zieh ten laatste gedwongen zag, haar bij verdrag aan den Hertog
over te geven. Hij was steeds een van de voornaamste hoofden der
Hoekschen , met welke hij , den 20 Januarij 1481 , de stad Leyden ,
over het ijs , overrompelde , kort daarop zieh weder genoodzaakt ziende
naar Montfoort le wijken , werd hij aldaar door M aximiliaan , Aarts-
hertog van Oostennjk, vruchteloos belegerd. ln het jaar 1489 smeedde
hij met J an , Heer van Naaldwijk, aanslagen op Gouda en Leyden die
echter beide ontdekt en verijdeld werden. Het komt ons niet onwaar-
schiinlijk voor, dat ook de beroemde dichter J ohan van B roekiiuizen
uit dat geslacht gesproten zij. Thans worden de goederen , primilivel
y k voortkomende van R e inier van B roekuüysen , in eigendom bezeten
door den Heer K arel B ovens , woonachtig te Maashees, prov. Noord-
Braband , die zu in het jaar 1819 , bij eenen verkoop van domein-
goederen heeft aangekocht. Tot aan de Fransche revolutie hadden zij
behoord aan den Koning van Pruissen, die z e , hetzij bij erfenis 01
koop , van gemelden Ridder R einier van B roekhuysen oi zijne erven verkregen
had. j a
Het d. B boekruysen of B roekheisen ligt 7 u. N. van Roermonde, Z u.
0 . N. 0 . van Horst, en telt in de kom van het dorp 2b h. en 130 inw.
ln de kapcl, aan den H. N icolaas toegewijd, die tot de par. Broekhuysenvorst
behoort, wordt door eenen eigen Kapellaan dienst gedaan.
De dorpschool wordt gemiddeld door een getal van 60 leerlingen bezocht.
Vroeger en wel in het jaar 1809 was B roekhuysen de zetel van het
vredegeregt voor de thans onder het kant. Horst behoorende gemeenten.
BROEKHUYSEN of B roekhuizen , geh. in de heerl. ’s Hertogenrade,
prov. Limburg, distr., arr. en b j u. 0. van Maastricht, kant. en
1 u. 0. van Kerkrade, gem. übach-over-Worms, | u. 0 . van Wambach;
met b2 h. en ruim 260 inw.
BROEKHUYSENVORST of B roekhuizenvorst , d. in Opper-Gelder,
in het Land ran Kessel, distr., arr. en 7 u. N. van Roermonde, kant.
en 2 u. 0. N. 0 . van Horst, gem. en 10 min. N. van Broekhuysen,
met 96 h. en ongeveer 440 inw., die alle R. K. zijn, en, met die van het
d. Broekhui sen en het geh. Oi jen, eene par. uitmaken, welke tot
het vie. gener. van Limburg, dek. van Horst, behoort en door eenen
Pastoor en twee Kapellanen bediend wordt. Men heeft in deze par.
eene kerk te Bro ekhuy sen vorst en eene kapel te Broekhuysen,
en telt er 870 zielen , onder welke 630 communicanten. De kerk te
B roekhuysenvorst , toegewijd aan den V erlosser der W ereld , is van
eenen toren voorzien, maar heeft geen orgel. — Ook is er eene school,
die gemiddeld door 70 leerlingen bezocht wordt.
BROEKHUYZEN , d. in Opper-Gelder, prov. Limburg. Zie B roekh
u y s e n . , TT ,
BROEK-IN-WATERLAND , gem. in Walerland, prov. Noord-Hol-
land, arr. Hoorn, kant. Edam (1 k. d., 10 m. k., 6 s. d. ); palende
N. aan de gem. Monnickendam, 0. aan Zuiderwoude-en-Uitdam , Z. aan
Ransdorp en Nieuwendam , W. aan Landsmeer-en-Watergang. Deze gem.
bevathet dorp Broek- in-Water lan d , de Binnenweeren , de Woud-
wee r e n , de Tweehonderd Deymt e n , h e t E i l a n d , benevens ge-
deelten van het Bel l emermeer en van het Broekermeer . Zij
beslaat eene oppervlakte van ongeveer 438 bund., telt 170 h. en
1200 inw. In de vorige eeuw dreven de ingezetenen dezer gemeente
eenen uilgebreiden handel over de geheele wereld, vooral op Oost-
Indie, alsmede op de Oostzee in granen , ook deden zy zware
assurantien ; daarmede verwierven zij groote schatten, zoo dat deze
gemeente voor de rfjkste in Noord-Hollaud gehouden werd. De staats-
omwentelingen , op het einde der vorige eeuw plaats gchad hebbende ,
deden hun een meer stilzittend leven aannemen, terwijl de ver-
mindering der Staatsrenten tot op een derde, welke onder het Fransch
bestuur plaats liad , de rijkdom vrij wat verminderd lieeft. Ofschoon er
nog onderscheidene gegoede lieden gevonden worden, die alleen leven van.
ketgeen hunne bezittingen opbrengen , vinden thans ook velen hun bestaun
in de boerderij , van welke onderscheidenen de melk der beesten
naar Amsterdam zendeu , met eene open schuit, die dagelijks derwaarts
vaart, terwijl anderen daarvan kaas en boter maken. Ook vindt men
er kooplieden in kaas , die er hunne pakhuizen hebben.
De Herv. , die hier 1100 in getal zijn, maken eene gem. ui t , welke
tot de klasse van Edam, ring van Monnickendam, behoort. Na de Her-
vorming was B roek aanvankelijk met Z u ide rwoude gecombineerd,
wordende , in het jaar lb8b , in deze combinatie tot eerste Predikant beroe-
pen H enricus J oannes, eigenlijk H endbik J ansz. , die in het jaar lb9-i
yertrokken is. In het jaar 1600 werden echter deze beide dorpen
kerkelijk vaneen gescheidcn, en in het jaar 1601 te B roek- in-W ater -
land beroepen P etrus A emilius van O ldenhorp , die in het jaar 1608
van -daar vertrok.
De R. K. van welke gezindte men er 30 te lt, worden tot de statie
van Monnickendam gerekend. De Evang. Luth., van welke men er
ongeveer 20 aantreft, de Doopsgez., die hier 2 in getal zijn, en de
Israelieten, van welke men er 10 heeft, behooren tot hunne respective
gem. te Monnickendam.
Men heeft in deze gem. eene school.
Het d. B r o e k - i n -W a t e r l a n b ligt b u. Z. ten W. van Hoorn, 2 u.
Z. ten W. van Edam , u. Z. W. van Monnickendam , besloten tusschen
vier meren , namelijk het Noordmeer, het Monnickenmeer , het Belleiner-
meer en het Broekermeer, van welke de beide laatste bedijkt zijn.
Het ontleent vermoedelijk zijnen naam van het broekig of moerassig
land, dat in den omtrek gevonden wordt , en is eene fraaije plaats ,
ten grooten deele gebouwd längs een watertje , de A a of E e geheeten,
van ihet Noordoosten naar het Noordweslen , of ook gedeeltelijk Oost-
en West, loopende. Ook staan vele fraaije huizen rondom eenen aan-
genamen vijver of waterkom , het Have n r a k geheeten. De huizen
zijn hier veelal zeer onregelmatig geplaatst, stekende het eene huis
vaak eenige, zelfs somtijds wel tien , voeten voor het andere uit.
Zij zijn meest allen van hout , van builen met wi t , blaauw , of andere
kleinen beschilderd , en hebben daardoor en door de uitstekende reinheid,
waarin zij gehouden worden , het voorkomen als of zij eerst nieuw' gebouwd
waren. De zindelijkheid , waardoor dit dorp heinde en ver vermaard
is , g a a t, binnenshuis , die van het uiterlijke aanzien nog ver te boven.
Alles blinkt er van zindelijk huisraad, waaraan noch vlek noch spat
te vinden is , e n , hoe eenvoudig deze voorwerpen in den eersten opslag
ook schijnen ,. overal straalt het vermögen der inwoners door. De
tuinen en bloemhofjes , die bij deze gebouwen gelegen zijn, deelen in
xlezelfde netheid. J a , deze uitnemende zindelijkheid gaat zoo ver,
dat men den Broekeren nageeft, dat het genoegeu van eenen aange-
namen disch menigmalen moet wijken voor het bewaren der reinheid
van huis en huisraad; dewijl het schoonhouden der haardsteden en
keukengereedschappen geenszins toelaat eenige rook of vuilnis te ver-
wekken, zelfs in . de kleinere stookplaatsen of snuivertjes , die geschikt
z ijn , om de zoogenaamde keukens te o n tz ie n , welke laatste dan ook