Notæ Sc Obferv. in Librum Sacramentorum 5-24.
Y J J * **(* Jv' w * • X Y . CJ Hy ff tv fl v
p rom o v ttftr E p if io p u s , p ro fa lu t e e ju s D om in um d e -
p r e cem u r , u t hominum amator D e u s imrnaculatum e i flr
ir r ep r eh en fib ilem p r a fu la t im la r g ia tu r , D om in um de-
-preccmur, &c. Pontifex habens fic vertici illius, qui
ordinatur, manum impofitam, fic precatur : D om m e
■ Deus n o ft e r , q u i to q u b d humana n a tu ra d iv in ita -
t is t jftn t iam f i ifft r r c n e q u ia t , tu a p r o v id e n t ia f im i l in o -
b ifcum con d ition i ob'n oxios magiftros c o n f t itu ift i, Scc.
Dido amen, tollit Evangelium & ponit fuper facram
menfem,& fic imponit ordinato humerale dicens, dignusj
fimiliter & Clerus diele. Deinde tune ordinatum lalutat
Ordinator. Et, fedta folita acclamatione faufta, afeendunt
fimul in fiios thronos > primufoue fedens is.quiordinatus
eft, dar pacem in Apoftolum, id eft recitata le&ione Apo-
ftoli dicit, P a x t i b i : primufque inter alios fit particeps
? trn* f t y t f r V ' " 2 ' r ° f T ° Dti H fe| A infuper cum corpus Dominicum promovttur Epfcopus, & pro faint e tins Dominum de- voCitum Vit iden »ui A H W $ Ê S *M *P ro° t1» B*
p o jitum e j t , ideo^ q u i ab utroque la te r e fa c r i s o p tr a n t i- Phot
b u s a d f ia n t , pm S k s iftfpcSv mniuft/lct! n is a&iui/Apoif 4^*,
•nje £htm8* , See. id eft, S u p e r propoftta tremenda my~
Jte ria m o v tr e f la b e lla e x p e n d s in fym b o lum f e x a l a io -
r um , ne fin a n t in itia to s rebus v i f i s immorari. S . G e t -
manus Conftantinop. in Theoria myftica: f im S is t i t w-
mv xpovCip, id eft, flabella verb font in typum
Cherubim: & infra, « St fimSia g ol SJftmot twajyoun
m tZar ftp vy xS f& tvlp , &c. id eft, flabella verb & Dia-
com fignificam fcx alas geftantia-Seraphim, Sc multi ocu-
lorum Cherubim^ffigiem. Johannes Mofchus capite
agens de pueris paftoribus vici cujufdam, qui Thorax di-
atur, circa partes Apamea: in fecunda Syria, divinorum
myftenorum eelebrationem imitantibus : A ffiftu n tq u e
m u s q u id em , q u ifu n g e b a tu r officio P r e [byt e r i , medius\
J , . « -------- -i- /• 7 , ; n . ----/ _ ... _ .
— . WW.,- — . piiuuiijui. «ucr auos m particeps unu
g g ? t ^ &. 0 rflll,,y al” r — OnenttlisEo^ M m .m , v e r b a J i c i b « , s i * f J Z f Ö ----- JiiAia tlLUlll JOLd
e u x , circa quas quxdam obfèrvare operx pretium eft.
In primis igitur hie notandum eft quid fit phamolium.
V a iy óm , feu c , eft genus pallii, penula feu veftis
exterior qua ftichario, id eft tunica ftri<fta iuperindui-
tur, ut vioere eft apud Codinum: <popd\ /£$ •» aiuonSic turn!
siyaziov, 90ptSr <Pt i<m i u t i & <pt\óvLu , id eft, ferens fibi
confuetam tunicellam, & luper ipfam fiium phanolium.
Auétor veteris Etymologici, jgm r 01 J t tpt-
fpiJh.’ tzSfty 7» <pctin<Qcq oxoY, id eft, tunica. Prifei verb
«fixere Epheftridem , ab eo qubd tota appareat. Reble
quidem} quia veftis eft exterior,ficuc Epheftris. Et paulo
poft, 9JA0Fnf7 * tdW , ideft,mnicella. Porro Patriarcha
phanolium album erat , & multis fparfum crucibus,
quod proinde dicebatur mwstuJew/, a crucium multitudine.
Confule Gloflarium Graco - Barbarum dobtiffimi viri
Johannis Meurfii.
I I . Nota Lebtorem ordinari per manus impofitionem,
juxta Conftitutiones Apoftolicas lib. 8. cap. 22. Sc fepti-
mam fynodum cap. 14. ubi improbat fynodus pueros
tonfuratos in Ecclefia legenres, /Mam •mp‘ TLmox.07nv x&po-
•Sancu ?,a.Govrai, id eft, qui nondum manus impofitionem
ab Epifeopo acceperunt.
I I I . Nota Hypodiaconurn etiam ordinari per manus
impofitionem : quod videre eft etiam in Conftiturionibus
Apoftolicis lib. 8. cap. 21.
IV. Notandum eft Subdiaconum accepta benediâio-
ne ftatim ante facras fores flare, quoniam earum cuftodia
qua: olim Diaconis apud Græcos committebatur, ut no-
tum eft ex S. Dionyfio cap. j. Eccl. Hierarchix, rnodo
creditur Subdiaconis, quod etiam artate S. Maximi ufi-
tatum erat, utex illius ad S. Dionvfium Scholiis manifeftum
eft 3 m/Miumf, 0« ol &ICU0\ 0I 7571 iaç y , nw
d i al u'n tJixwoi, id eft, nota turn Diaconos fores cufto-
flifle, nunc verb id Subdiaconos præftare. Sacra: fores
hie funt fores cancellorum Sacrarii : ut colligere eft ex
ordinatione Presbyteri.
■ v - Nota Diaconum in fua ordinatione genu dextrum
fleaere juxta S. Dionyfium cap. 5. Eccl. Hierarchic, fed
utrum fledi debeat, ibi non exprimitur.
VI. Notandum Diacoriica effe quofdam verfus, quos
preces vocamus., que à Diaconis decantantur i qui?.&
tîplwtxà, id eft, pacifica dicuntur. LirurgiaPrcfanbiifi-
catorum : P o ftq u am diElum eft i l lu d / u t & ip f t , * t f t y7ai
UStf 7zwm 9» SJÿMUw > » y™ dpUAurd, id eft , d icu n tu r
d r h a c D ia c o n ic a ., id eft P a c if ic a. Pacifica autem à
Diaconis dici folita,pa!am eft ex S. Johann.- Chryfofto-
tni Liturgia. Infra in ordinatione Epifcopi dicuntur
Diaconica ab Epifcopis, quia ilia fpeblant adordinatio-
nem Epifeopi.
V I I. Obfervandum eft hanc vocem, d ig n u s , etiam
proclamari in Imperatoris coronatione apud Codinum in
lib. de oific. Aulx.
VI I I . Flabellum Diacono porrigitur : quia apud
Grecos dum facra myfteria celebrantur, Diaconi fuper
eis movent flabella ex plumis concinnata, in fymbolum
fex alarum fanbtorum Seraphim. Jobius lib. 5, cap. 25.
...» JJ .j f . ...........■ o.rvvvna 01 at 7VIÇ <pcma
ippim{oy, id eft, I l l i v e rb fa fe io lis , tam quam fia b e llis au-
ram fa c te ba n t. Etfupra cap. 150. agens de quodam Epifeopo
célébrante divina myfteria coram S. Agapeto Romano
Pontifice : nhlw 71 v 7bV 71pimJior, S e e.
id eft, fed Diaconum aui tenet flabellum, remove ab al-
tari. Ubi nota hujus flabelli ufum aliquando Rome fiiilfe.
Vua S. Epiphanii apud Mçtaphraftem, & V
*ç (LpiçipciY tf&uru 75/* ptTrvdizLOY Sfe.Kpcmujj-ji S' hn-nvpymy, id
eft , pnmumobfervat à finiftris Diaconum, qui flabellum
renebat liturgicum. Meminit Çhronicon Alexandri-
num Olympiade ccclj. H o c a n n o , menfte A r tem if io , q u i
R om a n s eft M a m s , indiSlione x i j . S e rgio P atriarchal
ConftannnopolttantL cceptum eft p f a l l i , pofteaquam fa c r a
m y lten a p e r c ep e ra n t , à 7*f /mnmv 1k f K\w>u>ti W t S' oxAjo-
fo?.uKto, Xmwaisw/ai m pm<hu, id eft, cum C l t r i c i re-
G fe r r e .n t .in. . jfa c ra r ium v ene ran da jfblaabveelulaa .. pPrraaxxiiss videtur
in Liturgia S. JohannisChxyfoftomi : m
«31.» f i » fimSttu id eft, 8c ventilât (Diaconus)
luper landta cum flabello reverenter.
IX . Videndum eft quid fit Solea in ordinatione Prefe
byten & Diaconi, » <m d a 3 • or»x« * , & S' o u d t y , Sc
ooahov , nam varie feribitur hoc nomen j à nonnullis* ex-
pheatur cminentius Ecclefia? pavimentum, à quibufdam
choms, ab aliis folium. Ego verb puto elfe pavimentum
tcclelix quod eft ante fores facrarii inter chorum, S c fa-
crarium in quo eft altare.
Quod apparet ex hoc Euchologii loco; ubi duo Diaconi
exeuntes, de Sacrario videlicet, ftantem in Solea ilium qui
Presbyter eft ordinandus, deducuntulque ad facras portas,
Sc mde accipientes eum duo Presbyteri cum eo fecram men-
fam circumeunt. Et apud Codinum*libro de officiis Aulx
D dic‘rur Imperator defeendere de ambone, ab ea parte qux
tendit ad Solcam, & fan&um altare. Eftque pavimentum
emmentius Ecclefix, eo quod elatum fit,& pulchris lapidi-
bus ornatum ; quod in magna Conftantinopolis Eccleha ex
lapide onychite ftratum erat,ut ex Cedreno manifeftum eft.
X. Videndum eft, quid fît Protopapa, qui juxta Codinum
eft, «xAwf, roçftnç n falpuuoç, £ ^Ipuv tb SivnpSa.
n A p t tp fo i, id eft defenfor, & primus altaris, & feelmdas
ab fummo Sacerdote obtinens. Ifque eft Ecclefix Proto-
papa. Nam Imperator fuum etiam habebat Protopapam
utdocet Codmus fib. de oific. Conftantinop. ’{ J
• tlç SV wpoy avrJ. J i g „•
id eit, habet enim Imperator Cleri fui Protopapam, habet
etiam Ecclefia. Interdum verb unqs Proropapa qtri-
que Clero praefidebat, ait idem Codinus. r
X I. Videndum ell quid eft Comacium. Arcudius
Contacium interpretamr Limrgiam quam recitat recèns
ordinatus, cum ceteris qui adfunt Presbytetis. Sed Contacium
duo fignificat : primà tomurn, Volumen. Manuel
Molchopulus de Schedis, d m , unde apud
Codinum lib. dc offic. Aula:, cùm dc Hieromnemone
agit, n »™ „., * s y eft, volumen in qito
ordinationes continentur. Secundb eft quoddam Canti-
ci genus,™ planum eft ■ eodem Codinilibro, Jdm.raç
ytttT turn.S mnuuov, » mtpSitoç mpupoY, S cc. id eft, dein-
52J Sanóti Gregorii Papæ. 52 6
de cànentes Contacium ; virgo hodie, 8 ç c . A tio eft, non eflè fimplicem felutationem ; fed earn eflè,
XI I * Quod ipe<ftat ad Epifeopi ordinationem, ejus
qui ordinatur nullus affignatur fitus , an videlicet federe
aut ftare, aut genua flebtere debeat. Qui fene olim utrum-
que pedem fleeftebat, ut planum eft ex S. Dionyfio cap. 5.
de Hierarchia Ecclefiaftica; & ex S. Gregorio Nazian-
zeno in oratione funebri patris fui, cum ait in ejus ba-
ptifmo omen futurx in eo dignitatis Epifeopalis a multis
obfervatum fuifle; eo qubd juxta confuetudinem eorum
qui baptizantur, minime fteterit, fed genu flexerit, ut
ufii venire feiet in Epifeopis, dum ordinantur: fed mos
antiquus mutatus eft; quod ctiam obfervat fendtus Maximus
ad hxc S. Dionyfii verba, cqu<pu> nS A , cum ait,
»uw in p a c IßrtTiwmi, id eft, nunc aliter confecratur. Ita-
que miror, cur Petrus Arcudius fux inrerpretationi hxc
addiderit, ib i fro n te incum bent fa c r a a ra u trum q u e g c -
V f l e S l i t , c
qux cum amplexu, amicicix gratia, fiat. Nam daoa^icdttt,
non eft fimpliciter falutare : fed cum amplexu, bfero n c
4Mat Luj'eSftttf, id eft, per amicidam conjungi, ait etymo-
logicum vetus. Quare, ut inquit fendfcus Dionyfius cap. 5.
Eccl. hierar. unde hxc eft emcndicata falutatio, ejufino-
di lalutatione fignificatur facra communio, amabififeuc
Ixtitia mentium bene inter fe convenientium.
X I X . Obfervandum eft nullas effe in hoc Eucholo-
gio undtiones in ordinadonibus Epifcopi Sc Presbyteri,
quod contigifle quidem arbitror, quia ferme in omnibus
fequitur fandtum Dionyfium, qui capitc totiescitato nul-
lam in his ordinationibus untftionis fecit mentionem, qux
tamen olim etiam apud Grxcos in ufe fiiifle videtur, quia
fupra citati fendhis Gregorius Nazianzenus Sc fandlus
Johannes Chryfoftomus illius meminere : nifi dicere maexcent
in textu Grxco quem proferr, g lis eos juxta myfticum fenfum fuifle locutos.
n editione veteri Venetiarum, qua nos ufi lurnus, non
reperiantur.
X I I I . Difcendum eft ex Codino libro citato circa
initium, quid fit Charrophylax : d ytpntpfoa%, KpamY m
ixxAv.tnaslyft yaprua. , SCC. id eft, qui tabulas
habec chartaceas ad jura Ecclefiaftica pertinences, judex
eft omnium cauferum Ecclefiafticarum, cognofeit de cau-
fis nupdalibus, & defenfor in ceteris Clericorum caufis,
a s n s ApyApioos > id eft , veluti manus fummi
Sacerdotis dextera.
X IV . Quid fit dptotpo&ov, feu humerale, videndum
eft, quod commune eft omnibus Epifeopis ornamentum
cujufvis gradus fint, oblongis fedariis fimilc, quod in Pa-
triarchis & Archiepifeopis defignat ftolam Aaronis circa
humerum finiftrum compoficam S c jugum mandatorum
Chrifti. In Epifcopis vero fignificat ovem perditam, quam
Nota 7 8 s . O r A T i v d A B B j.
In benedi&ione Abbatis non adhibetur manus impofi-
tio, fed fimplex oratio, ut docet Ivo Carnotenfis Epift.
57. JQ u id ergo eft dife eptan dum in ben ed iU io n e s lb b a -
t i s , a quocumque E p ifeo p o earn fu e r i t c o n f c cu tu s , in
q u a n c c f i t manus im p o f lt io , n ec conftcratio , f e d f im p
l e x o r a t io , S e e. Quod ab Ordine Romano non dilfi-
det, qui tamen addit quafdam cxremonias, quas ibidem
videre eft : in quo ramen confecratio fumitur latius pro
benedidlione. Ita in Ecclefia Latina ; fecus inGrxca. In
ea enim Abbas per impofitionem manus Epifcopalis crca-
tur, ut apparet ex Synodi vij. can. 14. L e S lo r is a utem
manutim impofitionem lic e t in proprio monafterio etiam
f o l i u n icu iq u e m on afterii PrafeSlo fa c e r e , « imtS i d n'yu~
tm n jn jgipoSioju a&fyc Etthtkoibu atesi atestS'd1** nft>u-
Dominus fuper humeros reportavit : habetque cruces, quia C ftpov, Se e. id eft, f t ip f t P rafeSlo a b Ep ifeo p o manus eft
L-.. ---■ 0 ■ ' ..... 1 imp 0f i t a , a d A b b a t i s p ra fid en tiam f e u d ig n ita tem , d um -
modo ilium Pr efb y terum ejfe conftet.
N o t a 7 8 6 . I n c i p i d n t A p o l o g i a .
Apologia hoc loco eft excufacio, S c purgatio, qua Sa-
cerdos excufat fe, eo qubd indignus ad ram veneranda
& tremenda myfteria accedat. Gloflx veteres mfs. A p o lo
g ia v e l A pologef i s e x cu fa t io . H in c A p o lo g e t icu s fe rm a
e x c u fa t iv u s . Gloflx veteres Grxco-Latinx, ibnMyia , e x cu
fa t io , p u rg a t io , fa t is fa S lio . Ubi fatisfàélio eft excufacio,
ut apud fendum Ambrofium ferm. 4 6. E r g o P e tru s p r o -
r u p it a d la c rym a s , n ih il vo ce pre ca tu s. Jn v en io q u o d
f l e v t r i t , non invent 0 q u id d i x t r i t . La c rym a s e ju s lego,
fa t is fa B io n em non lego. R tB c fa n e P e tru s f l e v i t , & ta -
cu it : q u ia q u o d d e fle r i fo l e t , non fo l e t e x cu fa r i ; &
q u o d de fen d i non p o t e f t , a b lu i p oteft. Qux verba lacis
Chriftus humefis fiiiscrucem bajulavit : S c qui volt;
Chriftum imitari, cruccm humerisfiiis tollunc, quod eft
adverfitatum colerantia. Ita docet fendus Germanus Patriarcha
Conftantinopolitanus in Theoria myftica. Meminit
S . Ifidorus Pclunota fib. 1. Epift. 136. 5' J i re Em n»-
5ftü o’pUtp0e/9Y~i% ipiCLf OV, aM Ou MV0V,llw TO ®0^«7»u tfb&LV
OY/Aftvei, id eft, Epifcopi humerale ex lanâ ’, non ex lino
fignificat pellem ovis errantis, quam Dominus humeris
fuis fuftulir. Mentio fit in Synodo ad quercum in Bibliotheca
Photii-n. 59. ubiaccufetur S. Johannes Chryfoftomus,
qubd tribus Diaconis Acacio, Edaphio, & Johanni,
ùç la ci/MtpleAov am i , id eft, tamquam ejus humerale
furto fuftulerint, diem dixerit.
X V . Obfervandum eft , cum fignatur ordinandus
Epifeopus, olim dici felitum : of&Ly^ims ô S ü ta atpts-
Cvnpov eis Emno-nv in oro/utn H a i? 6s XioS, £ àjiou H v6j - —oftendunt fetisfedionem fiimi pro excufetione. Ibi enim
fMtns, id eft, fignatur N. ex Presbytero in Epifeopum, ^ confer tur Adam qui fe excufevit, cum S. Petro qui non
n nomine Pairis, Sc Filii, Sc Spiritus fendi. Similiter
in Presbyteri, & Diaconi ordinatione, ut docet fendus
Maximus in Scholiis ad cap. j. S. Dionyfii, qux tamen
verba non extant in Euchologio, qux fendus Maximus
appellat o/lópp'nm 3 qux eft veluti quxdam prxdicatio ex
nomine. Ejufinodi autem fignationes fumtx fiint ex S.
Dionyfio capite citato.
XVI . Notanda fimt hxc verba, h dti.a ^çaj-s> S c c .
ufes enim eorum fatis antiquus eft ; fi quidem illorum meminit
fendus Maximus in capüt citatum S. Dionyfii :
H a c a utem recitationem v o c a t , quando in ip fa ordinatione
p r o n u n t ia t , “&'» ^iponviftpov » Swa ^ s c& ^ lp u u ,
J i n‘ s S i , id eft, d iv in a g r a tia h u n e q u i ordinat
u r , prom o v et a d h u n c o rdintm.
XVI I . Notanda funt hxc verba, p ro fe r v o D e i :
nam olim aliter habebatur, ut conftat ex eodem Maximo
fe excufevit, fed flevit. Et verbum Èxdem
Gloflx, ÜTOA0y J /M i, e x cu fo m e . Itaque in codice Ro-
dradi rnodo dicitur Apologia, rnodo excufetio. Has Sc
fimiles Apologias dicebat Sacerdos in ipfa Miflà ante Of-
fertorium S c Confecrationem, rariùs poft, dum chorus
cantaret, ut videre eft fupra in Miflà codicis Tiliani.
In codicibus editfs Sc Rodradi reperiuntur nonnullx
Apologix, fed pauciores, quàm in hoc codice. Prior
codicis Rodradi fub hoc titulo : H a n c orationcm beats»
A m b r o fiu s comp 0f u i t ; & ante q uam A H f t am c tle b ra r e t ,
v en iam pro f u i s p e c catis poftulando canc re fo le b a t h oc
modo, dicen s : A n t e conJpcBum d iv in a m a jeftatis tu a reus
a fft fto , S c c . ut in codice Tiliano, fed in quibufdam variât:
ubi etiam recitatur ante Offertorium : Sc ita capicn-
dus eft titulus Rodradi, ubi dicitur hanc orationem à S.
Ambrofio folitam r^citari ante Miffem. Nam Mifla proin
caput citatum : Q h* t f t in ordinationibus declaration E prièincipit ab Offèrtorio, ut darum eft ex ipfo S. Amv
e r b i g ra tia in ordinatione E p if c o p i , vsfp1 re aftov m i fo 'f
n A fin J i <ttptofiuiipov, m atpio^onpoo. ’(rhi St
wy«o, re S i aSixpoS vpflf, re S t SJqoufyou, id eft, pro
fa n B o P a tr e E p ifeo p o N . in P r e fb y te r i, pro P r c jb yttro
N . in D ia c o n i , p ro fra tr e noftro N . D ia co n o .
XVI I I . Nota felutationem, cujus hlc crebra menbrofio
lib. 5. epift. 33. ad Marcellinam : S e q u e n t i d ie
( e rat a u tem D om in ic a ) p o ft I tB io n t s & t r a B a tum , d i-
m ijj is C a te ch um en is , Symbolum a liq u ib u s Com petentibus
in bap tifte r iis tradeb am baft lie s . J llic n un tiatum eft m ih
i compertb q u b d a d P or cianam b a ftlicam d e p a la tio
d e ca n ts m i f i f t tn t , & v e la fu f fien d e r tn t , p o p u li p a r tem