x iv D. Hugonis Menardi Vrafatio
tuft* .liquident trecentos annos vix fuperare videtur, fequiturque ufuttl extrem* un£Ho»
nis recentiorem, habetque formam deprecatoriam, hodiernxque fimilem, nonindicativam,
quant vetuftiores codices manufcripti agnofeunt.
lnfuper colleiftariea quxdam mifit ad me vir doiftiflimus Joannes le Prevoft Canonicus
ft Bibiiothecarius infignis Ecclefi* Rothomagenfis, ex duobus antiquis Sacramentariis feu
Pontificalibus ntänuferiptis, qux in ejufdem Ecclefi* Secretatio affervantur ; quorum alte-
rum videtur c(Te AngliCanum, ut ipfe opinatur,idque patet ex Sanftis Anglicanis, qui paflim
in hoc libro nominantur, Sc ex coronatione Regum Anglix, q u * in hoc codice extat. Al-
terUm videtur fuiffe olim Ecclefi* Remenfis, quia in Litanià coronationis Regum, q u * illic
habetur, hi Samfti Ecclefi* Remenfis nominantur : Nicafius, Remigius, Sixtus, Sinicius, &
Rigobertus.
Ufus fiirA etiam codice manuferipto mihi tradito ex Bibliotheca Monafterii famfti Remi-
gii, Remis fundati, fcripto circiter annum Chrifti millcfimum, in quo prater alia multa qux
ad noftrutn propofitum minime fpcûant, duo funt ordincs, alter ad dandam poenitentiam ,
alter ad vifitandum infirmum, qui mihi ad hxc duo Sacramenta illuftrandanonmediocrem
lucem attulerunt.
Non mihi etiam pamm contulit opis Martyrologium famfti Hieronymi mf. ex Bibliotheca
Corbeienfi, quod quidem, ut libéré dicam quid de eo fentiam, non videtur purum:
cùm in eo multa Sanftorum, qui poft ßmftum Hieronymum vixerunt, nomina adjeifta
videantur ab ipfo leriptore, qui fane fuit monachus -Corbeienfis. Siquidem ibi notatur
tranflatioßh&iPrxcordii, cujus corpus in didto monafterio fervatur, obitus Theofredi pri-
mi Abbatis Corbeienfis, obitus Ratoldi Abbatis ejufdem ctfnobii, dedicatio Ecclefi*
ejufdem loci, & nonnullorum facellorum, q u * adhuc Corbeix vifuntur. Codex tarnen anti-
quus eft, & videtur feriptus ante annos fexcentos. Huic accelTerunt Cxtera quxdam Marty-
rologia, & Kalendaria manuferipta qux nobis etiam in hoc opere prxluxerunt.
« Non eft hie omittendusa Ordo Romanus jampridem typis mandatus, quem etiam diligenter
contülimus cum cod.ice famfti Eligii. Honorius Auguftodunenfis lib. de Illuftri-
Dus Ecclefi* Scriptoribus, OrdMs Romani auiftorem facit Bcrnoldum quemdam Ecclefi*
Conftantienfis Presbyterum, qui floruit fujt Henrico IV. Imperatorc ; ita enim ait : Bernol-
dus Conßantienps Ecclcpa Presbyter Ordinem Romanum fub quarto Henrico compoptit.Quod tarnen
non videtur ulquequaque verum. Siquidem hic Ordo Romanus eftantiquioriplbBernoldo,
Si Henrico quarto Imperatore.Etenim Ordo Romanus citatur in libro Sacramentorum manu-
Icnpto Ratoldi Abbatis, de quo fupra egirnjis, in feriâ quinta in Coenâ. Domini, ubi agi-
tur de pcenitentium reconciliatione, in hxc verba : Faciatque fermonem turn populis, quàm pce-
nitentibus, peut Ordo pracipit Romanus. Hie autem liber feriptus eft ante annum 981;. nori-
dum nato Bernoldo. Mentionem etiam illius facit ifaacLingonenfis EpifcopusCan. j j . qui
floruit tempore CaroliCalvi Imperatoris, longe ante Bernoldum natum : E t ibi, inquit, ab
Epifcopo canonici ordinabiliterpeutin Sacramentario,Cr Romano Ordine continetur,reconctliehtur,
Citatur etiam ab Amalario, qui floruit tempore Ludovici Pii Imperatoris lib. 1. de officiis
EcdeC cap.li.Repat unum in Ordine Romano ,ubt pracipitur adbuc, ut a feriâ quinta,ujque inSab-
batofanlto nuda pnt altaria. Quod extat in Ordine Romano, feria quinta in Coenâ Domini :
A niefpera autem hujus diei nuda pnt altaria ufque in mane Sabbati. quarènon propriè did poteft
hie Bernoldus auiftor Ordinis Romani, fed tantum inftaurator, qui ilium recognovit qui-
bufdam detraiftis, & additis juxta ufiim, quem in Ecclefia fuo tempore videbat. Quodßtis
credibile eft, cùm ille Ordo Romanus, qui jampridem typis editus eft, purus non fit, quia in
multis ab antiquis Sacramentorum libris deficit.. Imo ipfe liber in ordine Sabbati famfti
fub finem ordmationis Miff* citât Ordinem Romanum, & ab illius ritu recedit. Dein-
de, inquit," dicit Diaconus, Ite mijfa ep,pcundum Romanum Ordinem : fed ufus Ecclepa non vult
hoc propter vefperos. ' In hac nolle de vefpertinali jynaxi apud Romanos nihil afuur, neque
ante mijfam,neque p oll mifam. Apud nos autem mus defchola,cui jujfum fuerit, proantiphona
incipit Alleluya ad vefperam; & dum communicaverint, cantatur pro. uefpera feßinanter pfilmus
Laudate Dominum omnes gentes, &c. fecundum hodiernum ufum, quipoftea invaluit etiam
in Ecclefia Romanâ.
Hunc etiam codiccm famfti Eligii diligenter contuli cum edito Sacramentorum libro qui
tempore dementis VIII. exiit ex Bibliotheca Vaticanâ : led non minimum dilcrimen inter
a Dc Ordine Romano lege Commenrarium prsçviura in ipfum D. Mabill. Tom. ix. Mwfei Icalici.
L x
utrumque reperi, licet in multis conveniant. Nam codex manuferiptus bibliothec* Vatican*,
unde editus tranferiptus eft, non videtur effe adeo antiquus, cùm nonnulla cömple-
(ftatur, qux antiquitatem non redoleaiit, ut plurima fefta qux longo poft tempore in ufu
fuere : nullafque in to. benedi<ftiones..Epifcopales reperire eft, qux tarnen adhuc .ufitatx
eranf tempore Hortorii Auguftodunenfis-auiftoris libri, qui inferibitur Gemma anima, in
quo earum ratio & methodus deferibitur, qui vixit anno mo. juxta Trithemium, imo ad-
hue in quibufdam Ecclefiis celebrantur. Quod tarnen miror,quia in ejufmodi edito ex
Vaticano, in fefto S. Pauli feriptum habetur : Prafatio & benediÜio quafuperius, ut in codice
famfti Eligii. Unde fit, ut credam codicem ilium manulcriptum deferiptum quidem fuiflè ex
alio antiquiflimo exémplari, fed quxdam partim detraifta fuilfe, partim addita ab exferiptore
prout videbat ille ufui temporis fui convenire. Quiexpunxitfeftum fan£t*Marixad Martyres,
quodfua xtate abrogatum erat.Nam cùm ipfe ponat feftum omnium San£torum,quod
diu poft feftum lamftx Mari* ad Martyres inftitutum eft, fignum eft eum non vixilfe
ante hujufmodi fefti inftitutionenq, fed poft illius 'abrog^ionem/cum feftum omnium
Sanftorum duntaxat celebraretur, quod conftat ex omnibus noftrisSacramcnrariis manu-
feriptis diu celebratum fuiffe vigcnte adhuc fefto famftx Marjx ad Martyres. Quamuis autem
quxdam defint in codice ßmfti Eligii, qux habentunn excufo Sacramentario ex bibliotheca
Vaticana, eft tarnen eo locupletior, ut dixi in libri programmate, longe en-im plura,
quàm ille continet, feantiquioris not*.
Prxterea ilia qux in his tribus Sacramentariis manuferiptis Rodradi, Remenfis, & Ratoldi
notatu digniora erant, maxime quoad Sacramentorum ràtionem & feftorum cele-
britatem, mhoftris obfervationibus annotavi, illuftravi Si éxplicavi, quxquc rariora erant in
codice Tiliano in eafdcm tranftuli diligenter cum codice femfti Eligii collata. Q u * funt in
appendice, exnoftris obfervationibus detraifta, ad libri ealeem fub appendicis titulo rejeci:
nein illis veluti fepulta jacerent. Sic autem in his obfervationibus me gefli, utilla qux funt
hodierni ufus, quantum in me fitum fuit, ad antiquos Ecclefi* ritus rcvocarcm : ab corum
tarnen mente alienus, qui omnes Ecclefiafticasinftitutiones & ritus, atque etiam recentio-
resadApoftolomm tempora omnibus remis &velis,ut aiunt, referre contendunt, quo nihil
abfurdius effe femper judicavi. Nam ejufmodi homines antiquorum Patrum & Concilio-
rum verbis ac fen tennis vim inferre non dubitant, modo fuis nugis jin officina cerebri fui
cufis eolorem aliquem & fucum tribuerc poflint : non corum meinem fequi, fed earn ad fin-
cipitis’fui nebulas pertrahere c'upientes, non fine gravi antiquitatis ecclcfiafticæ, & verita-
tis dilpendio ; non advertentes omnes traditiones Ecdefiafticas non fuiffe ubique tempo-
rum & locorum eafdem : ac proinde omnia confundunt, & peffundant : Si in hoc fe belle
putant Ecclefi* auiftoritati confulere, cùm earn hac ratione fcnbendi penitus convellant.
Nemo eft enim adeo ab omni judicio averfus, qui nefeiat Concilia, Epifeopos, fummos Pontifices,
quos Deus pofuit myfteriorum fuorum difpenfatores, poffe vetera quxdam abroga-
re, Si nova ftatucre, prout ßmfti Spiritus impulfu duifti, Ecclefiafticx utilitati ac dignitàti
ea conducere providerint.
Tandem ritus & exremonias" utriufque Ecclefi*, Latin* & Grxc*, ftudiosè inter fe contuli
: in quo convenirent, ac dilcreparent, quantum in me fuit, diligentiùs annotavi.
Ne quis autem offendatur, quod dixerim mundum plenum effe vagis Sacerdotibus,
profiteor id me non intelligere de honeftis Sacerdotibus, qui aut certas fedes habent, aut in
Ecclefiis, &parochiisrefident, fed de his duntaxat, qui per civitates vagantur, Sacerdotioprorfus
indigni.
Neminem etiam lxdere debet illud quod annotavi ad quemdam extrem* UnSionis
ritum, in quo, altero ungente, alter verba pronuntiat, cùm dixi hoc favere eorutri opinioni qui
dicunt- hunc valere baptifinum, fi uno infundente aquam, aut mergente, alter verba proférât.
Non enim hoc ideo protuli,quafi inea fim fententi£,quamvulgô repudiari non ignoro.
Hxc te monitum volebam, candide Leiftor. Si quid eft in his meis lucubratiunculis, quod
tibi fapiat, utere libenter : fi quid nxvi, ac macul* repereris, xquus ac benevolus excufa.