207 San£ti Gregorii Liber quartus 208
ui fupcrna diligunt, quoties hæc^udiunt, ad hæc A in præfchti tempore defleamus. De tniféria pr*.
' *’1“ • 1 fentis temporis & 1■ er vcntiùs incalefcunt ; reprobi fupcrna loquun
calamitate compundi,florem ela
tur, & audiunt, quæ in nulla dulccdine, ad mentis
fuar refedioUem fufcipiunt. Quarta verö pars
ftateris argent! dicitur, pro qualitatc temporis,
Nam ut alias partes hujus ftateris vidcamus, Prophète
, Apoftoli, Martyres intuendi funt. Quia
enim pro qualitate temporis, fingulis ordinibusHi-
ftributa eft fonoritas prædicationis, velut fingull
quartam partem ftateris habuere. Quartam ergo
partem ftateris illi exhibuerunt, cùm Synagogæ
afdventum Redemtoris promitterent. Apoftoli par-
cem fuam dederunt, cùm Judæis eum, qui promif-
ftis rueratjjam venifle prædicarent. Martyres etiam
pfi temporis cum pulchritudine fanditatis emar-
cüifle mfpiremus. Dum ergo Paftöres Ecdefia-
rum cernimus terrenis inhxrere, labentia qujetere
nulla fpiritalis vitre infignia proferre, dum nulla
nobis prarlatorum noftrorum lux infunditur, ad la-
borem Compundionis ilia, qua: praderunt, memo-
rantes, dicamus i olim fic loqucbatur in Ifirael unuf
quifque vadens confulere Dominum : Ventte, eamus
ad Videntem. Ifrael dicitur videns Deum, five in
quo eft Deus. Quod certè nomen fanda: Ecclefia:
cönveniènter aptatur, cujus populus dicitur. Nam
& in Evangelic dicitur ■: Ecce ego vobifeum film uf- *[<j
Verbum fidei
eleftis iifque
ad mundi fi-
nem prsedican-
dmn.
partem fuam tribuerunt, cùm infidèles ad fidem B me ad confummationem feculi. Quæ nimirum quiâ
I — — *'■ *-'*' priori tempore PaftbteS habuiTfpiritali converfationefloridos,
magna feientia eruditos,quima-
glio defpedu terrena Vilipendèrent, cæleftia coo-i-
tarent : ad lumen, quod in eis videbat populus, fe
invicem exhortari poterant, dicentes : Eamus ad
Videntem. Si ergo eundum eft ad videntes, pariter
eft divertendum à cæcis : quia reproborum præla-
torum exempla non debemus imitari, fed jfugere :
ab eis autem, qui converfationis merito fpiritualia
cognofeunt, femper ædificationis noftræ eruditio-
nem poftulare. Et quia hoc non nifi viri fpiritales
faciunt, fequitur :
Redemtoris adducerent. Quarta ergo pars ftateris
remanfifle cognofcitur : quia per epifeopos do-
dores fandæ Ecclefiæ, verbum fidei ufque ad mundi
finem eledis fidelibus exhibetur.Sea ab his verbum
fidei bene prædicatur, quibus per manus pue-
ri fubminiftratur, quia nimirum illi debent fuper-
na prædicare , qui in mentis fuæ dulcedine me-
ruerunt eorum fuavitatém cognofcere. Hæc nam-
que pars ftateris datur, ut viam quis redæ prædi-
cationis pleniùs mereatur agnofeere : quia fum-
mi dodorcs fandæ Ecclefiæ audoritatem prædica-
tionis aliis non committunt, nifi eis, quos feiunt
cæleftia diligere, quæ loquuntur. Quibus verbis
fimpliciores ad litteram admonendi fimt, ut in viro C veni E t dixit Saiil ad pier urnfuum : Opimusfermo tuns; nÿ J
Dei pravitatem avaritiæ fufpicari non audeant,
per hoc quod dicitur : Ut demos homini Dei, & in-
Qui venalem dicet nobis de via noßra. Nam fi Propheta venalem
M B ac fermonem haberet, homo Dei non effet, & ipfius
b« homo Dei prophetiæ fpiritum habere nequaquam poflet.Hoc
non eft. ergo cùm dicitur, non exponuntur mores hominis
Dei, fed devotio accedentis : quia in magna eum
Saiil habebat veneratione, in cujus confpedu ap-
parere vacuus erubefeebat. Et quia ad ejufdem viri
Dei venerationem eos fama Celebris invitabat,
adjungit:
Vocabatur enim Videns.
18. Vocari etenim, eft publica relatione dich
Verf. 9:
Sanfti extcriùs
circumfpe&i
Tunt, ac inte-
riùs providi.
30. Optimus fermo eft,quo melior audiri ne- qJ
quaquam poteft. Quoties nobis ergo falutis no-
ftra: confilia fpiritaliter fuggeruntur, intus nobis
fermo fit, quo melior inveniri non poflit. Pueri ergo
fermonem laudamus, quoties nobis in fpiritua-
lis fenfijs noftri propofito complacemus. Et cum
co ire promittimus, quando fpiritualibus cogita-
tionibus confentinïus. Sed quia tunc fruduofa eft
bona cogitatio, quando in operatione perficitur,
fequitur;
E t venerunt in civitatem, in qua er at vir Dei:
Cumque afeenderent clivum civitatis, invenerunt ^ ‘
fuclhs egredientes ad hauriendam aquam, & dixe-
Videns autem eft qui interna etiam refpicit q u*D rum t d u ,: Numauidhlc tftvidm s?
mmpenncs rcaarrnnaallmiumm non attendit. TUlnnJdoe bfier defandis ^ J
Ezcch. i. it. animalibus dicitur : In circuitu & intusplena erant
oculis. Qm in exterioribus circumfpedi, & intrin-
fecùs providi funt. Quo contra carnalium dodo-
rum præfumtionem in EvangelioDominus arguens,
Matth. is. i\. ait : Si cacus caco ducatum prafiat, ambo in foveam
cadunt. Videns etiam dicitur, cui remota & abfen-
tia , præfentia funt. Quod fandis prædicatoribus
bene convenir, qui per cognicionem tanto funt
præfentes fpiritalibus, quanto in exterioribus inpatientia,
tentionem figere dedignantur. Vélut enim occulta E nimirum eft in converfatione fidèlium : quia in eie,
be remota præfentia habent, qui ea,
quæ carnales feire nequeunt, femper intelligunt.
Talis namque efle Paftor fandæ Ecclefiæ debet :
quia in via cæleftis patriæ ad præbendum lumen
mbditis conftitutus eft. Semper ergo fpargat radios
lucis, ut fideles fubjedi ex illuminationiwuæ ex-
perientia, alios ad illuminationem trahant. Sequitur,
be di d t :
Olim ß c loquebatur in ifrael unufquifque v ade ns
31. Qm virum Dei quærunt ,in civitatem ve- viul
niunt : quia plerumque fit, ut vita atque dodrina Jî^.
prælati in fiibditorum converfatione requiratur. cipafel
Sic nimirum be arbores fæpe requiruntur, quarum 9 H
fpecies non in foliis, fea in frudu inveniuntur.
Plerumque autem ftiborta fiuteta magnis arbori-
bus admifeentur, bc fiudus fuos earum arborum,
quibus funt mixtæ, efle mentiuntur. Qui ergo fru-
dum difeernere vult, priùs difeernat be ramos : ut
ex qua arbore frudus procédât, agnofçat. Sic fic
cta plebe boni prædicatons, dum plures mail ad-
mixti funt, velut intra bonas arbores fpinæ oriun-
tur. Converfatio itaque eledi prædicatoris non eft
exploranda in omnibus fubditis, fed in lolis ele-
dis. Tune quidem velut ramos bonæ arboris cum
difcrctionc lecernimus, quando in plebe Redores
illos velut eleda poma imitamur, qui magiftri fui
excmplo proficiunt : be illos velut vepres fugimus,
qui antiqui hoftis fraude reprobantur. Bene ergo
de Saiil, be ejus puero dicitur : quia venerunt in civitatem,
confulere Dcum : Vtnite, eamus ad Videntem.
19. Dominum imus confulere, quando ad cru-
ditos prædicatores pergimus, ut falutis noftræ con-
filium inveniamus. Sed quia modo tarn perfedo-
rum virorum raritas eft , dum antiquorum tempo-
rum florem religionis attendimus, defedum ejus
be clivum ejufdem civitatis afeenderunt ;
quia nimirum perfedio fandoriim virorum cùm in
fubditis quæritur, non imperfeda membra, fed
eleda atque perfeda requirenda funt. Nam be artifices
opera fua priùs inchoant, deinde comunr.
P id o r
209 in primum Regunl. Càp. IV. , ziô
Pidor etiafn cùm pulchros colores, aut aurum fu- A cipit, in civitate eft ; quando fublimia, be quæ vix;
perducere appétit, priùs viliorem colorem fternit.
Qui ergo judicare de peritia artificum vult, non
inclioata eorum opera, fed perfeda refpiciat. Cli-
vum ergo civitatis afeendat, ut qui in venire appétit
Videntem,reperiat. Clivus eniminfimusbe de-
fofliis locus eft. In qua nimirum parte civitatis ilintelliguntur,
in excelfo. In civitate eft, 1
fimplicibus proponit exempla : in excelfo autem j
quando perfedis verborum fpiritualium alta pro-
nuntiat. Quafi enim in civitate érat, qui dicebat :
N ihil judicavi me feire inter vos -, ni f i Chrißum, &
hune crucifixum. Item in civitate erat, quando inli
fignantur, qui adhuc in altiorem converfationem firmis remedia demonftrabat, dicens : Propter forniminime
profecere. Clivum ergo afeendimus, cùm cationem virfuam uxorem habeat, & uxor fuum viplanitiem
infirmorum auditorum ad exemplum no- rum habeat. Sed in excelium afeendit, quia non
bis proponere vitamûs. multo poft fiibdit : De virginibus autemprxceptum
32,. Et tune quidem puellas egredientes ad hau- non habeo, confiHum autem do. Vellem omnes homi-
riendam aquam invenimus : quia pulchritudinem B nés ejfe ficut meipfum. In excelfum etiam verbo-
iàndarum mentium in perfediori converfatione rum fe fæpe afcenderC fatetur, quia dicit : s
refpicimus.Puellæ quidem funt mentes eledorum,
integræ per innocentiam, decoræ per virtutum
claritatem. Et quia in fècretiori vita pulchritudinem
fuam confervant, videri nequeunt, nifi cùm
ad hauriendam aquam egrediuntur. Puellæ aquam
hauriunt, quando eledæ animæ ex profuildo aolo-
re præfentis exilii fluenta lacrymarum fundunt.
Haurire quidem aquam dicuntur : quia dum fe pro-
jedas in hac vallc lacrymarum lugentes memorant,
quafi ad profundum, funem cogitationis mittunt
pientiam loquimur inter perfeCtos.
3y. Quid eft ergo, quod dicunt puellæ : Fcfiina
Mine, hodie venit in civitatem, nifi quia raro vidc-
batur in civitate, videlicet tardé veniens, cito re-
cedens ? Quo nimirum magifterio fandæ Ecclefiæ
dodor inftruitur, ut videlicet raro fit in publico,
frequens in fecreto : ut quo tardiùs afpicitur, de-
votiùs venerettir. Tunc quidem quafi cæleftis ex-
cipitur : quia quo ampliùs in fecreto contemplatio-
nis latuit, verbi Dei thefauros ad eos , qui fe expe-
Raro fint iij
publico..
a quo cum laborc aquas lacrymarum trahunt.Tunc q dant, ditiores trahit. Ille enim poteft multa bona
etiam egreflie videntur: quia qua: quales funt intus
latent, apparent tamen in oculis j be quantum
diligant Conditorem, indicant, qu^ in tanto dolo-
re pra:fentis feculi vitam fuftinent. Ab iftis ergo
qua^endum eft: ubi efi Videns ? Quia locus perre-
dorum tunc bene cognofcitur, cum ab eis nobis
oftenditur, qui per profedum vita: eorum conver-
fationi vicini funt. Sed habent pradicatores loca
diverfa. Alium quippe locum habent pro fe, alium
pro fiibditis : quia nimirum in feipfis in altifr
lima contemplatione morantur, pro fubditis ad
dodrin«e montem defeendunt. Per contcmpiat^io-
nem velut in calo funt; be quia alta funt qua: docent
, be defeendunt cum docent, &; fublimia loin
infimis dicere, cui per fecretum mentis intui
turn conccditur fumma videre. Et quia dulciùs videntur
ilia quæ dicuntur, puellæ dicunt : Fcfiina.
Quafi dicant : fi id , pro quo in civitate venit,
expleverit, videre in fecreto fuo repofitum non po-
teftis.
3^.Quod profedo verbum b jam litteram non ad
verbum, fed exemplum rcligiofbrum eft.Nam fan-
dus vir tantæ erat diftridionis, ut ftatutas dies be
horas haberet, in quibus eum, qui cuperet, videre
potuiflet. Dicunt ergo : Fcfiina. Ac fi dicant : Si
ftatutum tempus tranfîerit,in horis fùæ quietis,
verbis, aut adionibus non intendit. Qui ergo remota:
vitæ ordinem fumfim us, hoc obfervare attn
(ccreto cot1-
tcmplationis,
thefiiuris cx-
lefiibus ducn*
quentes in alto fe retinent. Perfediores igitur au- j ) tentiùs debemus. Statuendæ funt nobis horæ mi-*
ditores vicini fuo Redori funt, non cum in fumma
contemplatione eft, fed in inferiori monte dodrina:.
Qiwre be puella: refpondentes dicunt:
Hie e fi, ecce ante te : hodie enim venit in civitatem.
33. Quafi dicant: Ideo locum ejus indicare pof-
fiimus, quia illuc venit, ubi cum videre fbleba-
mus. Nam fi in fua: fublimitatis arce refideret ,
eum tibi nemo oftenderet. In civitate etenim dodor
eft, quando per minifterium pnedicationis mo-
ratur in eruditione populi fubjedi. In civitate eft
dodor , quando relinquit propria, ut communia
nifterii, ut breviter perfiftamus in opere, feftinan-*
ter redire valeamus ad contemplationis arccm.Ipfæ
autem fecreti filentii noftri moræ, tanta lege diftridionis
euftodiendæ funt, ut ipfi etiam, qui acce,
dere folenr, feiant, quia contra propofitum noftrum
ad nos accefllim non habeant.
37. Quia verb hæc fpiritualiter explanare cce-
pimus, contra fimplices hoc dici convenienter in-
telligi poteft. In civitate quippe is , qui videtur extraneus,
Samuclem alloqui pofle putatur, in excelfo
autem non putatur : quia quos fimplices efle cre-
dimus, plana, non alta eruditione eos indigere exi-
Quod maximè
à Monachis
ob(crvandi]m>
Simplic
difponat. Quia enim boni prædicatoris plebes aper E ftimamus. Tunc ergo prædicatores fandos audire
ejus exhortationem munitæ ac fortes funt, quando
in eorum minifterio moratur, in civitate efle
cognofcitur. Item quia in fubjcdæ plebis multi-
tudine alii fimplices, alii fapientes funt, puellæ
fubjungunt:
Fefiina nunc, hodie venit in civitatem : quia fa -
crificium efi populi in excelfo. Ingredientes autem
fiatim invenietis eum, antequam afeendat in excelfum,
advefeendum. Neque enim comefiurus efi populus
, donee ille veniat : quia ipfe bene dicet hofiia, dr
deinde comedent, qui vocati funt.
34. Cùm in civitatem venit Samuel, in excelfum
afeendit : quia eledus prædicator in eruditio-
Joalla ne fubditorum, modo plana verba, modo altapro-
nuntiat. Quando igitur plana bc intelligibilia præ-
• Gilot. & Vatic, per eorum.
to pladebent,
quando plana fimplicibus loquuntur, qua:
intelligunt: non quando dicunt alta, qua: intclli-
gere nequaquam poflimt. Dicunt ergo : Fefiina
nunc, hodie vfnit in civitatem : quia facrificium efi
populi in excelfo. Quod tale eft, aefi dicat : Quia
multi funt, qui fumma audire defiderant, nunc tu
debes feftinare, quando ille fimiles tui fimplices videtur
inftruere. Sacrificium quidem populi eft devotio,
eleda: plebis. Qua: nimirum aevotio,quia
verbo predicationis in eledorum cordibus cxcita-
tur, quafi a Samuele perficitur. In excelfo eft autem
facrificium populi, quando corda fidclium fubditorum
alta verba fanda:prxdicationis devote audire
concupifcunt. Unde & apte dicitur: Jguiapopulus
non comedit, nifi prius Samuel hofiia venedi*
> Fortö leg. jam ad litteram non verbum,
Etqui odfijtn«
mam perfee»
tionem con-
tendum.