D. H U g O N I S M E N A R D I
e p i s t o l a d e d i c a t o r i a
A d Eminentifftmum S. R. E . Cardinalem Amandum Joannem, Duccm
de Richelieu, & Parem Francia.
SAtis implevit Orbem Gregorius, C a r d in a l i s Eminent is si me, ut nemo
nefciat magnitudinem illius, qui cùm immenfi pondcris dignitatem fuftineret, & negotiorum
turbâ arcumfufus, vix ab iis explicate fc poffe videretur: tarnen fingulis occurrens,
expedite difficilia, infefta eludari, falutaria conftituere non definebat. Atque inter alla elu-
cet quàm verè Magnus affurrexerit in promovenda Religionis disciplina, lacrorumque cultu
atque ufu • quai numquam aut ad majeftatemauguftius, aut ad fenfum pietatis ingerendum
convehientius, quàm poftillius fingularem operam exfplenduerunt Quô mentem ac fol-
licitudinem certè nihilo remiflius appcllebat, quàm fi unum id elaborandum fibi ruiilet
®tiofo de cæteris. Utque diligentiam hanc & follicitudinem teftentur prxclarimma imus
feripta, tarnen hic Sacramentorum liber prxfertim luculenta probatione demonftrat: Qui
cùm noya quafi parturitione in publicum prodeat, mcis utcumque lucubratiuncuhs îlluftra-
tus,in cujusnominis luce nafeioportuit, nifiTui, C ardin a l i s E miNe n t i s s im e ;
aut cuius nifi tui favoris, aufpicio ! Si audorem Gregorium fpedo, non potuit, qui ulque-
quaque Magnus eft, nifi adilliuspurpuramvenire, qui inter cæteros Ecclefi* Principes emi-
net -neque clariffimum lumen noftri Ordinis debuit nifi ad ilium deferri, cujus ope rurfos
ad novüm reparationis diem evigilat. Quod fi ad operis dignitatem animum converto, &
hoc nomine Tibi potiffimùm debetur; nam fi Gregorius quanti faceret rem facram, hoc lux
fingularis providentiæ ac pietatis foetu, hoc, inquam, Sacramentorum libro demonftravit:
T u quanti rem eamdem æftimares, & propriis olim ingenii, doclrinx, & zeli mommentis
editis fimiliter probafti. Si partem fuæ magnitudinis Gregorius invenit in cultu divino &
cxremoniis Chriftianam Religionem illuftrantibus, quas dignitatc extulit, concinnitate décorait
fandione firmavir : T u ex eodem divino cultu non minimam partem lplendoris ad
Purpuram tuam adjunxiftijcùm & hoftes illius non uno modo repreffifti, & Hierarchas
dodrina & pietate prsftantiffimos tuo confilio in adminiftrationcm rei Ecclefiaftic* pro-
movifti &in ipfis templorum operpfiffimis, auguftiflimifque xdifiens memonam tuam ad
æternitatem commendafti. Denique fi me Afcetarum ultimum vel pauhfper attendo,cum
fim eius Congregationis alumnus, qu xT e fuum inftauratorem agnofcit ÇF* fob aufpicus
tuis numquam non fecundis nova — incrementafufcipit,ac Satumfub tua auftoruate
hadenus'tutum obtinuit, ex tua benevolentiaflorentem habet ex tua felicitate propemodum
beatum fperat. Cui laborem hune qualemcumque meum deferam potion jure, quam T ib i,
1 hPa L i s E m . N e N T 1 s s . M E, qui ad exteras tuas laudes iftud adjias, ut quemad-
modum Gregorio huic noftro nihil parvum, nihil îndignum fuis infulis videbatur, quod
M H I accederetIira neque tua Em.NENt i a ea q u * vel minima cenfert
poffum fid e pietatis fonte proficifcuntur,refouis. Quarc & hoc munus mterinnumera,
qux ad Purpuram tuam deferuntur benevolus accipe, tanquarn fymbolum magnitudmis
I ex Audore Magno,zeli tui ex materiâ fuâ,gratitudims veto-Congregaition^Benedidi-
næ ex Commentatore fuo, Emincntix t u * , Dcvotiifimo Fc H ugone M e n a r d ,
Bencdidino.
D- H U G O N I S
D. H U G O N I S M E N A R D I
P R Æ F A T I O
A D 1 I B R U M S A C R AME N T O R UM.
PI g n u s ætern* falutis, & amorisfui perpetui, candide Ledor, corpus & fanguinem
luum Chnftus jam jam mornurus fuæ tradidit Ecclefiæ. Se totum quod erat dédit ut
cum toto fanguine totum in nos effunderet amorem. Nec fatis duxit fc in noftræ redemptio-
ms pretium in ara Crucis Patri fuo omnipotenti offene; nifi fe quotidie ipfe facerdos & hoftia
per facerdotum mimftenum offerret: non quidem in uno terne angulo, fed in univerfo terra:
.ambitu juxta Joëlis prophetiam, cujus veritas & certitudo cotidianâ patet experienciâ.
Siquidem ex quo facnficium iftud inftitutum eft,per univerfum orbem h *c hoftia numquam
deftitit immolari;& quamvis diverfo ntu, res tarnen ipfa ac veritas femper inconcuffa perm
i t . Difccile eft enununivtifium orbem in eofdemritus,&c*^^^
ipfa fides rituum chverfitate labefadari non poffit. Hxc tarnen diverfitas multis retro fæculis
multis in regionibus ac præfertim occiduis,quæjam pridem Romanum celebrandæ miffs
ordinem amplexatæ font, videtur abrogata. Id olim fuerat in Hifpaniâ tentatum. Nam
Profoturus Bracarenfis Pontifex rationem celebrandæ Miffæ juxta Romanum ordinem à fede
Apoftolica fofeeperat, & fob Lucretio ejus fucceffore in Concilio Bracarenfi primo quod
anno Chnfti d l x i . juxta Garfiam, vel d l x i i i . juxta Baronium habitum eft, câm x*.
decretum fuerat, V t eodem ordine M ip celebremur, Pmfuturus, quondam hujus Metropoli-
tan<e Ecdefi*Epfco{ m abip/a M licafid isau tfo ritatefirip tum fufeepit. Nimirum per totam
Galhciam, cujus provinciæ hoc erat Concilium : cui tarnen poftea conftitutioni per Miffam
Mozarabum derogatum eft.quæ fuit inufo per totam Hifpaniam ufque ad tempora Gre-
gorn VII. Pontifias maximi, qui earn abrogavit, juffitque Hifpanos ordinem fequi M.ffai
Roman* : Gallia veto fuum ohm habuit Miff* celebrandæ ritum, donee illo Pipini Rems
diligentia antiqpato Miff* Roman* fufeepit ordinem, ut darum eft ex Epiftola Caroli
Calvi Imperafons ad Clerum Ravennatem ; Nam & ufque ad tempora aba-vi noßri Pipini Gal-
Ucana Ecclefia ahter, quam Romana & Mediolanenfis Eçclefia, celebrabant. Qubd etiam poftea
.cautum eft lib. s . Capitu . Caroli & Ludovici Impp. cap. u ? . VtunufquijquePresbjter. MifTam
. ordme Romano eum fandalus celebret. Confirmatque Carolus Calvus epift.citata : f/dnos fiJL n -
damduetmusRomanamEcclefiamtnMiffarumcelebratione. Etmeritoquidem: eftenim Ecclefia
Romana aharurn mater, quam omnes a li* imitari debent eique fubjici. Quamobrem cùm
Miüæ Romanæ dignitatem attendus fpedarem, in mentem fubiit earn pro virili parte îllu-
ftrare; maxime vero occafione nada optimi atque vetuftiflimi libri Sacramentorum S.Gre-
goru Pap*,qui vulgo Miffale S.Eligii nuncupatur : infuper adidimpulfus amici cujufdam
precibus, qui me obmxe rogavit ut hune librum in lucem ederem, nec tantum thefimrum
cum Chruhan* Rehgionis difpêndio diutius latere finerem. Hic igitur liber eft Bibliothe-
c * monafteru fandi Pétri de Corbeia in extrema Picardia, quem vulgo ferunt fuiffe olim
fandi Elign Noviomenfis Epifcopi Miffale. Nam m dorfo ejufdem codicis feriptum habetur
m hune modum, MiJJalc S. Elign. Sed illius fuiffe pauca quædam q u * in eodem co-
dice repermntur, reclamare videntur ; ut fefta fandi Projedi, Se fandi Leonis II. qui aliquot
annis poftobitum fandi Elign floruerunt. Itaque arbitror librum quidem Sacramentorum
fandi Gregorn Pap* I.olimfando Eligio abaliquo Romano Pontifice fuiffe tranfmiffum,
ledpofteatranfcriptum.eiquepauculaquædamadditafuiffe,Senomen fandi Eligii obexem-
P / H 3Up , rUmptUT ey ’ retlnmfle : Aut certè dicendum, eft, ideo librum hune nuncu-
pan iandiEligii, quod olim ad monafterium fandi Eligii Noviomi fitum pertinuerit : quod
tarnen, cum id pemtus non conftet, afferere non aufim. Quidquid fit, tarnen certum eft
codicem mf effe vetuftiffimum. Illius charaderes accedunt ad fimilitudinem alterius libri
ml. Sacramentorum, quem olimfcripfit quidam Presbyter nomine Rodradus, qui vixitan-
no Domini d c c c i i ii.d e quo infra : fed apparent vetuftiores cum ipfalibri forma. Accen
t ad commendandam dims vetuftatem, quod in eopauciora fefta fuit, quàm in aliis Sacramentels,
& ordinihus mfs q u * font penes nos, & in exeufis ex codicc Vaticani. Nam
P10Cr L te/ / / ° nSfC aj & I M B h I nemo cft 4ui ignoret. Hæc eadem hujus
é