tet cum ea in aëre fignum crucis faciebat, ut docet S. A Explicato ofculi myfterio fubjungit : P o ftea c lam a t Sa~-
Germanus Patriarcha Conftantinopolitanus in Tbeoria ce rd o s , S u r f urn co r d a , S e c . Ex S. Dionyfio libro de cce-
myftica : E la t io a utem in a ltum ven e ra n d i corporis r e - lefti Hierarcnia cap. 3. ksu d m m u dm.ymv, S ic .
p ra fen ta t cru c is eladonem| & mortem in e a , & ip fam re- id eft, Et cum fe omnes ofculati fuerint, myftica facrorum
fu r r ed io n em : Jt v '^ o q itptct H'v itpm ^ limy mupoS voluminum recitatio peragitur. Ex S. Juftino Martyre
•jeif cf t*T àÀpj- turn** « fywou *51} ^uo-moS apnù %S-n Apologia a. pro Chriftianis 5 aMHAOl« <pAifm n ,
aiv'rfli-mi, id eft, Q u o d autem S a c trd o s panepn a t to llit , &
f i g m m cru c is te r f a c i t in acre cum veneran do & v i v i -
f i c a n t e ' f a n e h o c f ig n ific a t . Exaltationis Hoftis in Mifla
mentio fit in 5. reiponfione Synodi Conftancinopolftans
fub Nicolao Patriarcha.
N o t a 9 8 1 . V e l n o m i n a v i v o r u m .
Ut in Gnrcorum Liturgiis & Catechefi S. Cyrilli fu-
pra citara, ubi poft confecrationem commemoratio fit vivorum
& mortiiorum fimul.
N o t a 9 8 2 . D i c a t D i a c o n u s , See.
Diaconi partes funt monere populum ante communio-
nem,ut fe humiliet, five inclinet ad benedidionem Epif-
copalem percipiendam, ut clarum eft ex homil. 34. S.
Cxfarii Arelatenfis: E t i l lu d fim i l i t e r admoneo, f ia t r e s
ca r ijjim i, quo d e fcum q u e D ia co n u s c lam a v e r it u t v o s a d
ben ed id io n em in c lin a r e deb eat i s , corpora & ca p ita f i -
d e lite r in c lin e tis . Et Tub finem: E t q uotie fcum que D i a conus
c lam a v e r it , u t a u t in oratione g en u a f le d e r e , a u t
ben ed id io n i in c lin a r e ca p ita debeatis , obedienter & f i de
li te r cum v e r a h um ilita te fd c ia t is . In Ordine Romano
id fit ab Archidiacono.
N o t a 9 8 3 . H u m i l i a t e v o s a d b e n e -
d i c t i o n e m .
Ita in Ordine Romano, Sc in Mifla Mozaraba. Vide
fupra qux de his benedidionibus Epifcopalibus a nobis
obfervata flint. Earum ufiis adhuc viget in quibufdam Ec-
clefiis.
N o t a 9 8 4 . B e n i p i c a t v o s , See.
Hanc benedidionem integram non exferipfi, quia fu-
pra habecur in folemnitate Pafehali libri Sacramentorum.
N o t a 9 8 s . P a x D o m i n i s i t s e m p e r
V OB IS C UM,
Olim hoc loco dicebatur, p a x v o b ife um , ut liquet
ex S. Auguftino, ferm. dediverfis 83. E c c e u b i efi p e r a f t a
fa n d i f i c a t io , d ic im u s orationem D om in ic um , q u am accept
f i t s & r ed d id iftis . P o ft ipfam d ic itu r : Pax vobifeum;
& ofcu la n tu r f e C h r ift ia n i in ofculo fa n d o .
N o t a I m t e r i m o s c u l e t u r A r -
C H I D I A CONUM ET CETEROS .
Statim communicaturus Pontifex dat pacis ofeulum
juxta ritum Ecclefix Romans, feu Latins, fi Hifpanum
exceperis antiquum, de quo Innocentius Papal. Epift.
ad Decentium Eugubinum Epifeopum : P a cem mo do a fie -
r is a n te co n fed a myfteria quofdam p o p u lis imperare, v e l
f i b i in te r f e Sa ce rd o te s tradere ; cum p o f i omnia q u a
a perire non deb eo , p a x f i t neceffarib in d icen d a , p e r quam
conftet populum a d omnia q u a in myfteriis agu n tu r , a tq u e
in E c c le f ia c e le b ra n tu r , prabuiffe confen fum , & f in i ta
e fie p a d s ofculo demonftratur. Hinc capiendus eft Ter-
tullianus lib. de oratione flib finem: sU ia ja m confuetu-
d o in v a lu it ; j e j unantes h a b it a oratione cum f ia ir ib u s
fu b tr a h u n t ofeulum p a d s , q u o d e fi fig n a cu lum or a d o n is .
Quern locum mirè iliuftrarit verba Innocentii Paps. Con-
firmatur audoritate S. Auguftini fermoije 83. de diverfis:
E c c e u b i eft p e r a d a fa n d i f i c a t io , d ic im u s orationem D o minicam
, q uam accept fit s & r ed d id iftis . P o f t ipfam d i c
itu r , Pax vobifeum : & o fculantur f e C h r ift ia n i in ofculo
f a n d o , q u o d eft f ig n um p a d s , S e e. Et lib. 2. advers
e litteras Petiliani cap. 23. C u t p a d s ofeulum in t e r S a -
c ramenta co p ulabads in cu ju s manibus E u c h a r ift iam
p o n e b a d s , c u i v ic ijftm d a n d p o r r ig eb a d s . Alio ritu Grs-
ci utuntur: ham apud cos ubi manus abluts fuerint, datur
ofeulum pacis ante Prxfationem, &myfticas prcces, Sc
confecrationem, ut clarum eft ex S. Cyrillo Hierofolymi-
tano , Catech. 5. myftag. « to /Jo2. i «J&Wof, dw h o if ^n~
Aotftn, otMHAotj demt(d/x*9a, id eft, Deinde clamat Diaconus
, invieem ampledtimini, invicem ofeulemur, öcc.
id eft, invicem nos ofeulamur. Dcindefubjungit, quo-
modo offertur Pontifici panis, Sc poculum aqus Sc vini
ad confecrationem."Id etiam conftat ex Concilio Laodi-
ceno can. 19. Q u o d oportet fe o r fum prirnum poft E p if c o -
p o rum fe rm on e s Catechumenorum orationem p e ra g i : &
p o ft quam e x ie r in t C a te c h um e n i, eorum q u i poenitentiam
a g u n t , f ie r i o ra tio n em , & cum f u b manum accejferint,
(ideft, cum manus eis abEpifeopo fuerint impofitx,)
& fe c e f f e r in t , f i d e li urn pr e ce s f i c f i e r i ; u n am q it idem
f c i l i c e t primam /ilentio ,/ e cu n d am a u tem d r te rtiam a lta
v o c e im p le r i , « to cum iiw dfUuUu JiJb&iti, id eft, D e in d e
pacem a a r i. Et paulo poft, KSH oum iltb iytajt to&orpogfir
8w7tA«o9^, id eft, E t f i c fa nE lam obladonem peragi. Ex
S. Johanne Chryfbftomo homil. 18. in 2. Epift. Pauli ad
Corinthios, ubi enarratis orationibus qus dicuntur pro
arreptitiis, poenitentibus, &aliis,qui non communicant,
fubjungit : oto» eiplw)if nd/>iv /MTUM/^Ccuttv ,
Ah , ofioiae d - a n a . ^ , id eft: Ad hsc cum pax
danda, viciflimque accipienda eft, omnes sque nos invicem
ofeulamur. Tandem addit Pontificem bene precari
populo, Sc populum viciffim Pontifici, cum ei refpon-
det, E t cum S p i r i tu tu o } Sc Pontifici gratias agenti aflen-
tiri populum refpondentem, dign^ & jufte fieri: & turn
demum Pontificem gratiarum adtionem, id eft Prsfa-
tioncm aufpicari. Hue fpedfant ilia Timothei Patriarchs
Alexandrini, refponfipne ad interrogationem vm.
C iv 7H uratpopa 0 n fo r i aamtoyoS, ti
ebuirarun/ 's fe tm n tm n , id eft, Inoblatione Diaconus ante
falutationem clamat, Q u i non communicates, a b ite. Ubi
nota cum facris arcentur Catechumeni ante falutationem;
id eft ofeulum pacis, facile concludi ejufmodi falutationem
apud Grscos fieri ante divinorum myfteriorum confecrationem
: nam fi ea peradfa fierer, ut apud nos, poflent
expelli Catechumeni ante falutationem, qui tamen inter-
fuiflent confecrationi contra Ecclefix decreta. Vultergo
Timotheus expelli Catechumenos ante.falutationem, quia
ilia completa fe quamprimum Sacerdos ad myfteriorum
fandificationem accingic Sc prsparat, Grscorum ritum
olim fecutaeft antiqua Hifpanis Ecclefia, ut clarum eft
ex S. Ifidoro lib. 1. de offic. Eccl. cap. iy. Ubi quartam
orationem fcribit dici pro ofculo pacis, quam fequitur
quinta, qus ex illius textu eft Oblatio, Sc Prsfatio.
N o t a 9 8 7 . H ^ c S a c r o s a n c t a c o m -?
m 1 x t 1 o , S e c .
In Miflali Romano, Sc apud Micrologum cap. 23. ad-
dimr, & confec rad o. In mifla Illyrici, in fecunda pre-
catione legitur, F ia t com m ixd o , & confec rado corporis
& fa n g u in is , juxta id quod ftatuitur can. 17. Concilii
primi Arauficani: E t c a l i x offerendus e f t , & a dm ix d o -
ne E u c h a r if t ia e ft co n fec ran dus, quod de quadam exte-
riori confecratione intelligendum eft, cum antea confe-
cratus fuerit per verba Chrifti. Quare hoc vocabulum,
con fec ratio, non Jignificat prscedentem confecraiionem
per verba Chriftf tadfam > ut quidam male explicanr.
Hsc commixtio corporis Sc fanguinis habetur etiam in
Liturgia S. Jacobi, Sc in.Concil. Tol. iv. can. 17. C o n -
junElion em pa n is d r c a lic is , See.
N o t a 9 8 8 . F i a t o m n i b u s s u m e n t i b u s ,
E ^Lc‘ Aliter in Miflali Romano.
N o t a 9 8 9 . C o m m u n i c e n t s e .
-»s' f e , redundat. -
N o t a 9 9 0 . E o QUE C O M M U N T C A T O , DI-
CAT O r a t i o n e s h a s . *
In Miflali Romano h s dux priores orationes prsmit-
tuntur communioni, & in quibufdam variant.
N o t a 9 9 1 . E t E p. i s c o p u s c o m m u n i c e t
P r e s b v t e r o s , dec.
Epifeopus potngit communionem juxta morem an ti- A ibi cum poft unblionem cómmunicat infirmus, quem
quum, ut videre eft apud Tertullianum lib. de corona
militis : E u c h a r ift ia Sacrament urn, d r in tempore v i l lu s ,
dr in omnibus m ahdatum à D om in o etiam antelucanis
ccedbus : nec de a lio rum m a n u , quant d e prafid en d um
fum im us. Qux.confiietudo non fuit univerfälis, fi quidem
state S. Juftini Martyris, qus fuperior eft TcrtuIIiani,
Diaconi fidelibus corpus Sc fanguinem Domini porrige-
bant, ut conftat ex illius Apologia 2. pro Chriftianis, 0!
XStMu^Sfioi, nap vefiti ifcpkoroi dJbaet titgxco fr$f mpormv
Aaf«K « Myty-wdimc kpitu Kj oirou Kj u iï678Ç, id eft, Ii
qui apud nos Diaconi appellamùr, omnibus adftantibus
panem Sc vinum 8c aquam confecrata porrigunt. De
porrcdlione calicis a Diacono infignis extat locus apud
S.’Cyprianurq Epiftolâ de lapfis : D b i ve rb folcm n ib u s
morbi non ad tantam virium imbeciJlitatem adduxit, dicitur
utraque formula : Corp us Dom in i n o ftr i J e fu C h r i f t i
cu fto d ia t te in v itam aternam . Sa n g u is D om in i n oftr i
J e fu C h r i f t i r edim at te in v itam aternam 5 qus diftindam
fiimtionem indicant : at dum communicat infitmus, qui
in g r a v a r i coe p e r it , unica tantum formula recitatur in
hunc rhodum : Corp us & Sa n g u is D om in i noftri J e fu
C h r i f t i cu fto d ia t animam tu am in v itam atern am , quia
corpus Domini in facro fanguine tindum , in cochleari
infirmo porrigitur.
N o t a 99 4 . C 0 M M U N 1 0 : P a s i C H A n o s t
r u m . P s a l. D o m i n e p r o b a s t i m e ,
S e e.
In hac communione ----- —r *'----— C, • ' . , J . y ------------ ----- ------w. 1f uwnmt Aiuni t,i pqhuosna Sc Pfalmus, qus
ad im p le tis calieem D ia co n u s o ffen e p ra fen tib u s coepit, & canuntur. Tempore communionis olim cantabatur Pfal-
a ccipientibus ceteris locus e ju s a d v e n i t , fitc iem fu am p a r - 15 mus, ut clarum eft exS. Auguftino lib. 2. Retradatiov
u la in f t in d u d iv in a m a je ftd tis a v e r t e r e , os la b iis ob-
tu ra n d b u s premere , ca licem r ecufare. P e r f t id t tamen
D ia c o n u s , & r e lu d a n d l i c e t , d e Sacram en to ca lic is in -
f u d i t . Sed neque id prohibuit Concilium Nicsnum 1.
can. 18. fed abrogat tantùm pravam illam conflietudincm
quommdam locorum in quibus Diaconi Prefbyteris Euchariftiam
porrigebant ; cum abfiirdum ‘fit, ut hi qui non
offerunt, iisqui offerunt, Euchariftiam porrigant. In Con-
cil. Carth. iv. can. 38. prohibetur Diacono Euchariftiam
populo erogare prsfente Prefbytero , nifi neceflitate id
face re jubeatur.
N o t a 9 9 2 . S I c co s a c R IF I c io .
Id eft, Corpore Chrifti feparatim à fanguine dato.
N o t a 9 9 3 . M i x t ó t a m e n s a c r i F/i c 10.
Id eft, Corpore Chrifti fànguini ejus immixto. Etenim
num cap. i i . ZJt H ym n i a d a lta r e d ice r en tu r d e P fa l -
morum lib r o , f i v e a n te o b la d o n em , f i v e cum d iftribue -
r e tu r populo q u o d fu i f ie t o b la tum , Se e. Grxci Clericis
communicatis, cùm referunt mufearia, feu flabella, difeos,
calices, Sc alia vafa facra, qusdam pfallere corperunr,
quibus repofitis cani cceptus eft ultimus verfus, « m m n -
m<T, deinde , feu verficulus, 7iï»pa>$h'tw tb W Q
yi/aW a iv tn u s , Hvtst > See. id eft, impleatur os noftrum lau-
de, Domine, ut pfallamus gloriam tuam, quia dignatus
es nos fàndorum myfteriorum participes fieri. Serva nos
in fandificatione tota die méditantes juftitiam tuam. Alleluia,
idque'OlympiadccccLi. menfeMaio, indidione
xir. audore Sergio Patriarcha Conftantinopolitano, ut re-
fert Chronicon Alexandrinum. Sed hoc non apparet in
hodiernis Liturgiis: nifi quod Troparium, im p le a tu r , i
quondam multis in locis mos inofeverat ut corpus Chrifti c Liturgia S. Johannis Chryfoftomi canitur, cum deferun-
facro fanguine tindum daretur : quod patet ex multis tur fanda in Propofitionemdecretis
diverfis temporibus ad hunc morem antiquandum
fadis, Julii Paps I. apud Ivonem Carnotenfem parr. 2.
decreti cap. 85. I l lu d q u o d pro c om p lem en t communionis
q u id am in d n d am tra d u n t E u c h a r ift iam p o p u li s , non
h o c p rolatum e x E v a n g e lio teflimonium r e p e r tr u n t , u b i
u4po flo lis corpus & fa n g u in em fu um D om in u s commen-
d a v i t . S.eorfum enim p a n is 'd r ca lic is commendado com-
memoratur. Concilii Bracarenfis 3. can. 1. id etiam pro-
hibecur, quia, ut ibi notatur, Chriftus feorfum corpus
S c fanguinem flium dedit Apoftolis ; Sc Concilii Claro-
montani ab Urbano II. celebrati apud Ordericum Vitalem
lib, 9. Hi ft. Eccl. ad annum 1095. cum ftatuitiir ut
N o t a 9 9 s . I t e M
In Liturgiis Grscorum funt alis formuls, i t e in pace:
procedamus in p a c e : in p a c e C h r i f t i eam u s , qiis pronun
tiantur etiam à Diacono.
N o t a 9 9 6 . P l a c e a t t i b i s a n c t a T r i n
i t a s , &c.
H sc oratio extat etiam in Mifla codicis mf. Tiliani,
S c Mifla Illyrici, qus in paucis variant.
N o t a - 9 9 7 . I n c i p i t o r d o P o n t i f i c i s,
&c.
Hanc fecundam Miflàm feu potiùs ordinem Miffs ad-
jecimus ex cod. mf Tiliano tôties à nobis fupra citato,
corpus Dominicum, Sc fanguis fingulatim fumatur, in quamvis fuperior Mifla ex codice Ratoldi Abbatis pro-
hunc modum ; Corp us D om in ic um , & fa n g u is D om in i- düda videatur antiquior : quia tamen multa funt in ea
1 eus fin g u la t im a c c ip ia tu r . Et hie canon prout fic ab memorabilia Sc feitu digna, piaculum exiftimavi fi earn
Orderico refertur, clarus eft, nec ullam patitur difficul- D prstermitterem : maxime cùm fit quàm fimillima a Miffs
tatem. Sed faceffit negotium prout refertur à dodiffimo antiqus à Matthia Ulyrico viro Lutherans feds ex Bi-
Baronio in Eccl. Annai. tom. 11. ex fchedis Antonii Auguftini
Epifeopi Tarraconenfis, hoc modo : N e q u is com-
mun ic et d e a l ta r i , n i f i corpus, fe p a r a t im , d r fa n g u in em
fim ilit e r fum a t : n i f i p e r n eceffitatem & ca u t t lam . Qus
quidem poftrema verba, n i f i p e r necejfitatem & caute-
la m , non extant apud Ordericum Vitalem , qus tamen
nihil aliud fbnant quàm quod fpecies commixtx fimul
dari poffint, fi interveniat aliqua neceffiras aut cautela;
qualis eft cum populus in Mifla folemni communicat,
ne prs multitudine fanguis effundatur, ut videre eft in
antiquo ritu Miffs celebrands Johannis Abrincatenfis
Epifeepi : E x c e p to p o p u lo , quem in d n d o p a n e , non a u -
d o r itq te f e d fum m a neceffitate timoris fa n g u in is C h r if t i
effufionis p e rm itd tu r communicate. Qualis eft etiam ‘
bliotheca Palatina éditée, ut ex utriufque collarione quam
in his obfervationibus fubjiciemus, clarum erit, fi prius
quibufdam objedis ab Ulyrico in fua prxfatione, quibus
Miflàm Romanam vellicat, refponderimus.
Primo die fus Miffs antiquitatem ad tempora S. Gregorii
I. revocat, dicitque illius state, vel aliquot poft an-
nis in Ecclefia fuifle ufitatam. Quod mihi lane perfua-
dere non poflum, turn quia multa funt in ea, qus longé
poft fandum Gregörium inftituta funt, qus non extant in
Mifla fuperiori ex codice Ratoldi, qus feripta eft aliquot
annos ante annum 986. qus tamen reperire eft in Mifla
Tiliani codicis, qui multis annis poft codicem Ratoldi
fcriptus eft, régnante videlicet Henrico primo Francorum
Rege : quamvis non inficias ierim multa eflè in Mifla ab
sgrotis quos vires omnino dehciunt, qui corpus Do- * Illyrico edita, qus redoleant antiquitatem. II. Ut prxfe.
mim vix pra: imbccilliiate fumete poflimi. nee fismm tat Miilam a fe editam M ifli Romani; dicic olim tmi-
ca icem fine effufionis periculo ; tune ejufmodi languen- Cam fuifle celebrandx Mifls rationem, quemadmodum
tibus juxta Concilii mentem corpus Domini in fanguinc apud Grxcos, Sc fuam ita efle compofitam ut fit pro om-
Dommico intindum, in cochleari dari poflet, ut facile ni neceflitate, nec olim fuifle Mifläs de Sandis Sc Felllud
forbere poflent: ut yidere eft in vifitatione infirmo- ftis. Sed hujus fententix falfirarem ex ipfa Miffa Illyrirum
codicis mf. niönafterii S. Rem. Remis fimdati: nam ciana convincere licet, in qua Introitus, Epiftola, Gra-
* De hac Miffa coufule dodtifflmum Mabill. lib.i. Liturg. Gallic, cap. 3.
Nn iij