Ook vindt men in deze gem. een aantal buitengoederen als daar zija ;
V r l jh e id s lu s t, A ren b e rg , ß u ite n z o r g , S lu is h o e f , S a n dw ijk ,
bet K lo o s te r , M e ije n h a g e n , J a g t lu s t , H o e d e rin g e n , Beer-
s c k o t c n , T am e ro o r t, Y o llen h o v en , K le in -V o lle n h o v e n en
Oo stbroek.
De Herv., die hier omtrent 1000 in getal zijn, maken eene gem. u it,
die tot de klass. van Amersfoort, ring van Tienhoven, belioort. De
eerste die hier het leeraarambt bekleed heeft is geweest Uambertus
S anderxis J o h anzoon, die in het jaar 16552 alhier beroepen werd. Het
beroep van den Predikant geschiedt door den kerkeraad.
De R. K., van welke men hier 400 telt, behooren, tot de stalie
van Utrecht en de 8 Israeliten, die er wonen, worden tot de gem. van
Utrecht gerekend.
Er is in deze gem. eene school in het dorp de B ilt.
Het dorp d e B i l t , ook de B onde B xlt genaamd, ligt een klein uur
gaans van de stad Utrecht, aan den straatweg van die stad op Arnhem en
op Deventer is zeer bloeijend. Men telt er in de kom van het dorp
102 h. en 620 inw. Sommigen willen dat het zijnen naam verkregen
heeft, naar den onregelmatigen en bultigen grond met beiten (heuvels)j
anderen beweren dat het dien ontleent van een groot beeid (hild) dat in
de kerk te .Oostbroek gevonden werd. Het gedeeltc van den straatweg
van Utrecht naar Arnhem en Deventer, dat door dit dorp loopt
en gemeenlijk de B i l t s t r a a t genoemd wordt, is bijzonder fraai. Zie
dat art.
Ofhet dorp oudtijds onder de vrijheidder stad Utrecht behoorde, kan,
men met geene zekerheid zeggen, hoewel het zeer waarschijnlijk is, zoo
om dat men het uitdrukkelijk, het begin der voorstad genoemd vindt , als,
omdat men leest, dat de Stadsregering zieh een en andermaal de zaken
der inwoners van d e B il t aangetrokken, en hen bij hunne voorregten en
yrijheden heeft getracht te handhaven. Immers, als zij , sedert weinige
jären , door den Maarschalk (jes Overkwartiers, wanneer die hier regt deed
oefenen, genoodzaakt waren den klokkenslag te volgen , heeft de Raad
der stad, in het jaar 1477, hem daar over, den 12 Augustus eenen
vriendelijken brief geschreven, en, daarbij te verstaan gegeven, dat de
bewoners van d e B i l t , bij menschen geheugenis zulks niet gedaan hadden,
noch verpligt waren , te doen. ln de twee volgende jaren zijn hierover
nog eenige brieven van denzelfden inho.ud gewisseid.
In de Roomsclie tijden behoorde de B il t kerkelijk onder Utrecht,
maar na de Hervorming werd er , uithoofde van den aanwas der bevol-
k in g , eene kerk gebouwd, die, met de toestemming van de Staten
der provincie Utrecht, in het jaar 1687, voor de eerste maal tot de
godsdienst geopend werd. Deze kerk is klein , laag en langwerpig vier-
kant, heeft thans eenen fraaijen, in het jaar 1839 nieuw gebouwden ,
klokkentoren , en Staat aan het begin van het dorp, ter linkerzijde,
als men van Utrecht komt. Vroeger stond hier nog,, nabij de
straatweg, onder de schaduw van het geboomte, een zeer bevallig Vierkant
kapelletje, hebbende de gedaante van eenen pijlaar, op eenen achtkanten
vöet,St. P ie te rn e lla ’s k a p e lle tje geheeten ; in het jaar 1822
tot den grond toe afgebroken zijnde , is er tlians geen overblijfsel meervan
te vinden. Schuin tegen over de kerk , een weinig stadwaarts , eipenlijk
onder de ambachtsheerlijkheid Coelenberg, heeft eertijds ook een aan-
zienlijk vrou^enklooster gestaan. Zie voortsop C o e l en b er g .
De dorpschool telt een gemiddeld getal van 170 leerlingen. Ook is
hier nog een distnbutiekantoor voor de brieven.
. Er worden aan d e Bil t vijf belangrljke paardenmarkten gehouden j
a ls : de vastenavondmarkt, de palmmarkt, de pinkstermarkt de St.
Laurensmarkt, en de St. Michaelsmarkt.
W a l r a v e n , 'bastaardzoon van Heer R e in o x id v a n B r e d e r o d e , misnoegd
over eene ruwe behandeling, hem door L u b b r e c d t v a n R a a h i o r s t ,
Schont, N i c o l a a s v a n Y p e r e n , Burgemeester, en G e r r i t v a n N o o r d w i j k ,
Schepen van Haarlem, te Zandvoort, aangedaan, door hem te belebte
n , een Schotsch schip, met wol geladen, onder bet gebied van zijnen
vader gestrand , te naderen , doodde aan d e B i l t , in het jaar 1487,
de twee laatstgenoemden, toen zij , namens hunne stad, vergezeld van
eenen Secretaris, naar den Utrechtschen Bisschop, D a v i d v a n B o x ir -
g o n d ik , die zieh destijds te Amersfoort bevond, afgezonden waren,
ten einde te verzoeken eenige schatting van de geestelijkheid te mögen
helfen. Naderhand door den gezegden Bisschop gevangen genomen en
op het kasteel te Wijk bij Duurstede gebragt zijnde, werd hij met
wreede pijnen onderzocht, om te bekennen , dat hij de manslag op
bevel zijns vaders gedaan h ad ; tot welke bekentenis men hem wilde
dwingen , ten einde een punt van beschuldiging te kunnen vinden , tegen
R e i n o ü d v a n B r e d e r o d e , die des Bisschops doodelijke vijand was. Doch
R e i n o o d s zoon W a l r a v e n ontkende dit met reg t, en ontkwam kort daarna
op eene zonderlinge wijze xiit de gevangenis. Hij wist namelijk het slot
met stroopijltjes open te steken , voorts eenige steeneh , omtrent het
venster boven zijnen kerker. uit te ligten, en een touw , dat hij van
zijne in stukken gesneden kleederen gevlochten had, aan het venster vast
gemaakt hebbende , liet hij zieh naar beneden glijden , waardoor hij ,
na negen. weken en vier dagen zittens, in vrijheid geraakte. Ter ge-
dachtenis aan den beganen moord, werd er aan d e B i l t een steenen kruis
opgerigt. Hier en hieromtrent, namelijk op de Geer, lag, in het jaar
1816, het volk van Graaf H e n d r i k v a n N a s s a u twee dagen, toen zij de
Veluwe gingen afbranden. Twaalf jaren later, lag het krijgsvolk en ge-
schut des Graven v a n B u r e n , den 27 Mei, wederom op d e B i l t , toen
deze, des anderen daags het slot Ter Eem innam. In hetzelfde jaar (1828),
werd er brand gesticht door de Holländers , die met hun leger aan de
Vaart lagen, ln het jaar 1843 lag er weder een deel volks, onder
bevel van Jonker v a n R a e s v e l d , aan d e B i l t ; doch ook slechts eenen körten
tijd. Op het laatst van het jaar 1848 , kwam Keizer K a r e l Y, en in het
jaar 1621 , L o d e w i j k X I V , Koning van Frankrijlc, over d e B i l t , om zieh
naar Utrecht te begeven , tenvijl dit dorp ook veel te lijden had van de
Fransche troepen , die in dit laatstgemelde jaar te Zeist gelegerd waren.
Tijdens de onlusten van liet jaar 1787, kwam in ’den namiddag
van den 28 Augustus eene talrijke bende krijgsvolk uit het kamp
te Zeist, voorzien van veldstukjes aan d e B i l t en sloeg zieh daar ne-
der. Niet lang had men hiervan kondschap in de stad Utrecht, of
eenige huzaren, fuseliers en jagers van het korps des Rijngraven v a n
S alm trokken derwaarts , maar werden door het sterk vuur uit het ge—
schut belet te naderen ; terwijl die uit het kamp post hielden, en ’s an-
derendaags eene aanzienlijke versterking en meer geschut ontvingen.
Tegen den donker trokken wel eenige manschappen , vergezeld van
kanonniers met geschut en houwitsers, de Biltstraat op , om de aldaar
post gevat hebbende krijgslieden naar het kamp te doen terugkeeren •
maar, hoewel er in den nacht een schutgevaarte aan de Biltstraat
plaats had, was dit van geen ander gevolg dan dat daarbij eenige hui-
zen en gebouwen schade leden , zonder dat het krijgsvolk verdreven
werd. Hierop werd e r, van de stadszijde, tot eenen ernstigen aanval