§17 Notæ &C obferv. in Librum Sacrâmentortinl §28
& d ileE lio n tm , & tmndem fen fum in ter nos in v icem co - A porrcxit. * Hoc multi Patres aflèrunt : S. Auguftinus lib. 2.
op ta n te s D om in i im ita tion em accipiamus , pacem fu am adversùs litteras Petiliani cap. io6 . aUt com municaverunt
rp linquentis & d a n tis . Sed illud , p a x om n ib u s , Grxco- f u r t o , & f c t le r i Juda, pradeceffores e ju s A p o f t o l i : q u i*
eft uc citati loci tcftantur ; at r è p a x v o b i s , feu, p a x cum co ja m D om in i ven d ito r e fa crofanElam ccenam com-
•vobifcum , eft Latinorum , ut ex Optato Milevicano fupra
Br citato, libro noftro Sacramentorum , & codice Ratoldi
mox cicando manifeflum eft. Aliquando olim , in Occi-
dentc , Sc maximc in Hifpania didum fuit: D om in u s f i t
v o b ifc um , ut videre eft in Concilio Bracarenfi i. can. 21.
fecund as conftitutionis : I tem p la c u i t , u t non a lite r E p i f -
c o p i , a lit e r P r c fb y te r i, f e d uno m o d o fa lu t e n t , d ic e n t e s :
D om in u s f i t vobifcum. Ubi cum poftea feribit, om n is r e-
t in e t O r ie n s , legendum puto , O c cident. Quia in Ecclefia
Orientali alium tuifle ufum teftimonia produda fatis mani-
Feftanr. Circa hanc falutationem, P a x v o b ifc um , hxc no-
randa veniunt ex codice Ratoldi Abbatis : P o ftea , p a x v o bifcum
; etiam fi non fo le a t dicere E p if c o p u s , nife tantum
dicb u s fe f t is .
Porro ante Miflam in codice Remenfi habetur reconci-
liatio Posnitentium, de qua infra cotnmodius dicetur. Poft
Miflam fequitur : I t cm fe r ia v , M i f td C h r ifin a lis . Oracio :
D om in e D e u s , q u i in regenerandis p le b ib u s t u i s , 8 c c .
Secunda : D a nobis , omnipotent D e u s , remedia conditionis
hum a n a , &c. Super Oblata : H u ju s fa c r if ic ii p o ten t ia ,
D om in e , quafurnus , de c . Prxfatio : Clem en tiam tuarn
fu p p l ic it e r e x o r a r e , u t Jp ir ita lis la v a c r i baptifmo reno-
v a n d i s , creaturam C h r ifm a tis in S a c ram en tum , &c. Infra
Adionem : communicantes , &c. ut in codice S. Eli-
gii. Item alia: H a n c ig itu r oblation em fam u lorum fam u -
la rum q u e tu a r um , qu am t ib i offerunt ob diem , in q u a
D om in u s nofter J e fu s C h r iftu s tr a d id it dife ip u lis fu s s corp
o r is & fa n g u in is f it s myfteria celebranda , qu a fum u s ,
D om in e , p la ca tu s a c c ip ia s , & p ie ta t e concedas, u t p er
m u lta cu r r icu la annorum f a l v i & incolumes munera f u a (
t ib i D om in o mereantur offerre. Q u am oblationem , See.
Tandem {equitur : I tem in ultim o antequam d ic a tu r : p e r
quern h a c om n ia , D om in e , benedicis oleum pro in firm is ,
f i v e p ro populo , h is v e r b i s , S e e. Benedidione completa
olei, Sc Chrifmatis, didtifquein Mifla, quas fequuntur.
Poft Communionem : C o n ced e , D om in e , u t p e r coeptum
( lege, p e r cep tum ) n o v i Sacrament's my fte r ium , S e e. Super
populum : P ra fta , q u a fum u s , D o m in e , u t f i c u t de
p r a t e r it is , See. Sequitur: Item in oleo e x o r c iza to confe-
E lio , E x o r c iz o tc c reatura o le i , Se e. Deinde fequitur hasc
Prxfatio : Q u i myfleriorum fe c r e ta rev ela n s , S e c . Tandem
: A d M i f ta m fe r o : D e u s , a quo & J u d a s , Sec. ut
in hoc codice S. Eligii- Hadenus codex Remenfis; in quo
rres Miflx notandx font hac feria quinta. Prima Pceniten-
rium, fecunda Chrifmatis, tertia ferotina.. Oliminqui-
bufdam Ecclefiis hac eadem feria dux Miflx cclebraban-
tur; altera mane propter eos qui hac feria non jejunabapr,]
fed lavabant S c relaxabanc: altera fero propter eos qui je-
junabant, uc notat S. Auguftinus epift. 118. ad Januarium
agens de hac folemnitate : & q u ia , inquit, n on n ulli e tiam
je ju n i urn c u f lo d iu n t , mane offertur p r o p te r pru n d en t e s ;
q u ia je ju n ia f im u l & la v a c ra tolerar e non p o j fu n t : a d
ve jp e ram ve rb pro p te r je ju n a n te s .
N o t a 2 6 4 . H o d i e r n a t r a d i t i on e. Corporis
Sc fanguinis fui videlicet.
N o t a 2 6 s '. D i s t r a x i t .
Id eft, vendidit. Diftrahere enim interdum vendere fi-
gnificac: Nonius Marcellus cap. 4. D iftr a h e r e eft ven de r e.
Lucilius lib. 29. d iv id a n t , a iffe r a n t , d i j f ip e n t , d iftra -
h a n t . Regula Magiftri cap. 85. cum u n a q u a q u e ars a liq u id
perfeElum fu p erv a ca n eum ufib u s monafterii h a b u e r it , v e l
mitten darum E u lo g tarum a b u n d a v e r it , in ter ro g a ta qua-
lita t e p r e t i i , quantum a fe cu la r ib u s d iftra h i pot e f t , tantum
in fr a nummorum minors fem p t r d iftra h a tu r pretio.
In Concordia Rcgularum cap. £4. §. 4.
N o t a 2 6 6 . Qu EM NEC SACRATI CIBI
COUATI O .
Cum ceteris Apoftolis in ultima ccena corpus & fangui-
nem fiium Dominus nofter Jefus Chriftus Judx traditori
.* Paulo infra ybi legitur: patitur mitis Dominus &c. In mf. Fifmun
icarun t. Audtor quxftionum mixtim ex utroque tef-
tamento inter opera S. Auguftini, quxft. t o 1 . J u d a s ergo
cum eft e t in t e r d ifc ip u lo s , conragione fu a non eos m acula-
v i t , diftentientes in iq u e a fu r t i s e ju s ; & E u c h a r ift iam
in te r eos accipiens non p o llu it in n o cen te s , n ec D om in u s
quern latronem fe ie b a t , corpus fu um d en eg a v it . S. Leo
Serm. 3. de paflione Domini : E x p e f ta f te s confummatio-
nem c r im in is tu i , & donee fa n g u is C h r i f l i pro omnibus
fu n d e r e tu r p e c c a to r ib u s , informât le th i fu jp en d ium d iftu -
liftes : cum que confesentiam tttam to t D om in i m ir a c u la ,
to t dona to r q u e r en t , il ia fa l t em t e a p ra c ip it io tuo S a -
crament a r e v o ca ften t, q u a in P a f c h a li ca n a ja m d e p e r fi-
d ia tu a f ig n o d iv in a fe te n tia d e tcB u s acceperas. S. Eligius
1 Homil. 8. q uam m u lti d e a lta r i a c c ip iu n t , & mor iu n tu r 1
V n d e & d i c i t A p o fto ln s : ju d ic ium fib's m a n d u ca t, & b i-
b it . A n non b u c e lla D om in i venenum f u i t J u d a ? S. Jo hannes
Chryfbftomus Homil. 27. in Epiftolam 1. ad Cor.
£ cv Ji -nSnv i%iGaa«k, £ ctAJr eumS[XKnltotx , xs^' $ $ /Mditsur
Mttavov im'uinv. id eft non ilium ( Judam ) exegit, fed eum
fecit menfx participem , ac myfleriorum. S. Anaftafius
Sinaita Sermone de Synaxi : w iç fic louJbif asafyoeç,
TO tm/but'itf fMmzaCcov TO JïaonuuS X d iu ç ; id
eft, nonne vides quomodo Judas, cùm indigné ac fraudu-
lenter corpus Chrifli fumfiflet, ftatim condemnatus eft ?
Hincmarus Archiepifcopus Remenfis in epift. mf. Bi-
blioth. Monafterii S. Remigii Remenfis : A c de in d e d i-
ftum eft : p o ft bucellam in t r o iv it in eum fa ta n a s : q u ia
citm in tra : i t fa n S lu s p a n is i n plen um d e in ia u ita te v e n -
t r em , in t r a v it hoftis a n t iq u u s , q u i d ic itu r d ia b o lu s ,
, f a t a n a s , in crudelem & impiam mentem.
‘ N o t a 2 6 7 . Q u o D. N..• J . C. p r o n o b i s
T R A D ITU S EST.
Irain editis, Sc in aliis codicibus noftris mfs. ut apud
Pameiium.
N o t a 2 6 8 . I n qx; a D. N. J . C. t r a d i d i t
d i s c i p u l i s s u i s , &c. Ita in codicibus citatis.
N o t a 2 6 9 . T unc o f f e r t u r P o n t i t i c i
O L EUM.
Incipir confecratio olei infirmorum, qux proximo fit
ante ilia verba : p e r quern ha c omnia fem p er bona créas , uc
videre eft in hoc codice S. Eligii. Nec credendum eft pro-
ximè poft ilia verba, ac cep it panem in fa n t ta s a c v en e ra b i-
les manus f u a s , confecrari ; quamvis hxc verba , tu n c
offertur Pon tifies oleum , S e e . fequancur. Quod ideo feri-
pcor fecit, quia totum nolcbac feribere Canoncm.
Nota 2 7 0 . C h r i s m a.
( Hoc vocabulum non ita ftriélè Sc propriè hoc loco u-
furpatur.
N o t a 2 7 1 . E t r e s p i c i e n s a d o r i e n te
m.
Antiquus Sc laudabilis mos Ecclefix fiiit, atque à tem-
poribus Apoftolicis ad nos ufque dedmftus , ut orantes
Chriftiani obverfàm Orienti faciem habeant. S. Bafilius
lib. de Spiritu fànéto ad Amphilochium cap. 27. agens dc
traditionibus Apoftolicis : to cùcvn\àiç TtofaipSuj tuna nUd
•Bpooivyiv m o t tifiiç ; id eft, converti ad
Orientem in oratione qux Scriptura nos docuic ? Audtor
quxftionum ad Orthodoxos inter opera S. Juftini Marty-
ris quxft. 118. in refponfione hac de re agens ita fcribic :
toJ» A' sd&fi dytuv AmsoAut. id eft , hoc verb manat à
fandtis Apoftolis. S. Germanus Patriarcha Conflantino-
politanus in Theoria myftica, to lytT cticrnAciç tuytâcy rsflfetA-
Jbfil)ot ’6Üy> oôf à) m Aopia., <m Am &m t . id eft, Orientem
L versus orare traditum eft, ut Sc reliqua, ab Apoftolis. Hujus
confuetudinis meminic Tertullianus in Apologetico î
D e ni que in d e fu jp ic io q u o d innotue rit nos a d O r ie n t i s r e -
gionem p r e ca r i -, S c lib. 1. ad Nationes : a l ii p la n é humanists
jo lem Chriftianorum D tu m e x iftsm an t , q u o d innotue rit
a d O r ie n t is p a r tem fa c e r t nos p recationem . S. Auguftinus
cancnfi babes : fajiàt igitur mita Dominus.
§ 2 û oSaa nn cftui vGarree sgourmii PjLJ a; p â î .
lib 1 de Sermone feomini in monte cap, j . cu ju s r t if ig n i- A pm eflu t t d i s , fiç rm m W S L M B tcU c cum m JpC‘
f i c u a d u c r u M . c lm u d c rM im c s f tm u s . u d Orien ten t cm - ü e t a d v e jp tr t in am call regtonem : u t h t a i ie rm t
p e a n a a g ra tsa , *»/» ajsaegt _
v e r tim u r . De pluribus Dama/ce-nus lib. 4. de fide Orthodoxa cap. 13. Sc audtor quxftionum
Dp hac re oluribus agunt S. Johannes Damafee-
aram immolantes a u t fa c r ific ia fa e ie n t
ad Antiochum. Meminit etiam Greeentius Archiepif-
copusin difputatione cum Herbano Judxo : xssr aiaiottitç
tjfjdxQu/Av 'Wf’o<nvx<dtt{. id eft, Orientem vcrsùs orare didi-
cimus. Duas fubjungit caufàs : quia invenimus Dcum illic
Hominem creaflè, S c Paradifum feciflè. S. Bafilius cap.
citato aliam profert, qux tamen à fecunda non multùm
diferepae , quia veterem quxrimus Patriam Paradifum,
quern Deus plantavit in Eden ad Orientem. Cui fuffragan-
tur S. Johannes Damafcenus cap. citato, audtor quxftionum
ad Antiochum quxftione citata, Sc S. Germanus Pa-
triarcha Conftantinopolicanus libro citato : qui aliam enam
profert rationem : propterea quod fpiritalis Sol juititix
Chriftus Deus nofter in terra apparuic, in Oriental« Soils
fenfibilis partibus. Aliam profert auftor quxftionum ad
Orthodoxos quxft. citata, W M S S S S M ™
Z * c o vw d v vK xàetooç. id eft, nobilioreft Oriens alns mun-
di partibus. Alias producit audtor quxftionum ad Antiochum
quxft. citata : quia fteterunt pedes Chrifli in monte
olivarum, Sc quia Deus lumen verum eft. Alias profère
S. Johannes Damafcenus cap. citato : quia Deus eft lux
intelligibilis Sol juftitix, Sc Oriens in Scripruris nomi-
natur Chriftus : quia antiquum Moyfi tabernaculum ad O-
rientem habebat velum, Sc propitiatorium : Sc tribus Ju da
, ut honorabiliflima, ad Orientem caftra ponebat : Sc
in famigerato Salomonis Templo porta Domini Orienti
erat obverfa. Quia Chriftus crucifixus eft refpiciens Occi-
dencem : Sc fie ilium adoramus ad eum afpirantés. Tandem
quia Chriftus afliimtus in cxlum ad Orientem fereba-
tur, ut habetur Pfal. 6 7 . P fa llit e D e o , q u i a fe en d it fu p e r
cA um cals a d O r ien tem : Sc fie eum Apoftoli adoraverunt.
Hinc fadtum eft, ut facrx xdes Orientem fpedtarent utplu-
rimùm , juxta S. Paulinum epift. 12. id videre eft apud c
a Apollinarem lib. 2. epift. 10.
t s£ d e s c e lfa n i t e t , nec in fin iftr um
A u t d e x trum tra h itu r : f e d a ra fr o n t i s
O r tum p ro jp ic it aqu in o tlialem .
Sic olim Chalcedone facrarium in quo fepulcru...
phemix reconditum crat, Orientalem pjagam refpi
ut teftatur Evagrius lib. 2. hift. cap; 3. f * » A « % ^ /
m tcSa ’Inafvnt ’6h mù(, ro wûyia. iMfvifç
AflJâm. id eft , intra teftudintm ad Orientem eft facrarium,
in quo font fandtiflimx Martyris reliquix.
Id patet etiam ex Socrate lib. 5. Hift. Eccl. cap. 21. ubi
feribit Antiochix bafilicam contrarium aliis habere fitum •,
cùm ejus altare non ad Orientem , fed ad Occidentem ref-
piciat : Sc ex Stephano Tornacenfi epift. 105. ubi agens
lebafilica S. Benedidi Parifiis fita : E c c le f ia i lliu s (inquit)
aram immolantes a u t fa c r ific ia fa e ie n t es fp e f le n t a d p a r -
tem cats O r i e n t i s , & fim u la c rum q u o d e r it in ade : &
i ta v o ta conc ipientes contueantur a dem , d r O r ie n s ca -
lum : ip fa q u e fim u la c r a v id ea n tu r e x o r ien t ia con tu e r i
fu p p lic a n te s , & fa c r ifica n te s : quod aras omnes D e o -
rum neceffe efte v id e a tu r a d O r ientem Jpetlure. Cui fiib-
feribit S.Ifidorus lib. ij. Orig.cap. 4. S e d & locus de»
fig n a tu s a d O r ien tem d contemplatione templum d ice b a -
tu r : cu ju s p a r tes q u a tu o r eran t, a n t ica a d O r tum , p oftica
a d O c c a fum , fin ift r a a d S ep ten tr io n em , d e x t r a a d M e r i d
iem ffeS la n s . V n d e & quando templum conftriiebant,
O r ien tem jp e ü a b a n t a q u in o llia lem : ita u t lin ea a b O n u
a d O c c id en tem m ifta , fiè r en t pa r tes ca li d e x t r a f in i f t r a
a q u a le s : u t q u i con fu ler e t a c d e p r e c a r e tu r , reÉlum a f -
p ice r e t O r ien tem . Sed hxc potiffimùm de facris Roma-
norum xdibus funt intelligenda : nam prifcorum Grxco-
rum Templa ut plurimùm altaria ad Occidentem, januas
ad Orientem habebant converfa, ut feribit Porphyrius in
libro de antro Nympharum. Quod fpedatad Judxos,
Templum Salomonis ad Occidents regionem refpiciebat *
ut clarum eft ex cap. 8. Ezechielis : & in tr o d u x i t me in
a tr ium domus D om in i in ter iu s : & ecce in oftio tem p li
D om in i in t e r v e ft ib u lum & a l ta r e , q u a fi v ig in t i q u in q u t
v i r i dorfa hab en te s contra templum D o m in i , & fa c iè s a d
O r ie n t em , & adorabant a d ortum J o lis . Et fané Judxi ad
Solis occidentalem coijverfî regionem Deumorabant, ut
teftatur Gregentius Archiepifcopus in difjjutatione fopra citata
, ita loquens Herbano Judxo : ’On -dut S in s f t v/m ic -af t -
mioeéi-n. id eft, vos cnim versus Occidentem adoratis ; quod
ideo faciebant ne viderentur , quemadmodum gentiles,
Solem adorare.
N o t a 2 7 2 . I n c o n s ê c r a t i o n e c h r i s -
1 S. Eu-
iebat,
>1/
Antiquus eft Ecclefix mos fandum Chrifma benedicere
Sc confecrare. S. Cyprianus epift. 70. P o r r o E u c h a r ift ia
& u n d e b a p t i z a t i u n g u n tu r , oleum in a lta r i fa n S lifica *
tu r . Optatus Mileviranus lib. 7. adversùs Parmenianum :
oleum n om in a n t , ilium f c il i c e t liqu or em q u i e x nomine
C h r i f t i con ditur > qu o d C h r i fm a , poftq uam con d itum e ft ,
nom inatur. Bafilius lib. de Spiritu fando ad Amphilochium
cap. 17. qui ritum ad tempora Apoftolorum refert î
’MoySjsSfi TO vJhip TO ß>aiMopeuif, HSH ^ >
bcnedicimus aquam Baptifmatis Sc oleum undionis. Quod
& confirmatur audoritare Dionyfii magni, qui de Chrifmatis
confecratione pluribus agit cap. 4. lib. de Hierarchia
Ecclefiaftica.
N o ta 2 7 3 . P e r o l i v æ r a mu m p a c e m
t e r r i s r e d d i t a m n u n t i a v i t .
Ita Tertullianus lib. de Baptifmo : quemadmodum poft
a quam d ilu v ii,q u ib u s in iq u ita s a liq u a p u rg a ta e ft p o f t baftmum
debafilicaS.Beneditti B H lita z c u e j i a K H H cA e ( l i
fo rm a d iftim ilis eft , & d iftiden s a b a liis E c c le f iis ; * p a r - jy p ts fm um ( u t t ta d tx e r rn g
t e fa n t lu a r ii r e f f i c i t O c c id en tem , a b in tr o itu O r ien tem . - ^ b a te rr is a d n u n t ia v it demsßa e x area
Si igitur ecclefia Antiochix , Sc bafilica- S. Benedidi Paridis
fita,olim ortum folis non refpiciebant,contrario aliis
fecris xdibus fitu, fed occafum *, fignum eft alias Ecclefias,
aut faltem maximam partem earum Orienti obverfâs fuif
fe. Poftea tamen ita compofita eft prxfata S. Benedidi bafilica
, ut modo à parte Sanduarii refpiciat Orientem, ab
introitu Occidentem, ut ab aliis fitu non difereparet. Nunc
verb mutatur antiquus ufos j maxime Parifiis. Siquidem
in tanta multitudine xdium facrarum, qux in ilia civi-
tate X L. ab hinc annis xdificatx font, yix unam aut alteram
, qux Orienti fit obverfa, repereris : cum etiam ibidem
nónnullas veteres olim regionem fpedantes Orientis,
jâm mutata facie Occidentem refpicere videamus. Quod
fpedat “ad Paganorum Templa ( ut de illis aliquid dicamùs)
( u t i ta d ix e r im ) m u n d i, pacem e d e f t is ira p r a -
ço columba te rr is a d n u n t ia v it demifta e x a r e a , cum
o lta rever fa ; q u o d f ig n um e tiam a p u d nationes p a d J>ra-
t e n d itu r : eadem d ijp ofition e jp ir ita lis t j f t i ïu s te r ra , sd eft
ca rn i noftra emergenti de la v a c ro p o f t v e te ra d ch c l a colum
b a fa n U i S p i r i tu s a d v o la t , pacem D e i offerens em ifia
d e c a l i s , u b i E c c le f ia e ft area fig u r a ta . Caffiodorus in
Pfalmum 22. S e d q u id eft , q u o d Jpecies iv fa benediEhom*
fa n E la f r e q u e n t e r a d h ib e tu r : u n x i t P ro p h e t a sy co nfec ra-
v i t Reges . N o n immeritb : q u ia a rbor ip fa pacts etiam p r a -
f ta b a t in d ic ium -, q u o d ejus jp ec ia liter mun us n o fe itu r efte
d iv in um , l iq u o r a r b o r eu s , p in g u td o la t ific a n s , magnarum
g r a tia d ig n ita tum : cu ju s fo lia in v ir id ita t is fu a p u lc h r itu -
d in e p e r fe v e ra n t. H a c etiam N o e p e r columbam n u n tia v
i t te r r is red d itam fo jp ita tem : u tm e r ito ta n ta b enediElio-
n is ca p a x efte v id e a tu r , q u a fruH u s f u i magno décoré f i m
u l & u t ilita te p e r fru itu r . S. Johannes Damafcenus hb.
« _i J i ______ iCrrictirdiam D e i nobis
ilia etiam ut plurimùm erant Orienti obverfa. Ita m u l & u tU ita te p e r jrm iu r . o .
enim templa conttmenda docet Vitruvius lib. 4. de Archi- E 4- de êde Orthodoxa cap. i j . £ r m i f e . ^
tedluta cap t. R t t im e s entra, inquit, t/uM d i t cm jp t - tnm m niions u tm s p ver e r S p s n im f i t n S lm n . 1 or Wf t - g _ „
t
» ...... B | H D u r u m im m o r tdm m , f i e H H U U B
yst-m^uqxJ afe#rz*Sti»Y * <&**&■ J }° j .
3 Nimimm Sidoniura Apollin. X i i j