i n een veM van zilver, beladen
met een afbeeldsel der Bommelsche kerk.
BOMMEL (DEN), pold. op het eiland Overflakkee, prov. Zuid-Ilol-
land, arr. Brielle, kant. Sommelsdijk; palende N. aan den Uitslags-
polder, den Molenpolder en het Haringvliet, 0. aan den Oudelandschen
polder en den Galathesehen polder, Z, aan den Grooten IHokschen
polder, W. aan den Tillepolder.
Deze pold., die, zoo als wij in het vorige art. gezien hebben-, in1
het jaar 1326 het eerst bedijkt is, beslaat eene oppervlakte van 740
bund., en wordt door 2 sluizen van het overtollige Water ontlast.
BOMMEL (MAAS-) , d. in het Land tusschen Df aas en- Waal-,
p r o v . Gelderland. Zie M aasbommel.
BOMMELERWAARD , oudtijds B o m e l h e w ä e r t , bedijkmn-, die te'yens’
een eiland vormt , prov. Gelderland, kW. en arr. T ie l,- kant. Zalt-
Bammel; palende N. aan de Waal, die dit eiland van den Tielerwaard
scheidt , 0 . aan het Schansgat, waardoor het van hetiLand tnsschen Maai
en Waal gescheiden wordt, 0 ., Z., Z. W. en W. aan de Maasy die het vari
de prov. Noord-Braband scheidt ,strekkende zieh alzoo üi t , van de bovenste
vereeniging van de Maas met de Waal, tot de plaats alwaar die
rivieren ten tweeden male te zamen vloeijen , en werdende alzoo door de
Maas en de Waal omzoomd. Het heeft vroeger een gedeelte uitge-
maakt van het graafschap Teisterband, en ontleent zijnen naam van
de stad Z a l t - B omme l , in de wandeling meestal Bommel gehee-
ten, die in het Noordwesten van dat eiland gelegen is.
Het bevat, behalve de reeds genoemde stad Z a 11- Bo mm e 1,
de dorpen: Aalst , Ammer z od e n, Brakei Bruchein, Dr iel ,
Gameren Hedel , Nede r -Heme r t (aan de Noordzijde der Maas),
Ros sem, We l l , Hurwene n , Kerkwi jk, Poud e ro ye n Rössern,
Ni e uw-Wa a l , We l l en Z u i h c h em , alsmede het fort
Loe ve st e in en de schans Ni euw-St .-An dr i e s j de volgende 11
burgerlijke gem. uitmakende s Za l t - ßomme l , Hur wenen , Rossem,
Dr rel Hedel , Amme r z o d e n, P o u d e r oy e n, Br ak ei , ¿mi l che
m’ Gameren en Kerkwi j k, alsmede dat gedeelte van de gem.
Ne d e r -H eme r t , hetgeen ten N. van de Maas gelegen is. Vroeger
maakte deze bedijking, met de gem. He er ewaa rde n en het gedeelte
der gem. Ne d e r -Heme r t ; ten zuiden van de Maas, een al-
zonderlijk d’istrikt u i t , dat ook den naam van distr. B o m m e l e bw a a b d
droeg; thans echter behoort het tot het Beneden-distnkt van Gelt
e n telt er ruim 13,000 inw., onder welke ongeveer 10,000 Herv.
die 12 gem. uitmaken , terwijl eenige Herv., in deze bedijking wonende
tot Neder -Hemer t behooren. Zij bezitten 18 kerken , welke,
door 14 Prcdikanten bediend worden. De R. K., wier getal ruim 5000
beloopt, maken 5 statien uit, die 7 kerken hebben, waarin de dienst
pedaan wordt door 5 Pastoors en 1 Kapellaan. De Evang. Luth.,,
Hebben in deze bedijking eene kerk, te Z a l t - B om m e l , waarin de
dienst door. den Predikant van ’s Hertogenboscb wordt waargenomen.
De Israelieten, hebben er eene synagogp , mede te Zal t -Bommel .
De gezamenlijke inw. vinden meest hun bestaan in den landbouw ,
waartoe de kleigrond van deze heerlijke en vruchtbare landstreek bij--
zonder geschikt is , onder anderen worden er met goed gevolg,. in
Sommige streken, vlas en hop geteeld. Voorts heeft men er eene
äardappßlenstroopfabrijk.
In den B o m m e l e r w a a r d , worden de Waaldijk en de Maasdijk verbon-
den door denMeidijk, welken d,wars door dit eiland heen loopt; hierdoor
ontstaan er twee polders 6en namelijk boven en een benedeD dien Meie
dijk - de laatsgenoemde wordt ten W. door den zoogenoemden ßrakel-
schen en Pöuderoischen.achterdijk bepaald. De eerste dijkorde van dezen
waard dagteekent van het jaar 13Ö7. .
Dit eiland. heeft niet weinig van vijandelijke invallen te lij-
dfcn gehad*. Zoo trokken er in het jaar 1512 twee duizend man uit
’s Hertogenbosch., en de omstreken, bij Hedel, over de Maas , brimdden
en roofden binnen de dorpen Driel en Rossem. De Gelderschen echter,
weldra in den B o m m e l e r w a a r d gevallcn zijnde-, vielen de Bosschenaars
aan , die zonder orde herwaarts en der-waarts loopende , weldra eene
volkomene nederlaag kregen. Om zieh hierover te wrekert , bewogen,
die van ’s Hertogenbosch, in Maart des volgende jaars, vij 1 vaandelen
Soldaten , die in de L.angstraat lagen , om eenen inval in den B o «im &*
l e rW a a k d te döen. Waar zij door plunderen en branden den landza^
ten niet weinig nadeel toebragten , w a a r n a zij in hun leger terugkeerden.
In het begin van December 1581 deed K a h e l v a n M a n s f e l d t ,, aan
het hoofd'vaft vier ofvyfduizönd man S'paansqhe kneOliten eenen inval in