gen. Deze tuinen der Chinezen maken nu de voormalige wilderen®
geheel onkenbaar voor hem , die B a t a v ia vroeger bezocht lieert; terwijl de
veelvuldige moeskruiden, welke hier zorgvuldig aangekweekt en op de
markten van B a t a v ia te koop geveild worden , in eene groote behoefte
van de ingezetenen der hoofdstad van Neerlands Indie voorzien.
Zoodat men het grootendeels aan de aanhoudende zorg en de stand-
vastige volbarding van den genoemden Gouverneur-Generaal te danken
heeft, dat B a t a v ia thans niet. ougezonder is dan eenig ander oord,
hetwelk tusschen de keerkringen en aan den oever der zee ligt.
De breedste gracht is thans nog de Gr o o t e r i v i e r , en wordt ge-
vormd door de Tjiliwong , die door B a t a v ia loopl; zij heeft in het midden
eene fraaije houten brug, 87 treden lang, met goede steenen vlcu-
gels voorzien j zijnde de straat aan beide zijden meestal 80 tredeu
breed. Aan de westzijde dezer gracht woonden weleer mdest alleen
Chinezen, doch na het oproer en den moord van 1740 is hun getal niet
weinig verminderd , dewijl de meeste thans buiten de stad in den Chi—
neschen kamp wonen. Men yindt nog heden längs deze gracht de aan-
zienlijkste handelhuizen van Nederlands-Indie.
De voornaamste straten zijn nog de Nieuwpoor t st raat en de
Roea-Malakka , waar fraaije winkels (lolcos) gevonden worden. Deze
winkels zijnmerkwaardig wegens de verscheidenheid van voorwerpen, welke
men er aantreft, en sommigen wegens hunne pracht en fraaije vertoo-
ning. De koophandel wordt hier op eene zeer eenvoudige wijze gedre-
ven. Men neemt eene pas aangebragte faktuur geheel of gedeeltelijk ,
zoo goedkoop mogelijk, over; huurt voor eenen zeer . geringen
prijs een der menigviildige ledige huizen , en verkoopt zoo schielijk
en zoo duur, als men maar kan. Men zal in den eenen toko
voor het eene of andere artikel tien ropijen , en vier huizen van daar,
voor hetzelfde voorwerp even zoo vele of nog meer piasters vragen.
Sommige winkelicrs rekenen bij ropijen, en anderen , die dit te gering
achten , spreken van niets dan spaansche matten. Het oogmerk der
vvinkeliers is alleen, om alles dadelijk van de hand te zetten , wel is
waar tot zeer geringe prijzen, want ook een en dezelfde koopman
wisselt onophoudelijk af, maar altijd met zoo veel winst als mogelijk
is. Heeft hij op deze wijze het grootste gedeelte zijner lading
verkocht, dan brengt hij het overschot, meest uit defecte, bescha-
diffde of bedorveue waren bestaande , op de vendu, waar deze door
de Chinezen worden opgekocht , om door deze schagcheraars op de
bazars of markten , aan de mindere klassen verhandeld te worden.
B a t a v ia wordt met de ond.erhoorigheden verdeeld in zeven districten
en in vier en twintig wijken, waarvan de kamp der Chinezen,
waarover eeu kapitein dier natie gcsteld is , het zesde distrikt uit-
maakt j de overige zes staan onder inlandsche hoofden , die den titel
van Kommandant voeren. De vier en twintig wijken zijn : S-pin-
h ui s g r ac ht , Basar - Borong, ’s Landswer f , Stadhuis, Zui-
d e r v o o r s l a d , Ant jol , Sonthar , Yo or hur gs gr acl i t , Bui ten-
kerk, J a k a t r a , G oen ong-Sahar i , Wel tevreden , Kamay oran ,
Ta n a h -Ab a n g , Kon i n gsplein , Kampong - S c o t t , Ri jswi jk,
Noordwi jk, Mo l e n v l i e t P r i n s e n laan , Krokot , Kerkhof ,
Kampong-Doer ie en Kampong-Baroe.
Men telt aldaar 84,100inw., ondc-r welke 3000 Europeanen en hunne
afstammelingen , 23,100 Javanen cn andere inlanders, 18,000 Chine-
len, G00 Arabieren en 12,400 slaven.
Niel ver van B a t a v ia wordt de eenige plaats aangelroffen * waar het
zwavelzuur in den natuurlijken Staat voorkomt. Men vindt aldaar e^
meer van zwavelzuur, hetwelk den krater van eenen uitgedoofden vulkaan
bedekt, van waar het in een beckje längs de helling des bergs tot op
eenen aanmerkelijken afstand voortloopt. In het drooge jaargelijde wordt
dit beekje door den zandgrond, waarover het vloeit, geheel verzwol-
Fen, maar in den rcgentijd stört het zieh m de Witte rmer.
Ten zuidwesten, even buiten B atavia , ligt een kwartier voornamclijk
door Chinezen bewoond. Dit kwartier, hetwelk zeer uitgestrekt, gere-
geld gebouwd , wel bewaterd , sterk bevolkt en minder ongezond , dan de
stad is, wordt de Chinesche kamp (Kampong-Tpna) genoemd. De
huizen zijn er morsig en bekrompen. Een groot gedeelte van den Chi-
neschen kamp is den 28 Maart 1823 door eenen feilen brand in de asch
peler-d, en de voormalige steenen hiiizmgen ziju gedeeltelijk door
bamboezen woningen vervangen , gedeeltelijk ook hall afgebrand b lj-
ven staan, hetwelk deze biiurt geenszins verfraait. De brand , welKe
aan de voormalige Diestpoort, of aan den noordoosthoek van de
kamp, in eene bamboezen woning ontstond , duurde van s avonds
7 ure tot in den vroegen morgen van den volgenden dag voort.
Dat hij zoo lang aanhield, had men, behalve aan den siechten
Staat der bluschmiddelen, aan de werkeloosheid der Chinezen te
danken, die geen brand willen blusschen , maar m tegendeel, volgens
hunne geloofsbegrippen, voor hunne brandende woningen blijven staan
zingen, als schoolkinderen bij een vuurwerk. Men werd dezen brand
dus niet meester, voor en aleer er 40 steenen , 140 bamboezen huizen
en 120 warongs verbrand waren. , 1 ,
Aan de zuidziide vindt men de Zuidervoorstad, alwaar de lucht
veel gezonder is, dan in de eigenlijke stad ; hier staan vele fraaije huizen,
die door Europeanen bewoond worden. Aan de oostzijde, buiten
de stad, alwaar eenige inlandsche Christenen, en vooral Portuge-
zen wonen , is het minder gezond. Men vond vroeger de prächtige land
goederen der voornaamste inwoners, aan de oostzijde der ijiliwong,
längs den fraaijen weg naar Jakatra, die, door zware boomen oyer-
schaduwd, en eene zeer aangename wandel-en-rijweg opleverde. Deze
weg is echter, om de ongezondlieid, thans geheel verlaten, en de
landhuizen , die er vroeger längs stonden , zijn afgebroken.
Het Koningsplein is een ruim veld, dat aan de oostzijde van
den weg lig t, die naar Tanah-Abang loopt. Het heeft bijna een uur
gaans in omtrek, en is aan alle zijden door prächtige gebouwen met
fraaije tuinen omgeven , terwijl op bet plein eene N ieuwe P ro te s ta
ritsche kerk staat.
Het plein van Water l o o , vroeger de kamp van We l t e v r e den
geheeten, ontleent zijnen tegenwoordigen naam van een gedenk-
teeken, waarop de Nederlandsclie leeuw , ter gedaclitems van den a l-
toos gedenkwaardigen- veldslag van 18 Junij 1818-, prijkt. riet lseen-
lanffwerpig vierkant plein, dat met officierswoningen omringd is.
Onder de verdere pleinen behooren het Sta dh u i s p 1 er n , het
Kasteeisplein, bij de Luthersche kerk r en de pleinen , waar de thans-
afgebroken kerken en gestichten gestaan heblien. Geen van allen is-
echter in eenen zindelijken Staat,. maar alles is groen bewassen , met
verlaten of böuwvallige woningen omgeven. _ ' ,
In de nabijheid van B a t a v ia liggen eene menigte eilanden, die de
Duizend-ei landen genaamd worden, en, even als de andere in de
baai van B a t a v ia gelegene eilanden, onder oppertoezigt staan van eene»-