H| Nota; & Obferv. ad Librutn Sàçramentorum
Notindus eft etiam error Cedreni, cum hiftoriam Theo- A Albis videlicet. Nam edudi è fonte baptilmali induedori
Judjei, qui primo arena baptizatus eft, deinde aqua,
id rempusMaici Antonini Imperatoris refert, cùm mul-
tis poft annis contigerit. Nam Johannes Mofchus qui
eamdem hiftoriam cap. citato refert, vixit circa annum
Domini fexcentefimum, fcribitquc Patrem quemdam An-
dream huic baptifmari interfuiilè , 8c cum eo aliquando
collocutum fuite. Tandem obfervandum Græcos ad cu-
jufque perlbnae S. Triadis appellationem refpondere, A-
men. Idque ex antiquo more, quern videre eft apud Jo-
hannem Mofchum cap. citato : inuMvawmv 7» d/xn*
t&SÏ tKjtîBv ovo/M 7Wf dytttf KH\ wounov th( <cxs<smi)wnc Te*«-
Jt>(. id eft, nobis refpondentibus A m e n , per fingula nomi-
na (àndæ 8c confubftantialisadorandx Trinitatis.Ita etiam
habetur in tradatu Severi Alexandrini Patriarchæ.
No ta 3 2 4 . Q u i f a c i a t s i g m u m c r u c i s
d e C h r i s m a t e c u m p o t t i c e i n v e r -
TICE.
Ita in codicibus Remenfi , Rodradi, 8c Ratcldi : &
apud Pamelium. Fuitque vetus confuetudo , ut baptizati
ftatim Chrifmate in verticc ungerentur. Id teftatur Jeflc
Ambianenfis Epifcopus in epift. ad Sacerdotes de baprifl
mo : Baptizato autan fa cit Prefbyter fignum Cruets de
Chrifmate in vertice ; & infra, tunc Chrifmate caput per-
ungitur. Theodulphus Epifcopus Aurelianenfis lib. ml. de
ôrdine baptifmi cap. 15. Baptizatorum itaque capita
Chrifmate liniuntur ; * & in regno & Sactrdotio E c clefia
delibuti, & Chriftiani nominis prarogativam ac-
cipiant, & tjus membra, qui eos redemit, & eorum caput
e ft, effici valeant. Id etiam liquet ex Fortunato lib.
j. carm. 4. ubi agit de Judæis à S. Avito Epifcopo Arver-
n.T baptizatis :.
Vincent Ambrofios fu a v i fpiramine odorts,
Vtrtice perfufo Chrifmatù efflat odor.
î>. Ambrofio lib. 3. de Sacramentis cap. 1. Accipis autem
myfterium, hoc eft unguentum fùp ra caput : quia fenfus
fapientis in capite ejus, Salomon ait. Hac de re agunt S.
Iudorus lib. 2. de Offic. Eccl. cap. 25. 8c 26. S. Innocentais
in epift. ad Decentium Epifcopum , & alii non-
nulli. . ,
N o ta 3 2 3 . D e ù s o m n i p o t e n s p a t e r ,
&c. Hase eadem in undione formula, faltem juxta fenfom,
extat apud S. Ambrofium lib. z . de Sacramentis cap. j \
Ergo rnerfifti,venifti ad facerdotem,quid tibi dix it ? Deus,
inquit, Pater omnipotent, qui te regeneravit e x aqua
& Spiritu fanElo, conceffitque tibi peccata tu a , ipfe te
ungat in vitam aternarn.
No ta 3 2 6 . C U M T I N T E I S I N M A N I-
B O S.
Ad involvendos baptizatôs, ut primùm è fonte pedem
cxtulerint, juxta antiquam confuetudinem. Nudienimè
lavacro {urgentes à lufceptore linteo involvebantur , ut
clarum eft ex Vidore Uticenfi lib. 3. hift. Vandalicæ per-
fecut. Qu i cùm j Elpidoforo fcdente & fremente , hono-
rabilis fenior coepijfet extendi , priufquam exueretur,
dam furto nefeientibus cunEHs , ilia quibus eum fufci-
piens de fonte dudum texerat fabana bajulabat -, quibus
vent Hat i s , fimulque in often f o n t cunElorum extend
s , in his verbis tot am ad fletum & lacrymas cornmo-
viffe dicitur civitatem. H a c funt linteamina, Elpido-
fo r e , mini fier error i s , qui te accufabunt, dum Adajef-
tas venerit, eufiodiente diligentia mea , ad teftimonium
tua perditionis ad demergendum te in abyjfo putei. Hac
te immaculatum cinxerunt de fonte furgentem. Et Epift. 1
6. Pauli Papæ ad Pipinum regem : fabanum videlicet
in quo nofira dulcijjima at que amantiffima Jpiritalis f i -
lia facratiffimo lavacro abluta fufeepta eft. Sabanum autem
eft linteum. Gloffte veteres mis. Bibliothecæ Cor-
beienfis : Sabanum linteum villofum. De hoc vocabulo
çonlùle oblèrvationes noftras ad Concordiam regularum
cap. 41. §. 11.
N o ta 3 2 7 , Ut c u m v s s t i t i ï b e r i m t . .
bantur albis veftimentis in lignum candoris & puritatis
mentis , de quibus agunt Diohyfius magnus cap. 2. Eccl.
Hierar. S.Cyrillus Hierofolymitanus Catech. 4. S. Am-
brofius lib. de hisqui myfteriis initiantur cap. 7. S. Pau-
linus epift. 12. ad Severum :
In d e p a r en t fa c r o d u c it de fo t ite S a ce rd o s ,
, In fan te s n iv eo s corpore, co r d e , h a b itu .
Fortunatus lib. 3. carm. 7. de Saxonibus à Felice Epilcopo
baptizatis :
F u lg en te s animas v eft is quoq ue Candida fignat :
E t g r eg e d e n iv eo g a u d ia p a fto r habet.
Et lib. 5. carm. 4. de Judxis baptizatis ab Avito Arvernx
Epilcopo:
L a E leu s h in c vefiti color e f t , h in c lampade fu lg o r
D u c i t u r , & v aria lumine ptEla dies.
Johannes Mofchus cap. 207. oi tuù ytmvtç iJomç <wiUo
t,ébiUQopoS<rtu, ttmt cuijtj' -nç n iCâ-Aunv , id eft , vicini vi-
dentes earn albatam , dixerunt ei : quis te baptizavit ? S.
Gregorius Turonenlîs lib. 2. hift. cap. 29. I n ipfts f i c u t
r egeneratus f u e r a t , alb is ob iit. Jobius lib. 3. de Verbo jn siblotl-
incarnato cap. 18. «Çÿ- «7® ço«£<^0/ i-fta ù/si&Lç A«/u©eî- Photii.n.
yopoiïfj. id eft, proptereà ii qui baptizantur, feptem dies
Candidas gerunt veftes. Et infra eodem capite : to y im i
Mtjuito&fopêiv -ntf /iouiliÇojUtrotf <? ’W Ay[thoi* ‘Sil ov/sSoxot Ka/x-
G&vrroçy 70 KsL^piv ôneitoif « voS ^ àpuyAç n e uAhj Jÿ'SI*
7m%>v Sfÿ.nmûnç. id eft, quod baptizati candidis veftibus
utantur, lignum eft candoris Angelici, ligniftcantis earn,
quæ in illis ineft, puritatem mentis, & lêparationemà
; materia & palïionibus. Theodulphusjib. mf deordine
baptilmi cap. 14. E t nos alb is poft b aptifm um induimur.
v e f t ib u s , u t munditiem terieamus- in o p é r é , q uam acce-
p im u s in regeneratione ; fe r v a n t e s & nofiram in n o v a -
t io n em , & A n g e l i c i fp lendoris decorem. Jelïè Ambia- '
nenlis epift. citata : T u n e a lb is in d u itu r v e ftim en tis p rop
te r g a u d ium r egeneration is, ca fiita tem v i t a , & A n g
e li c i fp len dor is decorem.
Nota citatorum audorum rationes. Idem videre eft a-
pud Socratem lib. 7. hift. Eccl. cap. 17. in quo agiturde
baptilmo cujuldam Judæi : i<ânm S i a im tam-opav âyn<m-
id eft, cùm emilïèt ei veftem candidam. Et in Chro-
nico Alexandrino de S. Gelalïno martyre, qui in Theatro
per rilîimbaptizatus, ad Chriftum converlus eft :
KHI curtK-Siüt ok (bowillov ipoptauf ipuuna k&jxsl. id eft, bapti-
zatus, 8c egreflùs è labro alba verte indutus, noluic dein-
D ceps mimum agere, dicens : Chriftianus lùm. .
N o t a 3 2 8 . Qui e t i a m p r .oh i b e n t u r
ta ct a ri a n te s a c r a m c om m u n i o -
N E M.
Ita in exculîs. Aliter præcipitur in Cod. Remenfi : I l lu d
tamen p r o v id en te s , u t p ofiq uam b a p t i z a t i fu e r in t , nec
a b la S ten tu r , ante quam communicent. Quemadmodum in
cod. Ratoldi : I llu d a utem p r o v id en d um eft b a p t i z a t i s ,
u t nu llu s cibum a c c ip ia t , n e c a b la iïe tu r a t q u e cotnmu-
n i c e t , n i f i p o ft miffas. Non puto tamen pueros & infantes
communicaflè jejunos, cum officium Sabbati magni
in his Sacramentorum libris incipiat ta.mùrn hora odava,
id eft lècunda port: meridiem : led alicubi oblèrvatum foif.
le , ut poft lufceptum baptifmum nullum fumèrent cibum
vel lac ante Euchariftiæ fumtionem, reverentiæ can-
la. Olim autem Euchariftiæ Sacramenturn cum ipfo ba-
■ ptifmo lùmebatur, ut planum eft ex S. Ambrono libro
défis qui myfteriis initiantur cap. 8. S. Juftino martyre
Apologia 2. pro Chriftianisj cùm lcribit diebus Domi'nicis
celebrato baptjlmo divina myfteria Corporis & Sanguinis
confici, 8c adfiftenres communicare j & Origene homil.
4. in cap. 43. Jofue : S i v e rb a d m yfticum b a p tifm i ven e r
is fo m e n t , & confiflen te fa c e r dot a li & le v it ico ordine
in it ia tu s fu e r i s v ene ran dis il li s m a g nificifq ue fa c ram en -
t i s t q u a norunt i l l i q u ib u s noffe f a t e f t , tu n e t t iam f a -
357 Sancti Gregorii Pap2ß. 358
cerdotum m in ifltr iis f f o r d a n t digreffo, te rram promiffionis A Quod miror, nam ad hànc impofitiônem lèu extenlîonem
intrab is. manuum, per oracionem Pontificis Spiritus fandus ad-
Nec loli adulti, led etiam ipfi infantes fimul cum bap-
tifino fumebant Eucharirtix Sacramentum. Id tertantur
codices S. Eligii, Ratoldi, & Remenfis. S. Dionyfius
cap. 7. de cxlefti Hierarchia : fumSiStoa St vS vu/Ji
iipov ovpxCoKuy o ii& p y t c , 8cc. id eft, P orro p o n t ife x pue-
rum confortem fa c i t fa c r o rum m yfleriorum , u t in eis educe
t u r , neque a g at v itam a liam , quam earn, q u a d iv ina
fem p e r fpeEtet, Ibi autem loquitur de puero, qui ca-
reat ufu rationis , nam paulo ante agitde illius fulcepto-
re , qui Ipondere pro illo debeat, 8c ad lingulas abre-
liuntiationes & interrogationes refpondere. S. Paulinus
. epift. 12. ad Severum:
In d e p arens fa c r o d u c it d e fo n t e Sa ce rd os
Infan te s n iv eo co rp o r e , c o r d e , ha bitu .
Cir cum d a n fq u e rudes fa c r i s a lta r ib u s ag n o s,
C a r a fa lu t ife r is im b u it ora cibis.
S. Auguftinus epift. 102. ad Vitalem Pelagianum: V n d e
ip fi , fi c u t d i x i , f i in ilia p a r v a a t ate m o r iu n tu r ,
u t iq u e fe cu n d um ea q u a p e r corpus g e ffe r u n t , id eft temp
o r e quo in corpore fu e r u n t , quando p e r corda & ora
ge ftan tium c r ed id e ru n t , v e l non c r e d id e r u n t : quando bap
t i z a t i , v e l non b a p t i z a t i : quando carnem C h r if t i man-
d u c a v e r u n t , v e l non mandu ca veru n t : quando & fa n -
guinern b ib e r u n t , v e l non bibe run t. Audorlibri de Eccl.
dogmatibus inter opera S. Auguftini cap. 52. S i verb p a r -
v u l i f u n t , v e l h e b e t e s , q u i doElrinam non c a p ia n t , re f-
pon dean t p ro il li s , q u i eos offerunt j u x t a morem b a p t i-
z a n d i : & f i c mantis impofitione C h r ifm a te com m u n iti,
E u c h a r if t ia myfteriis adm ittan tu r . Jelle Ambiancnfis
epiftola toties citata : N o v iff im e a u tem corp or e , & fa n - fu ine C h r ift i confirmatur in fa n s , u t e ju s p o f jit e ß e mem-
r um , q u i p r o e o p a ß u s e f t , & r e fu r r e x it , ipfo D om i .
no a t t e f ta n u , q u i d i x i t : q u i m anducat me am ca rn em ,
in me manet.
N o t a 3 2 9 . M a jo r es v e r o p ed em po-
NUNT SUPER PEDEM P A T R I N I SUI.
Hujus ritus viliintur adhuc quxdam antiqux imagines.
N o t a 3 3 0 . P a t r i n i sui .
Patrini funt qui offerunt bapiizandos, eolque baptiza-
tosde lacro fonte lulcipiunt: Gallice p a rre in s. Concilium
iextum Arclatenle can. j , E t p a t r in i eos, quos de la v a c r i
fo n t e fu f e ip iu n t , 8cc. Capitulum Herardi Turonenfis Ar-
chiepifcopi cap. 27. u t p a tr e s & p a tr in i fi l io s fu o s &
filio lo s iru d ia n t & enutriant. Qui & didi funt fufeepto-
xes. Jtfle Ambianenfis Epifcopus epift. citata : E t f i - ,
g n en t ipfos in fa n te s in fr o n t ib u s eorum fu feep to r e s v i r i
v e l fem in a , id e ft p a t r in i , v e l matrina. Dicuntur &
Iponlores. Tertullianus lib. de baptilmo : Q u i d enim n e -
c e ß e fto n for e s etiam p e r icu lo in g e ri. S. Dionyfius cap. 1 .
S c 7. Eccl. Hierar. appellat aJaSi^ct< , id eft fufeeptores.
* r
N o t a ^ / . , L e v a t a manu s u p e r c a p i t
a OMNIUM.
Ita in exculis. In Ordine Romano: E l e v a ta & impo-
f i t a manu fu p e r ca p ita omnium. In codice Tiliano • E -
le v a ta & compofita manu fu p e r ca p ita omnium. Apud
Alcuinum cap. de Sabbato fando, d a t P o n t ife x fu p e r eos
t ra tio n e rn , im p ofita fc il i c e t manu fu p e r ca p ita eorum
S e e . In Pontificali Romano : tu n c e x ten fis v e r su s con-
firm a n d o s manibus d i c h . Qua; verba font prxtermifla in
Cxremoniali Epifcoporum audore Andrea Pifcara Cafc
taldo lib. 2. led. 15. Sic enim ait: T u n c depofita m itra j
f u r g i t , & con v e r fu s a d con firm a n d os , junE lis manibus
a n t e p e t t u s , d i c k : S p ir itu s fa n C li g r a t ia , 8cc. D e in d e
fig n a n s f e d fr o n t e a d p eE lu s , d i c h v e r f A d ju t o r iu m ,
fu b d en s po ftea v e r fu s & ora tion em : Om n ip o ten t, 8c c .
* Nunc lib. 4. Ep. u .
vocatus 8c invitatus accipitur , ut clarum erit eX audorH
bus citandis : Tertulliano lib. de baptifmo ; d e h in c m anut
im p o n itu r p e r benediüionem advocans & in v i ta n t S p i ritism
fa n t tum ; & lib. de refurredione carnis : caro ma-
nus impofitione a d um b ra tu r , u t & anima S p ir itu ilia -
m ine tur. S. Cypriano epift. 72. to quod parurn f i t eis
manus imponere a d a c cipiendum S p ir itum fanEhim n ifi
a c c ip ia n t & E c c le f ia baptifmum ; 8c epift. 73. ad Juba-
ianum : Q u o d n u n c qu oq u e a p u d nos g e r i t u r , u t q u i in
E c c le f ia b a p t iza n tu r , p ra b o f it is E c c le f ia offera n tu r ,
& p e r noftram orationem & manus impofitionem S p i r
itum fa nE lum confeq uantur , & fig n a cu lo D ominico
co nfign entur. S. Auguftino lib. 15. de Trinitate cap. 16 .
N e q u e a liq u is difcipulorum e ju s d ed it S p ir itum fanElum.
j O ra b a n t q u ip p e u t v en ir e t in e o s , qu ib u s rnanum impo-
n e b a n t , non ip fi eum d a b a n t , quern morem in f u i s B ra -
p o f it is e tiam nunc f e r v a t E c c le f ia . Quæ lànè verba no-
tanda font , & mirum in modum illuftrant hunc vete-
rum Sacramentariorum, Ordinis, & Pontificalis Romani
locum , in quo clare videmus manus imponi & invoca-
ri Spiritum fandum à Pontificc, dicendo orationem fob-
jedam : Om n ip o ten s fem p ite rn e D e u s , &c. Unde prx-
clarè S. Ifidoruslib. 2. de Officiis divinis cap. 16 . fcribit :
S p ir itum a utem fa nE lum accipere p o fu m u s , dare autem
non po ffum u s , f e d u t d e tu r , D e um invocamus. Id pa-
lam eft ex cap. Ad. 8. Q u i cum v eniffent, o raverun t pro
i p f i s , u t acciperent S p ir itum fanE lum ; nondum enim in
quemquam illorum v e n e r a t , f e d b a p t iza t i tant'urn er ant
in nomine D om in i J e fu . T u n c imponebant manus fu p e r
illos & accipiebant S p ir itum fanE lum . Theodulphus tamen
8c multi alii dicunt Spiritum fandum dari à Ponti-
; flee : fed id fecit non ut caufa principalis, fed ut inftru-
mentalis.
N o t a 3 3 2 . O m n i p o t e n s s e m p i t e r n b
D eus , &c.
Habetur in Ordine & Pontificali Romano, in quibus
ad lingulas combinationes donorum Spiritus fàndi, inter-
ponitur , A m e n . In cod. Rodradi prxfigitur hie titulus :
O r a t io a d infantes confignandos. Apud Amalarium For-
tunatum lib. 1. de Officiis Eccl. cap. 27. hxc oratio incipic
tantum a verbo, em itte . Illam videtur innucre S. Am-
brofius lib. 2. de Sacramentis cap. 3. cùm ait : S e q u itU r
fp ir ita le fig n a cu lu rn , q u o d a u d ift is hodie le g i. Q u ia p o ft
fontern fu p e r e ft u t petfcEiio f i a t , quando a d in v o ca -
tionem face rd p tis in fu n d itu r S p ir itu s fa p ie n t ia d r In te l-
leElus ; S p ir itu s co n f ilii a t q u e v i r tu t i s ; S p ir itu s cognitio-
nis a t que p ie ta t is s S p ir itu s f a n Eli timoris.
N o t a s s s . P on t i f e x t i n c t o p o t t i c e
) in C h r i sm a t e , 8cc.
I ta'apud Alcuinum cap. de Sabbato fando, & in ex-
cufis Sacramentariis. Undionis Chrifmatis mentio fit a-
pud S. Dionyfium cap. 2. 8c 4. Eccl. Hierar. S. Cyrillum
Hierofolymitanum Catech. 3. myftag. quemdam anony-
mum in Sermone de Chrifinate inter opera S. Cypriani,
Tertullianum lib. de baptilmo, & de refurredione carnis,
S. Auguftinum lib. 15. de Trinitate cap. 26. 8c aliis locis
infra citandis, Concilium Hilpalenfc can. 7. infra citando,
audorem lib. de dogmatibus Ecclefiafticis inter operaS.
Auguftini, Innocentium Papam epift. ad Decentium Eu-
gubinum Epifcopum, S. Ifidorum lib. 2. de divinis Offi-
piis cap. 16 . Jelfe Ambianenfem Epifcopum : confirmet
eum E p ifcopus in fr o n t e de Ch r ifm a te . Theodulphum
Epifcopum Aurelianen fern lib. citati cap. 17. nam P r e f -
by te ris f i v e a bfentibus , f i v e pra fen tibu s E p if c o p is ba -
p t i z a r e , & b a p t iza to s Ch r ifm a te ungere l i c e t , f e d quod
a b E p ifco p o fu e r i t confecratum > n ec tam en fro n ttm e x eod
em oleo f ig n a r e , qu o d fo l i s debet ur. E p ifco p is cum tra -
d u n t S p ir itum fanE lum . S . Gregorium Papam lib .3. Re-
gefti cap., 16 . a S. Gregorium Turonenfemlib. 2. hift, cap,
} . 8c multos alios.