cationc quz etfiin patria ipfius Magiftri, 8c fortatTe ali- A Ratoldi, & in quibufdam aliis Sacramentariis hîçanre
bi fièrent in fanda parafeeve, tarnen Roma: fiebant feria Lediones excat benedidio cerei Pafchalis, cujus przluj
. Coena Domini, uc conftat ex Ordine Romano, ubi
agit de hujus diei folemnitate: E o d em d ie a lta r ia tem p li
& V a r ie te s , f i v e p a v im en ta E c c le f ia la v en tu r , & v a fa
D om in o fia c ra ta p u r ific tn tu r . In Gallia, ut planum eft
ex odava S. Eligii Noviomcnfis Epifcopi Homilia de
Ccena Domini: E t p ro p te r h um ilita t is fo rm am com men-
d a n d am , eo d ie ped e s eorum l a v i t : & h in c e ft q u o d eod
em d ie a lta r ia tem plique parie te s la v ant n r & v a fa p u -
r ifica n tu r . In Hifpania, ut datum eft ex S. Ifidoro lib. 1.
de Offic. Eccl. cap. z8. cum de eadem feria fcribit: H in a
t f l q u o d eodem d ie a l ta r ia , tem p liq u e p a r ie te s , & p a -
v im en ta la v a n tu r , v a fa q u e p u n f i c a n tu r , q u a f u n t D o mino
confecrata.
Porro in cbdice Ratoldi in fine hujus folemnitatis hzc
notanda funt: E t e x p le ta fu n t u n iv e r fa . E t poft p a u lu lum
v e jp e ram d i c h un u fq ttifq u c p r iv a t im : & f i c v a d u n t a d
menfam. Eadem habentur in Ordine Romano, cum agi-
tur de hac feria fexta. Quod fit hodie in quibufdam Eccle-
fiis, Clcricis five Monachis in ipfo choro genibus flexis
fiib filentio privatim vefperas recitancibus.
N o t a 2 9 8 . S a b b a t o . Defcribitur folcmnitas
Sabbati Sandi.
N o r a 2 9 9 . H o r a o c t a v a .
Id eft, fecunda poftmeridiana. Aliter in Concilio Ro-
thomagenfi fiipra citato: I tem fia tu tum e f t , u t in S a b b a to
P a f c h a O ß c iu m a nte nonam non in c ip ia tu r .
N o t a s 0 0 . N o t a r 11.
Notarii hoc loco funt fetibse Epifcopi, qui utplurimum,
aflumebantur ex Ledorum collegio. Ita in Bibliotheca
Photii num. i$ g . in Politia SS. Metrophanis & Alexan-
dri , videmus Paulum Ledorem & Notarium Ecclefi:
dium eft : E x u l t e t ja m A n g e l i c a tu rb a calornm. quod
quidem exeat in Ordine Mime Ambrofianz, fed refiqua
benedidionis formula multùm ab ufitata diferepat. In
•codicibus Rodradi & Remenfi formula benedidionis in
duobus à vulgari differt : prim à quia diffusé finis apum {,
laudes perfequitur in hunc modum : b A p e s ce te ris q u a Virgil. +
fu b j e f la f u n l homini , a n imantibus a n te ce llit : cum f i t erS-
minima corporis p a r v i ta t e , in g en tt s animos angufto v e r -
f a t in p e flo r e : v ir ib u s im b e c illis , f e d f o r t h in g en io. H a c
e x p lo ra ta temporum v i c e , cum ca n ic iem p ruinofa b y bern
a p o fu e r u n t , & g la c ia le fen iitm v e r n i temporis mode-
ra ta d e te r fe r in t , f ia t im p rodeundi a d laborem c u r a fu c -
c e d i t , d ijp e r fa q u e p e r agros lib ra tis p a u lu lum p e n n is ,
c rur ibus fu jp e n fis in f id u n t , p a r t im ore legere f io f c u lo s ,
p ar tira onerata v i f lu a lib u s fu i s a d caftra remeant : ib i-
que a lia in a ftim a bili a r te ce llu la s tenact g lu tin o in ftru u n t,
a lia liq u en t ia m e lla f i ip a n t , a lia v e r tu n t f lo r e s in ceram,
a lia ore natos fin g u n t , a lia colie f it s e fo l i i s n e f la r in c lu -
d u n t . O v e r t beat a , & am a bilis a p e s , cu ju s n e c f e x u m
ma feu li v io la n t , foe tus non q u a f i a n t , n e c f i l i i d e ftru u n t
ca ftita tem : f i c u t fa n f la concepit v ir g o M a r i a , v irg o
p e p e r i t , virg o pe rm anfit. Deinde fequitur : O v e r b b e a -
ta n o x , q u a e x fp o lia v it tÆ g y p t io s , &c. Secundo in fine
benedidionis nominatur tantùm Papa, nulla men-
tione fada Epifcopi, Regis, aut Imperatoris.
Hujus benedidionis cerei mentio fit in Concilio To-
letano 4. cap. 8. L u c e r n a & cereus in p r a v ig iliis P a fch a
a p u d q uafdam E c c le f ia s non b e n e d ic u n tu r , & cu r a nob
is ben ed ica n tu r , in q u iru n t . P r o p te r g lor iofum enim no-
f l i s ipfiius fixer amentum fo lem n ite r ha c b enedicimus -, u t
fiacra r e fu r r e flio n is C h r i f l i myfterium , q u o d tempore
Conftantinopolitanz , qui poftea fuit ejufdem Ecclefiz C v o t iv a n o flis a d v e n i f , in ben ed lflio n e fia n fii L u -
jjjfij "■ m inis fu fe ip iam u s . Ita in fecunda editione Garfiz : nam
in prima 7* P a fc h a defideratur : fed parum refert : liquidem
ièquentia fatis indicant Canonem efïè de cerei Pafchalis
benedidione intelligendum.
Hanc inftitutionem Alcuinus lib. de Officiis divinis
cap. de Sabbato fando, 8c Amalarius lib. de Offic. Eccl.
cap. 18. Papz Zofimo tribuunt, quibufdam reclamanti-
bus qui illam Zofimo antiquiorem elfe contendunt : quod
extet apud Prudentium , qui ante Zofimum floruit,
Hymnus de cereo Pafchali j fed immérité : nam ille
Hymnus non eft de cereo Pafchali, fed Hymnus vefper-
tinus eft de lumine, quod olim vefpere quotidie in Eccle-
fia folemni quodam ritu accendebatur, ut fusé doeuimus
ad $. 2. cap. 24. Concordia: regularum. Sed quidquid fit,
ritus fànè antiquus eft, liquidem apud Ennodium Tici-
nenfem Epifcopum, qui obiitanno poft Chriftum natum
' d x x 1. duz cerei Pafchalis extant benedidiones eleganti
fané ftilo confcriptz in opufeulis mifcellaneis 9. & 10.
quibus tarnen non przmittitur fupra memorata Przfatio,
* E x u l t e t ja m A n g e l i c a tu rb a calorum. In Ordine Mit-
fz Ambrofianz habetur etiam cerei Pafchalis benedidio,
fed an ab ipfb fando dodore fit compofita, non mihi
compercum eft. Przterea notandum eft in codice Ratoldi
ad hzc verba, in cen fi h u ju s , fuper 7» h u ju s , Crucem
elfe depidam : fimiliter ad hzc verba, in honorem nomi-
n is tu i con fec ratu s , fuper etiam 7* oonfecratus : quz in
codice Rodradi depida eft fuper 7» nominis.
De Myfticis cerei Pafchalis fignificationibus confulc
Alcuinum, Amàlarium, Bartholomzum Gavantum, &
ceteros, qui de officiis feu ritibus Ecclefiafticis fcripfe-
Sed non fiint omittendi ritus bencdicendi Pafchalis ce-
Patriarcha : & apud Ennodium in vita S. Epiphanii Epifcopi
Ticinenfis. Namubi feripfiteum alledum fuifle in
Ledorum fbdalitium, paulà poft fubjungit : N o t arum
in fe r ib en d o com pendia , Ö" fig u ra s v a r ia s v erborum
m u ltitu d in em comprebendentes b r e v i a ß e c u tu s , in E x -
ceptorurn numéro ded ica tu s en itu it . Ubi Exceptores funt
Notarii didi ab illis Notarum compendiis, de quorum in
feribendo velocitate Martialis lib. 14.
C u r r a n t v e r b a l i c e t , manus e ft v e lo c io r i l l i s ,
N o n d um lin g u a fu um , d e x t r a p e r e g it opus.
Et Aufonius Epigrammate 137.
P u e r N o ta r um prape tum
S ö lle r s min ifte r a d v o la ,
B ip a te n s p u g i lla r e x p e d i ,
C u i m u lta fa n d i c o p ia ,
P u n fit s p e r a f la fin g u li s ,
V t u n a v o x a b fo lv i tu r , &c.
S. Hieronymus epift. ad Julianum tomo primo: E t ta rnen
ille appofito N o ta r io cog eba t lo q u i , q u a v e lo c ite r
é d ita confeq ueretur manus & lin g u a ce le rita tem p r ende -
r en t f ig n a verborum .Et epift. ad Principiam tom. 3.a quem
N o ta r ium pojfumus in tellig er e | quodam fig n o rum compend
ia br ev ia tum E v a n g e lii ft r if lum q u e fe rmonem e x a r a v it .
Unde in Gloflis Philoxeni : N o t a r iu s , m/Mioyçthpef, id eft,
Notarum feriptor, qui à Synefio epift. 6 1 . id
eft, velociter feribens : 8c à Philoftrato lib. 1. de vita
Apollonii cap. 13. t ic xcfpuv dicitur.
Ceterùm in Ordine Romano, in codicibus Rem. 8c
a In edit, nora Tomo 2. col. «84. erplicat S. Doftor Pfalm. 44.
8c ad hunc verfum : lingua mea calamus feribt, &c ait: mea auttm
lingua in ftmilitudinem fcribs, velocis, quern notarium pojfumus in-
telligere, quodam &c.
b Eadem leguntur turn in noftris codd- mfT. turn in Miffalibus
Gothico & Gallicano editis a Mabill. lib. dc Liturg. Gallic.
6 Legitut eadem fere in Calcnfi 8c in duobus Thcod. At in Gomet.
prolixiot eft abhis verbis, aplf: five,ut legitur in mf. apte
mater eduxit ; multaquc attexuntur in apum laudem. In vet.Sacram.
Gallic, de cujus antiquitate confulc Mabill. Mufci Italici Tom. 1.
parte i. legitur : Bcncaiûiocerei S. Auguftini Epifcopi, cum adhuc
Diaconus elTec, cccioit diccus : Exultet, 8cc. ut in cdttis, nonnullis
tarnen addict*.
qui extant in codicibus^ Remenfi, & Ratoldi. In illo A veri fiilgoris lumine, captiVam fe trahi Domihicis trium-
” ........ ’ ---- '■ — ' j : • ---- nilie rikAnmilr Ar mmJ quidem ita habetur : P r im itu s enim o f la v a bora dies me- _________ : _;__1 r. _ ’
d ia n te procéd a n t a d E c c le f tam & in g r ed iu n tu r in f a -
c ra r ium , & in d u u n t f e v e f t im e n t is , f i c u t mos eft : &
in c ip it C 1e r u s L e ta n iam , & pro ce d it fa c e rd o s de fa c r a -
r io cum o r d in ib u s fa c r i s : v e n iu n t a n te a l t a r e , f t a n t in c
lin â t o c a p i t e , u fq u e d um d ica n t A g n u s D e i . D e in d e v e -
nien s fa c e rd o s a b o ra tio n e , v a d i t retro alta r e : a c cipiens
d e lum in e q u o d f e x t a f e r ia a b fe o n fum fit it , fa c ie n s C r u cem
fu p e r cereurn & illum inans eum, com pletur h is ora-
tionibus. In hoc verô fic : H o r a f e x t a in g r ed ia tu r P o n -
t i f e x in fitc ra r ium cum L e v i t t s & m in if t r is , & in d u a n t
f e fa c r i s v e ft ib u s , & o rdinent f e f i c u t in c ra fiin a d ie
P a f c h a co n tin e tu r : & ju b e a t a d q u ir i n o v um ign em
cum am p u lla a fo ie illum in a tum , f i v e a f i l i c e e x cu fium .
D e in d e fa c ia n t crucem d e incenfo in cereo : & f e r ib a tu r
annus D o m in i , a t q u e A & S3, , & tu n c p o r te tu r c e - j
r eu s a n te E p ifco p um cum procejfion e , cum ca n d e la b r is ,
& th u r ib u l is , tarnen f in e lum in e . E t f i c ft ip a tu s in c e -
d a t E p ifco p u s in medio choro , & ib i p o n a tu r cereus.
E p if co p u s a u tem f in i t a oratione p e r g it a d a lta r e , &
ib i h o ra f c jf io n i s f e d e a t . N o n a fe en d a t a d fe d em ufque
a d tem p o s , d um d ic a t . ' G l o r i a in e x c e l s i s
D eo. In d e L e v i t a poftu la n s ben ed iflio n em a b E p if co-
p o eat a d cereurn, d r confecret. Proceffto v e rb d tv id e t
f e , p a r s in d e x t e r a , & , p a r s in f in if t r a . In te r im E p i f copus
fed en d o benedicat ignem & in c e n fum , u t a u d ian t
c ircum ftante s . C e r eu s v e rb non i l lum in e tu r , u fq u e dum
p e r v en e r it D ia c o n m , I g n i s a c c e n d i t . H avenus
codex Ratoldi. Hzc autem verba in codice Remenfi
com p letu r h is o ra tio n ib u s , intelliguntur de orationibus
quibus fiipraditftum ritum concludit Epifcopus, quas fe-
quitur cerei benedi&io, E x u l t e t , &c. quz tamen ibidem
phis obftupuit. At quod przvaricanti primo plafto tene-
brofa przfumtionc fuerat in fervitute aamnatum, hujus
no&is miraculum fplendore liberratis irradiar. Ad hujus
ergo feftivitatis reverentiam fetvore fpirirus defeen-
dentes, quantùm devotio humana cxigit, tibi Deo ful-
gore flammarum placida luminaria exhibemus, ut dum
hzc fide integra perfolvuntur, crcaturz tuz eciam prz-
conia extollantur. Flammz lux quippe dicenda eft fper
quam poteftas deitatis Moyfi apparere dignata eft. Q u x
de terra fervitutis populo exeunti falutifcro lumine duca-
tum exhibuit : quz in tribus pueris in camino fententia
tyranni depofitis, viram blandimentis mollioribus refer-
vavir. Nam ut przeedente hujus luminis gratia tenebta-
rum horror excluditur : ica, Domine, Iucefcenre majefta-
tis tuz imperio peccatorum farcinz diluuncur. Cum igi-
tur huius fubftantiz miramur exordium , apum necefle
eft lauaemus originem. Apes vero funt frugaies in fimiti-
bus, in procreatione caftiflimz, zdificant cellulas cereo
liquore fundatas, quarum humanz peritiz ars magiftra
non exzquat. Legunt pedibus flores, & nullum damnum
in floribus invenitur ; partus non edunt, fed ore iegen-
tes concepti foetus redaunt examina. Sicut exemple mi-
rabili Cnriftus ore paterno proccffit. Foecunda eft fine
partu virginitas, quam utique Dominus dignatus carna-
fe Magrem habere virginitatis amore conftituit. Talia
igirur,Domine, digna facris alcaribus tuis munera offe-
runcur, quibus te Iztari Chriftiana religio non ambigit.
Veniat ergo omnipotens Deus, fuper hunc incenfum longa
tuz benedidionis infufio, & hunc nodurnum fplen-
aorem invifibilis regnator intende : ut non folùm facri-
ficium, quod hac node litatum eft , arcana luminis tui
adroixrione refiilgeat : fed quocumque loco ex hujus ali-
^ excf nr; P rd° F,0^® 0^ al ^ C_are^ L^ cLFLz ' C fandification7s'fee'rTt m7 fterm depörTatumT «pui-
“ ‘ ‘ " " " » diabolicz fraudis nequitia vircus tuz majeftatis affiftat.
Per Dominum.
Hadenus Cerei benedidio : circa quam notandum eft
primo olim papyrum , hoc eft juncum feu cannam, quz
in riparum marginibus crefcic, adhibitam fuifle in cereo-
rum, lucernarum, & lampadum ufum. Ennodius in benedidione
prima cerei Palchalis ; p apyrum a d a lim en ta
ig n ium lympha tra n fin ifit. S. Gregorius Turonenfis in
vitis Pacrum capite 8. L y c h n i in ea ju g i t e r accendun tur.
V n u s ig itu r e x h is p e r q u a d ra g iu ta d ie s to tid em q u e nobles
, u t ipfe ad itu u s a fie r u it , a b fq u e u lliu s fom en ts a d -
j u t orio p e r d u r a v it fp le n d e n s , in quo nec papy rus a d d ita ,
n e c g u t ta ole i eft f t illa n t is a d je fla . In his verbis, q u a rum
humana p e r i t ia , deeflè videtur , tJ in d u ftr iam , vel,
quid fimile : ut legatur, quarum in d u ftr iam . De apum
cipitur in codice Ratoldi, ut in craftina Pafehz, habetur
fiipra ad finem libri Sacramentorum. Oracio cujus
eft hie mentio , eft prima Miffie oratio. Proceffio quz
debet dividi eft ccetus Presbyterorum , Diaconorum &
Miniftrorum , qui comicati funt eumdem Epifcopum 8
fäcrario ad alcare , debeneque toto Miflz tempore illi af-
fiftere. His verbis, u t a u d ia n t , videtur przponenda par-
cicula ita .
In Ordine Romano flint alii ritus, qui etiam ab ho-
diernis diferepant, inter ,quos ille eft j nam ut prirnum
Pontifex e fäcrario procefiit, accenditut quidam cereus
in loco mundo, & Pontifex, five Presbyter faciens fii-
per eum crucem, benedicit eum humili voce, Schola interim
cantante feptem Pfalmos poenitentiz , hoc modo
incipiens: Dominus vobifcum, &c. Oremus. Deus mundi
condicor, auétorluminis, &c. Quæbenediftioetiam n i‘nduftriain fingenlo niélle . cellulis componendis 'de-
habetur in veteri li‘ bro SCa cramentorum mf. cujus mihi queearum virgmitate lege S. Ambrofium Jib. 5. in Hecopiam
fecit vir dodiffimus Johan. Aubertus littetatum
Grzcarum Regius interpres , & fuccedit vulgari cerei
Pafchalis benedidioni, tamquam illius altera benedidio.
Quam, quia prolixior eft przfata benedidione Ordinis
Romani, & in quibufdam variât, hîc apponere pla-
cuit :
» Deus mundi condicor, audor luminis , fiderum fa-
> bricator, Deus, qui jacentem mundum in tenebris luce
» perpétua retexifti, Deus per quern ineffabili potentik om-
• nis claritas fumfit exordium » te in tuis operibus invooan-
» tes in hac facratifïïma nodis vigilia de donis tuis cereurn
» tuz fuppliciter offerimus majeftati , non adipe carnis
» pollutum , nec profana undione vitiatum, non facrilego
» igne contadum, fed cera, oleo, atque.* papyro conftru-
» dum , in tui nominis honore fuccenfum obfequio relixameron
cap. 21. Ariftotelem, Plinium, Ælianum, Vir-
gilium 8c alios. Hzc autem verba, f e d quocumque loco
e x h u ju s a liq u id fa n f lif ic a t io n is m y fte r io , &c. intelli-
genda funt de particulis cerei Pafchalis , quas Chriftia-
ni domi affervabant, ut earum beneficio ad versus tem-
peftates, & diabolicos incurflis tuti effent, ut liquet ex
Ennodio Benedidione prima : E t f i q u is h in c fum fe r it
a d v e n u s f ia b r a v entorum , a d v e n u s fp ir itu s p ro céd a -
rum tua ju f ia fa c ie n s , f i t i l l i fin g u la r e p rofugium ; f i t
murus ab hofte f id e lib u s . Et benedidione fecunda : T u
r e fu r r e flio n is tu a tem por e , q u o v e r n a t a n n i r e v iv ife en -
t i s in fa n t ia , fum tam e x h oc contra p r o céd a s , & omnes
in curfu s fa c d im ica r e p a r t icu lam . Quam vim habebant
agni cerei, qui olim in Sabbato fando loco cerei Pafcha-
, , ----1 -, lis Romz ab Archidiacono benedicebantur. Siquidem
giofz devotioms offerimus. Magnum igitur myfterium, E olim in Romana Ecclefia cereus Pafchalis nonbenedice-
I & nodis hujus mirabile Sacramentum dignis necefle eft
laudibus cumulate, in quo Dominiez refurredionismira-
culo diem fibi introdudum tenebrz inveteratz fenferunt;
I 8c mora quz olim fuerat zterna node damnata, inferto
batur : fed mane primo Sabbati fimdi, Archidiaconus in-
grediebatur Ecclcfiam, ceramque in inundo vafe lique-
radam cum oleo mifeebat, eamque benedicens in agno-
rum fimilitudinem efformabat : quos in odava Pafehz
• De pipyro ad luceroas adhibita, confulc nocam £. in cap. y. li- kri primi Dialog.
Y iij