IIerlog van Aremberg en Aarschot, en stierf, in het jaar 1710, aan
de kinderpokjes , nalatende, tot erfgename van het markgraafschap van
Bergen, eene dochter, M a r ia H e n r ie t t e geheeten, die in het iaar 1722 ,
met J an C h r is t ia a n , Hertog van Suitsbach, trouwde, en op den 27.
Julij des jaars 1/28, in den ouderdom van negentien jaren en negen
maanden , stierf, eenen zoon nalatende, K ar e l F il ip s T heodoor
geheeten, die naderhand Keurvorst van den Paliz en Beigeren werd ,
en in wiens geslacht B erg en - o p - Z oom gebleven is, tot in het jaar 1795 ’
in welk jaar de waardigheid van Markgraaf, door het afsehaffen der
leenroerigheid en leenregten, stilzwijgend vernietigd werd.
Dit markgraafschap was, van het N. naar het Z., negen uren gaans
la n g , van het 0 . tot het W. vijf uren breed, en bevatte: de steden
Bergen-op-Zoom en Steenbergen, het vlek Oudenboscl i , de
dorpen Kr ui s l and, Halsteren , Wouw, Hoeve, Stan ddaarbui -
i®.n > Fi jnaar t , Oud-Gastel , Rucphen, Bur gvl i et , Heerde ,
Woe ns dr ec ht , Hoogerheide en Ossendrecht . Het besloeg alzoo
het grootste gedeelte van het tegenwoordige kant. Bergen-op-Zoom,
een gedeelte van het kant. Oudenboscli, en een zeer klein gedeelte
van het kant. Zevenbergen, en wordt thans door 31,000 zielen he-
woond.
Het land is vruchtbaar in het voortbrengen van allerlei granen.
Men heeft er mede zeer gned weiland . Ook valt er veel eiken- en vuren-
hout. In Let oosterkwartier van bet markgraafschap wordt in het
hijzonder veel kreupelhout gevonden, waarvan men takkebossen maakt,
dig veel naar Zeeland verzonden worden , om tot versterking der dijken
te worden gebruikt. Naar den kant der baronie van Breda heeft men
eene groote heide, op welke schapen geweid worden. Hier en daar
wordt er ook turf uitgegraven. Aan den Zeeuwschen kant, lijdt het
land veel door het zeewater, dat er nu en dan goede brokken
van mzwelgt. Op andere plaatsen wordt wederom land aangewonnen.
Yele bedijkte polders heeft men in het markgraafschap , in welke de
beste landerijen gevonden worden.
De' voortbrengselen van den grond zijn , behalve allerlei keukengroen-
ten, ook granen, vlas , h o u t, turf en meekrap. Men vangt er goed
klein wild en vele soorten van zeevisch.
Het wapen van het Markgraafschap bestond uit een veld van keel
(rood) beladen met drie zilveren St. Andries kruisen , boven drie groene
bergen. ü
BERGEN-OP-ZOOM, k an t., prov. Noord-Braband, arr. Breda,
palende N. aan het Krammer en het kant. Oudenbosch, 0. aan het
kant. Oudenbosch, Z. aan de Belgische provincie Antwerpen. W. aan
de Ooster-Schelde en de Eendragt. .
Het bevat de volgende 9 gemeenten : Be r g e n - o p - Zoom, S te e n bergen
-en-Krui s land , Nieuw-Vosmeer , Ha l s t e r e n , Woens-
d r e c h t - Hoogerheiden - en - Hinkelenoord , Ossendrecht
Huyb e r Sen en Wouw, beslaat 23,471 bund, en telt ruim
ä 1,000 inw.
BERGEN-OP-ZOOM, dek., prov. Noord-Braband, vic. Breda.
Het bevat de volgende 23 parochien: Ber g e n - o p - Z o o m , Fijnaar
t - en - Heyningen , Gastei , Halsteren, Heer le, Ho/^ven,
Hoo g e r h e i d e n - e n -Wo e n s d r e c h t , Huvbergen I Lepel st raat ,
Ni spen, Ossendrecht , Oudenbosch, P r i n s l a n d , P u t t e n ,
Roosendaal , Ru c p h e n , St and- daar -bui t en , St ee nbcrgen
Wi l l ems t ad p Wouw en Zegge.
Men heeft er 23 kerken , die door even zoo veel Pastoors e n l8 Ka-
uellaans bediend worden : en men telt er ruim 3'),000 ^elen-
BERGEN-OP-ZOOM, kerk. ring., prov. Noord-Braband, klass. van
^ z f b e v a t de 6 volgende gemeenten : S t c e n b e r g e n Nieuw-
V o sme e r - e n -H a l s t e r e n , B e r g e n - o p - Z o o m , f o o s e n -
d a a l - N i s p e n - e n - W o u w , 0 ss e n d r e c h t -W o e n s d r ech t -
P MVn h e e T e r iO keriken, die bediend worden door 7 Predikanten,
men telt er ruim 2400 zielen. |
“BERGEN-OP-ZOOM, gem. in het markgraafschap van Bergen-op-
Zoom, prov. Noord-Braband, arr. Breda kant. Bergen-op-Zoom
0 9 m k 7 s. d.): palende N. aan de gem. Halsteren , 0. aan Wouw ,
Z aan Woensdrecht-Hoogerheide-en-Hinkelenoord , W. aan de ^chelde.
Zy bevat, behalve de stad Be r g e n - o p - Z o om, ook nog het ge ;
Bu r p - v l i e t , benevens het zoogenaamde S t a d s p o I d e r t j e , en
een gedeelte (100 bund. 93 v. r. 70 y. ell.) van den Au g u s t a p o l -
d e r , en telt 1349 h. en ruim 7000 inw. ^
De stad B erg en - o p -Z oom ook wel B erg en - op- den- Z oom , B ergen- o p - t e s -
Z oom , B ergen-an-d e -Z oem of B e r g r en -o p -d e -Z oom gespeld in de w -
deling echter meestal enkel B ergen en in het I # 1JU .,,J e rg ^ -
Z oma of B ergae ad Z omam geheeten , ligt 7 u. W. ten Z. van Breda ,
bijna even zoo verN. ten W. van Antwerpen, 1 u. Z. 0 . van Tholen
051° 29' 41" N B 21° 37' 9" 0 .L.). De naam dezer stad wordt ontleend
van hare ligging op eenige heuveltjes , welke te zamen eenen niet zeer
hoogen berg vormen , en van de landstreek, waarin zij is aangelegd,
die in de oude rentebrieven den Zoom (1) genaamd wordt. Zij is zeer
oud, zoo niet als stad dan toch als bewoonde plaats want m het jaar
422 wordt de burgt van B er g en - o p - Z oom in de Zaalfrankische wetten
reeds genoemd. Het is zeer waarschijnlijk dat zij hare opkomst ver-
schuldigd zij aan eenige visschers, die zieh daar nedergezet hebben,
vermoedclijk wel aan eenige achtergeblevenen van de eerste mvallen
¡redaan hebbende Noormannen , en dat zij dus aanvankelijk uit maar
weinige woningen of hutten bestaan hebbe. De digt voorby de stad
stroomende, vischrijke rivier de Schelde was een genoegzaam aan-
loksel, om zieh nabij die rivier te vestigen. Zij maakte een deel
uit van het erfgoed van St. G e e r t r u id a , de oudste docbter van PewJ»
van L a n d e n , Grootmeester van D a g o b e r t , Koning der Franken, die in
de achtste eeuw leefde , en in het midden dier eeuw in ot by deze
plaats een kapelletje stichlte , dat, hoewel eerst door onderdom ver-
vallen in 1651 , weder was hersteld geworden. Het stond. aan den
oever der Schelde, nabij eene bron, die onophoudelijk zoet water
opgeeft, en wegens hare nabijheid aan den oever der Schelde, met
ten onregte , onder de zeldzaamheden der natuur gerekend wordt. Het
water van deze bron, van ouds onder den naam van S t. t i e e r -
t r u i s b r o n bekend, was eene soort van gezondlieidswater en had
zeer goede boedanigheden , zoo dat de geneesheeren den zieken liet
pebruik daarvan aanbevolen , en F r e d e r ik H e n d r ik , Pnns van Oranje,
h e t naar ’s Gravenbage deed komen, om zieh daarvan dagelijks aan
( l j Dit Zo om o f S o o m w U m e n , dat van de Keltische woorden s o o , moeras
en m a , la u d , zoude afstammen en alzoo m o e r a s s i g 1 a n d bc.eekenen.