Notæ & obferv. in Librutn 4 ? 7 Sacramentorum 488
N o t a 683. I n c i p i t o r d o , See.
Jam difpofitis quae ad Midas 8c ad alia quzdam Ipe-
dant, agitur de Ordinibus Ecclefiafticis.
N o t a â S + . A t ) s a c r o s O r d i n e s b e n e -
D I C E N D O S .
Ita in excufis. In codice Remenfï legitur, P ro fa c r i s
O rd in ib u s benedicendis. Ubi nota omnes Ordines tam
majores quam minores, appel lari làcros : quia per illos
Clerici ad fummam illam latriam, quae divinz majeftati
per Miiîæ lâcrificium exhibetur, ordinantur & confccran-
tur : alii ut Millam ipi'am faciant, alii uc miniftrent, aut
quoquo modo inlèrviant. Diuturnus camen ufus obtinuic,
ur alii fieri Ordines, alii non fàcri appellentur ; alii majores
, alii minores.
N o t a 6 8 j . M a j o r e s g r a dus a n t e EV
A N G E L I O M j &C.
Ita in excufis. Hodie contrarius eft ulus : quia minores
A Quod etiam manifcftum eft ex Concilio Claromonta-
no Tub Urbano II. Pont. Max. apud Ordericum Vitalem
lib. 9. hift. Eccl. O rd in e s omni tempore in v t f t e r a S a b bat's
, a u t per feve ran te je ju n io , D om in ica celebrentur. Et
ex Concilio Rothomagenfi fub Metropolita Johanne anno
Domini 1072. ex dodrina ejufdem S. Lepnis Papz,
can. 7. H o c e tiam fta tu tum e ft, ne in dandis fa c r i s O r d
in ib u s A p o fio lic a an B o r it at is v io la to r t s inveniam ur , L e g
i tu r enim in de c r e tis L e o n is P a p a , q u o d non p a jftm die-
bus omnibus f i e r i O rd in e s celebrentur, S e c . q u o d ejufdem
obferva n tia i r i t f i mane ipfo D om inica d ie continuato S a b b
a t ’s je ju n io c e le b r t tu r , See. ut apud Ordericum Vitalem
lib. 4. hift. Eccl. Secundo norandum apud S. Leoncmper
diem relùrredionis non præcisè diem Pafchz intelligi,
led diem Dominicum , qui in memoriam refurredionis
Chrifti celebratur. Unde Epift, 81. ftatim fubjungit : A
cxLum.Mooie eu mus minores qquuoo tteemmppoorree pprraa cceedd eenn ttiiss nnootBtsiss iinn ii tt iiaa nnoonn rreecceedduunntt ,,
loco dantur , lècundo majores ; quemadmodum ® q uam a d d iem r c fu rr cB io n is , f s c u t etiam in P a fcb a D o -
etiam iinn ccooddiiccee RRaattoollddii AAbbbruattiiss, mcuijnuss fleèrriieemm hhîîcr aapnpnon-. m in i Aerla-r^tu*. «/>« . f l __ :__
nam. In Sabbato duodecim ledionum primi menfis , id
eft Martii, dida oratione , P o p u lum tu um , quafumus
D om in e , p ropitius rejpicc , S e e . ordinantur Oftiarii.
Deinde pcrleda Deutcronomii ledione, cancato Rclpon-
lorio , Sc dida Oratione, D t u s , q u i nos in ta n t is p e r i-
cu lts co n ftitu to s , See. fit Ledorum ordinatio. Turn de-
mum perlcda ledione Dcuteronomii, cantato Relpon-
lorio, Sc dida oratione, P r o t tB o r n ofter a jp i c e , D e u s ,
S e e. ordinantur Exorciftz. Poft ledionem Machabzo-
rum Se didam orationem, ordinantur Acolythi. Ledionem
libri Sapientiz, Relponlbrium, & Colledam, P r i ces
p o p u li tu i , q u a fum u s , clementer e x a u d i , S e c . exci-
d e c la ra tu r , p tr tin c r e non dubium eft. Unde etiam
infra in eadem Epiftola poftquam dixir : N um q u am
b cn td iB io n e s , n i f i in d ie r e furreBionis D om in ica t r i -
b u a n tu r , leribit: I n h&c d enique promiftus a D om in o
A p o f io li s S p ir itu s fa n B u s a d v e n i t , u t ca le ft i qu a d am
r egu la m fin uatum o r tra d itum n o v e r im u s , in i l ia d ie
celebranda nobis e f t myfteria fa c c rd o ta lium b sn ed iB io -
n um , in quo \collata fu n t omnia dona gra tia rum . Nam
ibi reccnlet diei Dominicz przrogativas, qubd Chriftus
ilia die relurrexerit, quod fic prima dierum, in qua cz-
lum Sc terra creata {unt, Sc qubd eadem ilia die Spiritus
landus in Apoftolos miflus fuerit, ratione quarum in ilia
die Ordines facri celebrari debeant. Ec hi loci debent in-
telligi de Dominicis quatuor temporum, five ordines celebrentur
pit Subdiaconorum ordinatio. Ledione item & Refponfo-
r'o finitis , S, c d.i.d.—a o--r-a--t-io.-n--e- , Q u a fu-m-- u s>, omnipotent ------- * velpere . uuuirati Sabbati,, u.five v, i/Dominica u u illiu ,» llliUlC mane,, con contilunr,
tl-
D e u s , v o ta h umilium r e jp ic c . S e c . ordinantur Diaconi. q nuato jejunio, ut notavimus. Quod etiam ftatuit Gelarnini
Poft ordinationem Diaconi interlèritur Milïà in ordina-
tione Diaconi, quz tamen, ut arbitror, tunc non dicc-
batur. Tandem Colledam , D e u s q u i tr ib u s p ue r is m i-
t ig a f t i flam m as ig n ium , S e e. lèquirur ordinatio Prelby-
terorum : qua perfeda legitur epiftola , & fic deinceps
MilTa abfolvitur. Hzc Ratoldi codex. In codicibus Re-
menfi Sc Rodradi minime exploratum eft , quis ordo
teneatur : quia in illis Ordinum ratio extra Miflarum fo-
lemnia deicribitur.
N o t a 6 8 6 . M i n o r e s qJi i d e m D o m i n i c
' s DIE BUS.
Ita in excufis ; Sed hzc jampridem antiquata
N o t a 6 8 7. M a j o r e s v e r o i n S a b b a -
TIS DUODECIM LECTIONUM.
Nempe in exordio nodis Sabbati, quz in prima Sab-
bati lucefcit, id eft incipit, ita ut olim ineunte vefpere D
Sabbati, quo juxta veteremEcclefiz confuetudincm dies
Dominicus incipit, Sacerdotales Sc Levitici ordines cc-
lebrarentur, & lufeiperentur. Ita ftatuit ex antiquo more
S- Leo Papa 1. Epift. 81. ad Diolcorum Epilcopum A-
lexandrinum : Q u o d ergo a P a tr ib u s n oflris p roptnfiore
cura novimus o b fe r v a tum , a v o b is quoq ue volumus cuf-
t o d i r i , u t non p a f sm d iebu s omnibus fa c e rd o ta lis v t l I t -
v i t ic a ordinatio celebretur ; f e d p o ft d iem S a b b a t i , ejus
noElis, qua in p r im a S a b b a t i lu c e f c it , e xo rd ia d eligan-
t u r , h oc e ft f u b lege d iv in i offic ii fu b ft itu a n tu r , in q u i.
b u s h i s , q u i confecrandi f u n t , j e ju n i s , & a je ju n a n t ib
us fa c r a b tn ed ittio conferatur. Et Epift. 89. N e c f s b i
con f t a re fla tu s f u i n o v e r it f irm ita t em , q u i n o n d ie S a b b
a t i v e fp e r e , q u o d lu ce fc it in primam S a b b a t i , v e l ip f
o D om in ico d ie fu e r i t ordinatus . S o lum enim majores
n oftri refurreBionis D om in ica d iem honore dignum ju d i - E
c a y e r e , u t Sacerdotes q u i fum u n tu r , h oc d ie potifimssm
tr ib u a n tu r . Ubi primo nota, cùm dicirur, v t l ipfo D o minica
d ie , ita capiendum eft, ut fiat hzc ordinatio Dominico
die, fi Sabbati fuerit jéjunium continuatum, ut
feripfit Epift. 81. Q u o d ejufdem obfervantia erst , f i
mane ip fo D om in ico d ie continuato S a b b a t i je ju n io ct-
lebretur.
fius Papa Ep. ad Epifcopos Lucaniz : Ord in a tio n e s a u ttm
Prefbyterorum & D ia co n o ru rn , n i f i ce r tis t emporibus &
diebus e x e rcere non deb tn t -, id e ft, quarts menfis je ju n io ,
fe p t im i & d e c im s , f e d & etiam qua d ra g tfsm a lis in i t i i ,
& mediana Q g a d ra g efim a d i e , Sabbat's je ju n io circa
veffieram n o v e r in t celebrandas. Hodiernus tamen ufus,
quo Ordines tam majores quàm minores, fimul in Sabba-»
tis duodecim ledionum, id eft iv. temporum conferun-
tur, antiquus eft. Nam Chrodegangus, qui floruit tempo,
ribus Caroli Majoris * Pipini régis,Epilcopus Metenfis, ita * f
fäcere folebat , ut feribit Paulus Diaconus in libro de fini
Epifcopis Metenfibus : H i e con fec rav it E p ifco p o s qu am •
p lur im os p e r d s v e r fu c iv ita te s ■: P r ejbyteros n ihilominus
a c D ia co n o s , ceterofque E c c le fia ftico s O r d in e s , f i c u t
morss e ft Romana E c c le f ia in d ieb u s S a bb a to rum q u a te r -
n is temporibùs anns.
N o t a 6 8 8 . O S T l A K J V S .
Oftiariorum mentio extat in#EpiftolaS. Cypriani 34.
Sc in Epift. S. Ignatii ad Antiocbenos, in Epift. Cornelii
Papz ad Fabium Epilcopum Antiocherium , apud Eufe-
bium lib. 6. hift. cap. 35. in quibus Grzcc appel-
lantur : in Concilio Laodiceno can. 34. Sc apud S. Epi-
phanium ih expofitione fidci Catholicz à 'quibus Sofuft)
dicuntur. De Oftiariorum ordinatione agitur in Concilio
Carthag. 4. infra citando.
N o ta 6 8 ç . PosTOOAM ae A r c h i d i a c o -
NO I N S T RU C TU S F U E R I T , SCC.
Ita in excufis Sc in codicibus mfs. Remenfi, Sc Rodrad
i, ita in Concilio Carrhagin. 4. can. 9. In codice Ratoldi,
Sc in Ordine Romano hzc plurali numero efferun-
tur. In Pontificali Rom. fic habetur : D e in d e P o n t ife x
a c c ip i t , & tr a d it omnibus c la v e s E c c le f ia , q u a t fa c e
t f s v t manu d e x t r a f in g u l i t a n g a n t , P o n t i f ia d ie tn te :
f i e a g ite » Sec.
N o t a 6 g o . T r a d At e ï E pi s c o r u s ce a-
v e s E c o le s iæ .-
In aliis codicibus noftris mis. additur, d e a lta r s , ut in
Concilio Carchag. 4. ubi legitur, d e altario.
N o t a 6 g i , E t t r a d a t e i D i a c o -
Sandi Gregorii Papæ
489 490
Ica in edi tis Sc in codicibus Remenfi & Rodradi; lèd A Amjtanif. Ledorum mentio extat
can. 43. Apo Ctol.
in Epift. S. Ignatii ad Antiochenos, in Epift. Cornelii
Papz ad Fabium. Antiochcnum Epilcopum apud Eufè-
biumcapitelùpracitato, in Epift. S. Cypriani mox citan-
da, in Concilio Arelatenfi 1. fub S.Sylveftro, in Concilio
Laodiceno can. 24. in Conciliis Carthag. 3. Sc 4.
mox citandis, apud S. Epiphanium in Expofitione fidei
Catholicz, in Concilio Tolctano 1. infra citando, Sc in
geftis purgationis Czciliani & Felicis. Ledores olim non
folùm maturioris ztatis, fed etiam pucrilis fuere, utpo-
te impubères : cùm vifum fuit Ecclefiz, ut dociles, Sc
bonz indolis pueri jugo Ecclefiaftico maturiùs afluefee-
rent. Id clarum eft ex Concilio Carthag. 3. can. 19. P la -
cu it u t L eElor e s cïsm a d annos p u b e r ta tis v t n t r in t , co-
g a n tu r a u t uxo r e s ducere , a u t co n tin tn tiam p r o fite r ;.
Suffragatur Vidor Uticenfis lib. 4. hift. Vandalicz : T u n e
„ etiam E u g en io P a fto r e in t x i lio conflit u t 0 un iv e r fu s C i t rus
E c c le f ia C a r tha g in is cade sn ediaque m a c tra tu r , f e r e
q u in g en ti v e l am p liu s , in t e r quos q u am p lu r im i tra n t
L t Bores in fy n tu l i , q u i ga u d en te s in D om in o e x ilio t r a -
d untur. Ubi w in fa n tu li, non fùmendum eft, pro hispar-
vulis, qui rationis ulîi carerent, Sc loqui non poflent, lèd
pro his qui jam depofita infintia ad puerilem zcatem per-
venerant. Nec credendum eft Lïdores hîc pro Plàlmiftis
ufurpari, ut quidam expli cant, lato modo Ledoris nomine
fumto, his Vidoris fulti verbis : D e m u ltitu d in e a u t tm
p e rg en tium confefiorum fu g g e r en te quodam E x le B o r e
T e u c h a r ia p e rd ito , quos i lle n o v tra t vocales ftr en uofq ue
m oduli s cantilen a duodecim in fa n tu lo s f e p a r a r i , quos i l l
e , d um C a th o licu s e ffe t , difcipulos habuit. Namquam-
vis iili duodecim infantuli eflènt apti modulis cantilenz,
nihil obeft quin Ledores ex Plàlmiftis ordinati fuerint.
videtur legendum ■» A r c h id ia c o n u s , ut in Ordine Sc in
Pontificali Rom. Sc in codice Ratoldi, in quo hzc ha-
bentur : E t ducat eos A r ch id ia c o n u s a d oftiurn E c c le fia ,
d r d ica t ; P e r h oc oftiurn t r a d itu r v o b is m in ifte r ium ,
u t f u i s ja n ito r e s t em p l i , f ia b ea t ifq u e p o te fta ttm recipien-
d i b o n o s , & r e jic itn d i in d ig n os. Ad quz verba videtur
alluderc S. Ilïdorus lib. 2. de Ofticiis Eccl. cap. 15. H a -
ben t enim in p o te fta tt tam bonos r e c ip ien d i, qu am r e ji -
c ien d i in d ig n os. Quz quidem verba non extant in Concilio
4. Carthagin. De Oflkio Oftiarii hzc habet Ifidorus
junior in Epift. ad Luitfridum Cordubenlèm Epilcopum :
A d O ftia r ium p e r tin en t c la v e s E c c le f ia , u t c la u d a t &
a p e r iat templum D e i , & omnia q u a fu n t in tu s e x tr a q
u e eufto d iat : fid e le s r e c ip ia t , in fid è les & excommunien
t os r e jic ia t.
N o t a 6 9 2 . D e uM P AT REM OMNIPOTENTEM,
Ita in codicibus Rodradi & Remenfi. In excufis, in
codice Ratoldi, in Ordine S c Pontificali Romano hzc
pluraliter efferunrur.
N o t a 6 9 3 . A d d i s t i n c t i o n e m c e r -
TARUM HORARUM.
Quia veteres obfervabant horas ad' fiderum curfus, ut
notavimus adConcordiam Regu la rum cap, 54. $.11. etiam
ad umbram corporis humani, quod videre eft apud Be~
dam lib. de ratione temporum, qui hac de re compolîiit
horologium, quod etiâm exut in veteri codice mf. Bi-
bliothecz CorDeienfis, undc librum Theodulphi de Ordine
baptiftni, Sc Poenitentialc Romanum cruimus, ad
cujus calcem hzc habentur : S tu d ea n t fum m o p ir e C a n o n
ic i p r a d iB a t • horas v ig ila n tiffim a cura eu flo d ir e , & in
h i t d iv in um O ffic ium h um iliter a c d ev o te ptr fo lv e r e.
„ Przterea fi illi duodecim fuere vocales, alii urique non
&C.
M o x enim u t da tum fu e r it f ig n um , fe ft in a to omnes a d C erant : fi quidem przter eos alii crant Ledores infantuli ,
E c c lefia rn c o n v e n ia n r , f ig n a ce r tis temporibus p u lfe n t .
Horologium autem eft ejufmodi in di<fto codice mf.
Ja n u a r . & D e cem b . hora i . & x i . pedes xxix. hora
ii. & x. pedes xix. hora ui. & ix. pedes xvii. hora iv.
& vin. p ed e s xv. hora v. & vu. ped e s xiii. hora yi.
p ed e s xi.
F e b ru a r . & N o v tm b . hora 1. & xi. pedes xxvn. hora
i i . & x . pedes x v i i . hora in . &■ ix. pedes xv. hora
-iv. & v in . fe d e s x i i i . hora v. & vu . pedes xi. hora
v i. pedes ix.
M a r t . & O B o b . hora 1 . & xi. p e d e s xxv. h ö r t 1 1 . &
x . pedes xv. hora m. & i x . . ped e s x i i i . hora iv. &
v in . p ed e s x i . hora v. & vu. p ed e s ix. hora vi. pedes
dicat Vidor quamplurimos Ledores infantulos,ergo
plures duodecim. Nec valet ilia ledio, L e B o r t s , & inf
a n t u l i : quia non eft apud Vidorem & Ufuardum con-
jundio copulativa.
Noftram aflèrtionem verba Zozimf Papz in Ordine
Romano confirmant : H a c a u t tm fm g u lis g ra d ib u s obf
e r v an da fu n t tempora. S i a h infantia E c c le f ia f tic is m i-
n ifle r iis jlu d ium d e d e r it , in ter L e B o r t s ufq u e a d v ig e -
fim um at a t is annum continuata obfervatione p e rd u r e t.
Id etiam videre eft in Concilio Vafenfi 2. can. 1. ubi Ledores
juniores fub Presbyteri cura conftituuntur ; & in
fine Canonis fiibjungitur : C um verb a d atatem p t t fe B am
p e r v e n t r in t , f i a liq u is eorumpro c a r d s f r a g ilita t e u x o -
rem v o lu e r i t , potefias ei du cen d i conjugium non negetur.
A p r i l . & Septemb. hora 1. & xi. ped e s apin.] hora 11. j-. Ubi vides eadem ftarui ac in Concilio Carthaginenfi fupra
& x. ped e s x i i i . hora m . & ix. pedes xi. hora iv. ciuto. Id etiam paree ex S. Paulino lib. 4. de vita S. Fc-
& vin. ped e s ix. hora v. & vn. p ed e s vu . hora
ped e s v.
M a io & A u g u f t .h o r a 1. & xi. ped e s xxi. h o ra u .
& x . ped e s xi. hora in . d r i x . p ed e s ix. hora iv. d r
v in . ped e s vu. hora v. & vn. p ed e s v. hora vi. pedes
J u n . & J u l . hóra 1. & xi. pedes x i x . hora 11. & x.
pedes ix. hora in . & ix. ped e s vu. hora iv. & vni.
p ed e s v. hora v. & v n . ped e s m . hora vi. p edem 1. Sed
in diverfis parallelis variat umbra.
Series autem horarum lumitur hie ab ortu folis. Nam
miriores umbra: femper contingunt hora lexta, quz eft
mcridies.
N o t a 6 9 4 . B e n e d i c t 10. * . + ■
Hujus vocabuli palfim ufus in facris ordinationibus.
1 patec e
licis Martyris :
S e fe q u e a puero p ia mens caleftibus * eden t
I n f t i tu i t f e r v i r e D e o , n e c g r a tia p a u p e r
* A b fu i t , * & q u a n tum fi t ie b a t corde capaci
L u c is h ia n s a n im u s , tam la rgite r in flu a t r a x it
D o n a D e i , p r im is L e B o r f e r v iv i t in annis.
Epift. 25. lib. 4. Sidonii SanBum Joh a n n em virum hone/-
t a t e , hum anitate , manfuetudine in fig n tm ( L e B o r h ie
p r im iim , f i c m in ijle r a lt a n s id q u e a b in fa n t ia , S e e . ) col,
legam f i b i confec rarun t. Et ex Ennodio in vita S. Epipha-
nii Ticinenfis Epifcopi, q u i f u b d tctjfore fu o
Hinc capiendum eft illud Concil. Hifpalenfis 2. can. c. E t ^ gerrimo Cr ifb in o P o n t i f i a , m ilitia ta le fits tyroc inium Co
P r e f iy t e r qu id am illis con tra E c c lefia fticum O rd in em be -
n ed iBion em d e d ifie . Et Sidonii lib. 7. Epift. 6. S i b en ed i-
B io n e fu c c id u a non acc ip ia t d ig n ita t is heredem.
N o t a 6 9 s . P a r e t o b s e q j j i a .
Ita in codicibus Rod. & Rem. In editis legitur, P a r
en t o bftq uia. In cod. Ratoldi P a r ea n t obfequia. In Ordine
& Pont. Rom. T u o par ea n t o b f tq n io , redius.
N o ta 6 9 6 , L e c t o r .
t annorum fo rm e 0B0 L eB o r is E c c le f ia f lic i fu feip it.
offic ium. Nec obftat quod in Africa tempore S. Cypriani,
ut norum eft ex ejus Epiftolis 33. & 34. & nonnullis aliis,
/olis provedz ztatis hominibus,meritis & dodrina infig-
nibus, Ledoris munus demandarecur. Nam aliud eft loqui
de ztate S. Cypriani,aliud de zvo ciratorum a nobis Audo-
xum & Conciliorum. Si ufus obtinuir in fuperiore leculo.
non item in pofteriorc,
H h iij