rum. Infra in eodem capite dicitur , S a b b a t o & D o - A fed contra&ibs, ex quo , fi cui prior emendatio fortè nou
mlnica die m a n d u c tt. Ita apud Burchardum; fed 7» S a b - placuerit, illud corrigemus j legendum iraqué : S i q u is
— -------• * • .1 ^ r ----- C le r icu s fu r tum fe c e r it caps t a l e , id e ft quadrwpedia tule r
i t , v e l cafam r u p e r i t , v e l f r e g e n t , v e l p ra fid ium fu r a -
v e r it . Ubi prsfidiumeft fubftantia, quam quis in bonis
mobilibus poffidet. Concilium Aurelianenfè 1. dan. 14.
P r a f id ii s de omni commoditate in E p ifcop orum p o te fia tè
d u ra n t ib u s . Concilium Parillcnfe 4. can. 8. C om perim us,
b u ro , additum videtur ab iis qui morem Grscorum fecuti.
Sabbatis non jeiunabanr: maxime cum hic libellus Pceni-
tentialis fic Ecclefis Romans, ut darum eftex Burchardo
, qui fspe ilium fub hoc nomine citat. Tandem in fine
hujus capituli hsc verba extant, e x p li c i t prologue , fed
puro efle ad finem capitis fequentis rejicienda, quod videtur
membrum eflefuperioris. Hare verba, S i q u is non po-
tu e r it je ju n a r e , ufque ad ifta, & hoc f e i t o t e , citantur ä
Burchardo cap. 22. ex Pcenitentiali Theodori. Solidus a-
pud vetcres Romanos eft nummus aureus: cujus valorem
notat Cafliodorus lib. 1. Yar. epift. 10. S e x m illia d e n a -
riorum fo lid um ejfe v o lu e ru n t. Solidus Francicus olim qua*
draefinta denariorum numero computabatur , ut doCet
Hincmarus in lib. de vita S. Remigii, patctque ex Syno-
do Remenfi 2. can. 41. Tandem ad duodecim denariorum
valorem reda&us eft.
Sequuntur quidam Pfalmi ad dandam pcenitentiam,
qui etiam extant apud Burchardum lib. 19. cap. 7. led ibi
integri dicendi.Orationestotidem flint, fed fecunda Sc ter-
tia diverfs funt. Apud Canifium non habetur 7» O r em u s ,
fed, d ie orationem.
Sequitur oratio impofitionis manus , quae apud Burchardum
fecunda eft inter orationes prxfatas. H sc oratio
dicitur impofitionis manus, quia olim Sacerdos dando poe-
nitentiam,manum capiti pcenirentis imponebat, orationem
hanc vel aliam fimilem recitando. Concilium Agathenfe,
can. 15. P a n ite n t e s , tempore quo p a n iten tiam p e tu n t, im -
pofittionem manu urn, d r c ilic ium fu p e r caput a Sace rd ote ,
f i c u t u b iq u e confiitutum e ft, confequantur. Oratio fequens
non eft integra apud Henr. Canifium: integram habes in
Ordine Romano, in Ordine feris v. in ccena Domini,
Repofui, etiat
dum a ' "
d é ficiente A b b a t e , P r e f iy t e r o , v e l h is q u i p e r t itu lo s de-
f e r v i u n t , p ra fid ium q uodcumqu e in mortis p e r icu lo d ere-
liq u e r in t , ab E p ifcop o v e l A r ch id ia c o n o d tr ip i. Gregor.
Tur. lib. 6 . hift. cap. 4. Jnruerunt in domos L u p i , & d i-
repto omni p ra fid io fin g en te s fie i l lu d in thefauro régis re-
. condere , fu i s turn domibus in tu leru n t. Marculphus formula
6 j . de hereditatis inter parentes divifione : A c c e p i t
ita q u e i l l. v illa s mtneupatas ill. f i t as ib i cum m a n c ip iis tan tis
i l l. D e p ra fid io v e rb drappos , fa b r ic a tu r a s , v e lom n e
® [u p elle Wile domtis q u id q u id a i d v e l nominari p o te fl a q u i-
v a len tia in te r fie v i f i fu n t divifijfie. Et formula 69. dixit :
P r a fid ium utriufique fie xu s . Per quae verba intelligere. videtur
fer vos Sc ancillas. Sequitur poena in fepulcrorum
violatores, qui, ut eruerent theflmros mortuis pro more
temporum illorum çonfèpultos, fepulcra violabant, ut vi-
dere eft apud Caffiodorum lib. 4. epift. 18. de quodam
Laurentio Presbytero, qui fèpulcrum, ut inde aurum ra-
peret, violaverat. In quod fcelus olim multis ac diverfis
poenis à legibus fuit animadverfum. Ediéto Theodorici
regis cap. no. Q u i fiepulcrum d e flr u x e r it , o cc idatur . L.
Salies tit. 17. lib. 2.S i qu is hominem mortuum ejfodc rit, d r
e xp o lia v e r it 0SI0 d e n a r iis , q u i fa c iu n t fiolidos du cen tos,
cu lp a b ilis ju d ic e tu r . Legis Longobardorum lib'. 1. tit. 12.
1. 2. S i q u is fiepulturam hominis mortui r u p e r i t , d r corpus
•poliaverit ,componat p ar en tib us m ortui fiolidos oEloginta.
; quia in noftro cod. mf. quemadmo- C Hae leges & mults al is fimiles lats flint ob thefàuros, qui
ipud Canifium male legitur, etiam ego. In oratione
legitur,«r q u od , quemadmodum 5c apud Canifium:at
apud Burchardum, Sc in Ordine Romano legitur, u t quos.
In primo capite fecunds partis, hsc verba, S i C le r icu s
homicidium f e c e r i t , videntur efle fuperflua. Ad hsc verba
, S i la 'icu s , fubaudi, non volu n ta r ie s quia paulo poft
agit de homicidio voluntario laid.
In fecundo capite Clericus, C u ju s g ra d u s e ft a l t io r ,
eft Epifcopus, aut Prcfbyter, aut Diaconus. Ad ilia verba
, S i g r a d u tn , a u t v o tu m , fubaudi 7» h a b u e r it. Finis
capitis corruptus eft, & ita , ut arbitror, caftigandus: S i
q u a de m u lit r ib u s , q u a fo rn ic a ra f iu n t , in te r fe c tr it qua
naficuntur , primum confiitutum ufq ue a d e x itum v e t a t ,
( fupple) communicart. V e r i tm , u t ju x t a i d q u o d de-
f in itum eft , humanius a liq u id confiequatur, con f t i t u i-
mus u t earn decennii tem p o r e , fiecundurn g ra d u s q u i con-
f t i t u t i f iu n t , p a n it e a t . Et hsc nihil aliud funt, quam canon
21. Concilii Ancyrani.
Cap. 3. de perjurio, 1. hsc verba , S i q u is ve rb coa-
Elus p ro n ecejfitate , &c. a Burchardo lib. 11. cap. 6. citantur
ex Pcenitentiali Romano: T am tn P a n ite n t ia lis Romanos
p r a c ip i t , &c. S i qu is coaSlus pro v i ta r edim tnda,
v e l p ro q u a li bet caufia v e l he ce ffitate fie p e je r a t , q u ia p lu s
corpus, qttdm animarn d ile x e r a t , tr es Q ua d ra g e fim a s , a lii
ju d i c a n t tres a n n o s , m um e x his in p ane & a q u a pceni-
t ta t . 2. Hsc etiam verba , S i q u is p e r iu rav e r it p e r cup i-
d i ta t em , &c. citantur a Burchardo lib. 19. cap. 7. ex Pcenitentiali
Romano in hunc modum: T am tn P cen iten tialis
Romanus p ra cep it, fit q u is p e r cup iditatem fie p e r ju ra v e r it ,
omnes res fiuas v t n d a t , & pauperibus d t f t r ib u a t , &
monaflerium in g r efiu s ju g i posnitentia fie fiubdat.
in fepulcris recondebantur, Sc pretiofäs mortuorum vcf-
tes, de quibus infra.
Cap. y. per hsc verba, S i q u is pro amore maleficus f i t 3
intelligitur is qui philtris feu incantationibus amatoriis ad
fe trahit amorem mulierum aut puerorum, ut videmus in
pharmaceutriis Theocriti, Sc Virgilii, & in Pfeudomante
Luciani, qui eas vocat m i 'Eh n7g ip u am t . id eft ,
veneres, feu gratias ad amorem conciliandum. Maxima
autem pars hujus capitis profertuf ab Ivone Carnotenfl
p. 15. cap. 116. ex Pcenitentiali Theodori; fed in quibufi-
dam variat. In fine capitis adversfis immiflorem tempefl-
ratum poena ftatuitur , quemadmodum apud Burchardum
lib. 10. cap. 28. ex Romano Pcenitentiali. Sed ejufdem
libri cap. 8. ex eodem Poenitentiali Romano ftatuitur poena
in eum, qui credit efle aliquos tempeftatum immiflores,
p q u s flccum pugnare videntur. Agobardus Lugdunenfis E-
pifeopus libellum edidit, in quo damnat eos qui credunt
efle aliquos tempeftatum immiflores; Sc auiftor qusftio-
num inter opera S. Juftini Martyris, qusft. 31. feribit
non hsc pofle fieri magorum induftria : aitque ejufmodi
homines appcllari nfo<hux.mi: Latini vocant tempeftarios,'
ut feribunt Agobardus ibidem, Sc Benedi&us Levita lib.
1. Capit. tit. 64. Sc hsc tempeftas dicitur, aura le v a t i t ia ,
ut feribit Agobardus.
Cap. 6. notanda funt hsc verba, a S i q u is in K a le n d is
Januaries , qu od m u lt i fa c iu n t , d r in c tr v u lo d u c i t ; a u t
in v e tu la v a d i t , qus flimta funt ex Concilio Autifiodo-
renfi can. 1. ATon lic e t K a len d isJ a n u a r ii v e tu la a u t c e r -
volo fa c e r e . Meminit Burchardus lib. 19. cap. 5. F e c ifii
a liq u id t a le , q u o d pag a n i f e c e r u n t , & a d h u c fa c iu n t in
K a le n d is J a n u a r ii in cervolo dr v eg u la . S i fe c i f i i , tn g in ta
Cap. 4. poft 1» quadrupedem, legendum, fu r a v e r i t , vel “ dies ,,-f *in n p pane ane & d r a a q q u u a a pceniteas.peeniteas. Et S. Pacianus E^p ifco4pus
quid hmile. Hsc verba v e l q u a lib e t meliorem p ra fid ium , E Barcinonenfis Parsnefi ad pqenitentiam ; H o c e tiam puto
corrupta funt, & legendum arbitror, V e lq u am lib e tm e lio - p r o x im e ce rvu lu s ille p r e fe c it , u t eo d ilig en tio r f i e r e t ,
; p e cu d um , fit p ra fid ium . Hoc autem caput 4. citatur.
quo imprefifiiiis n otabatur : d r tota ilia reprthenfito exprefi-
à Burchardo lib. 11. cap. 58. ex Pcenitentiali Theodori,
f i , a c ja p e r ep e tit in o n compreffifie v id eatu r> fied trudiifi-
* In Jud. Pcenit. habes art. 31. Si quis Kalendas fanuarias in eer- Mabill. legendum, vilein, pro vituU, Aliam ejufdem conje&urana
volo vil vicola v idit, tres annos poemtoat. Conjicit autem do&ifl. vide ibidem MufciitaUci pag. 394.
fie lu xu r iam , m t 'mifieruin ! q u id ego fa c in o r is a d m f i ? A S in e oblation e com m u n ice t, capicnda funt de communio-
P u t o , noficierant c e rv u lum fa c e r e , n i f i il li s reprehendendo
monftrajfiem. H sc erat fiuperftitio j ut Kalendis Januarii
homines, fèrarum Sc pecuaum formis afflimtis,huc & illuc
pctulantiùs difeurfarent, ut doeuimus in notis Sc obier-,-
vationibus ad Concordiam regulär um cap. 50. §. 4. Ineodem
capite noftri Pcenitentialis hsC fèquuntur : * S i q u is
fo r t e s h a b u e r it quas SanElorum contrarationem voca n t.
His fimilia refert Butchardus lib. 10. cap. 9. ex Poenitentiali
Romano in hunc modum : A u g u r ia v e l fo r t e s q u a
d icu n tu r fa lfia S a n Bo m m , v e l d iv in a t io n c s , q u i eas ob-
f e r v a v e r in t , v e l quarumeurnque ficripturarum : v e l Votum
v o v e r in t , v e l perfiolverint a d a r b o r en t , v e l a d la p t -
d em , v e l a d q u am lib et r em , e x c ep to a d E c c le f ia m , omnes
txcom m u n icen tu r . Sequitur , S i q u is a d arbores v e l
f o n t e s , S c c . Hsc b fumta Amt ex Conciliis Agathenfi,
oratione Sc prccibus, aflîftendo Miffs integra; cum
fidelibus , finetamen oblatione, hoc eft fine Éuchariftis
flimtione, Sequitur tandem , S i q u is m a n d u c a v e r it fia n -
g u in em , S e e . Ferqnt Ad*, ij. cap. fanguinis cotneftiüneni
prohibitam fiiiflè, uc etiam poftea in 6 . Synodo, can. 67*
ubi prohibetur comeftio fanguinis cujufeumque animalis,
non fblùm quàvis arte conditi, fed etiam quocumque modo
comedatur s & hsc pro more Ècclefis Orientalis;
Quod etiam aliquando in Ecclcfia Occidentali fuit obfer-
vatum , ut liquet ex epift. Ecclcfiarum Lugdunenfis Sc
Viennenfis ad Ecclefias Afis Sc Phrygis apud Eufebium
lib. 5. hift. Eccl. cap. r. in qua Biblis Martyr refpondens
çalumnis paganorum dicit : -mç cà 7sztfJla ç tty n v oi moS-
'n ‘ > oiç/Midi àkoypv Ç dur eùpa. qafiïr i%lv ; id eft, quomo-
, . „ do iUi infantes comederent, quibus ratione carentium
can.42. Turonenfi 2. can. 22. & Autifiodorenfi, cank 3. & g animalium fànguinem edere non licet ? Sed ubique ufita-
4. Sequitur, S i q u is m a th em a t ic u s , S c c . Ibi dl mathemat
icu s eft magus. Propriè ramen is eft, qui hora nativitatis
infpedia, qus cuique Ventura funt, perfcrutatur. S. Augu-
ftinus 1.2. de dosftrina Chriftiana c. 21. Q u i g e n e th lia c i prop
t e r n a ta li um d ie rum infipeEliones , n u n c a utem v u lg o
m athematic i v o ca n tu r . Spartianus in Severo : T u n e in
q uadam c iv ita te A fr ic a n a fiqUicitus mathernaticum confiu•
lu ifftty p o fitaq u e hora in g e n t ia v id ifie t a firo lo gu s .Lampri-
dius in Antonino Diadumeno: H i s d ieb u s, q u ib u s i l le n a -
tu s eft, m a th em a tic i,a c cep t a g en itu ra e ju s , e x c lam a v e ru n t,
d r ipjitm fi l ium Im peratoris ejfie, d r ipfum Imperatorem.
Eteorum ars dicitur mathefis. Spartianus in ALlio Veto ,
Sc in Severo : G en itu r as Jponfarum in q u ir e b a t , ipfie q u o -
q u e mathefieos p e r itijfim u s . Mentem hominis tollere, eft
vim imaginativam ejus ita turbare, ut fë exiftimet jumen-
1 efle aüc aliquod brut um , ut mulier illa apud'Pallaturn
in Occidentali Ecclefia non fuit. Nam quidam Ado-
rum locum interpretantur de homicidio, S c fanguinis hu-
mani eflufione, ut S. Pacianus Epifcopus Barcinonenfis in
Parsnefi ad Pcenitentiam.
Cap. 7. ftatutum adversùs membrorum fui ipfius muti-
lationem fiumtum eft ex canone 23. Apoftolorum, in <|uo
ftatuitur , ut laïeus fêipflim mutilans excommunicationi
fubjaceat tribus annis. Quod fpedat ad avorflim volun-
tariè fadum, hoc facinus capitali poena plcditur lib- 39*
ff. de poenis , & can. 92. Synoai Trullenfis. Ufura-
rum prohibitio fumta eft ex canone 17. Synodi 1. Nics-
n s , in quo ufiirs prohibentur. Servi, alieni videlicet, Sc
ingenui venundatio interdicitur lib. j. legis Wifigothorum
tit. 4 . 1. ix. Sc 17. In Poenitentiali Theodori apud Burchardum
lib. 19. cap. 8 y. tribus annis pcenicentis hoc faci
- ■ , —1 - v- 1 ^ " '■ " - " ’ 1 m nus animadv■ ve.r .tii.tuuir •. iHlftsvc Yvwerl/bda ,, US .i Mqnu.iJs ma r .t»afmf. ,, USLeWc4t
dium, qus fèjumentum elfe credebat, quam B. Macarius ita citantur à Burchardo lib. 19. cap. 26. e x Pcenitentiali
a .,,,.,.„ 9. G I—■ ut Romano 1 S i q u is domum v e l aream cu ju feum q u e v o lu n -
ta r iè ig n e orem ave rit, fiu b la ta v e l incenfia omnia r e fiitu a t ,
d r tr ib u s annis pcenitentiam a g a t. Ec apud eumdem 1.
y. ejufdem libri in examine poenitentis hsc habentur :
Con crem afli domum v e l aream a lte r iu s odii m editation e ?
fit fe c i f i i , redde damnum, dr unum annum p e r légitimas f e rlas
pceniteas. Hoc decretum , S i q u is p e r iram , See. in -
hunc modum ex Pcenitentiali Romano a Burchardo refer-
tur lib. 19. cap. 101. Q u i p e r r ix a m i f tu d ebilem v e l de-
fo rm em hominem f e c e r i t , r ed d a t impenfas m ed ic i, & med
ium annum p ceniteat. S i la ic u s p e r dolum fa n g u in em e f-
fu d e r i t , r ed d a t i l l i ta n tum q uantum nocuit : dr f i non
h a b e t un de r ed d a t j f o lv a t in opera p r o x im i f u i , q u a n d iu i l le
in firm us eft; & p oftea , q u a d ra g in ta dies in p ane & a q u a
p ceniteat. Sequitur , S i q u is d e minifterio E c c l e f ia , &c*
Ægyptius fànavic, Sc quondam Proëti filis , & ii quos
Circe dementaverat, quemadmodum olim Poets fabulati
flint. Lib. 6 . Legis Wifigothorum tit. 2. 1. 3. dicitur:
E t h i q u i p e r in v o ca tio n tm damonum mentes hominum
con turban t. Sequitur ligaturarum prohibitio , de quibus
agit S. Auguftinus lib. 2. de dodrina Chriftiana cap.
20 . A d hoc g en u s p e r tin en t omnes etiam lig a tu r a , a t que
r em e d ia , q u a medicorum quo que ^dificiplina co n d em n a t,
f i v e in quib ujdam notis, quas charaEhres v o c a n t , f i v e in
q u ib u fd am fu jp en d en d is , a t q u e illig a n d is . Et cap. 29.
A l i u d eft enirn d icere tr itam iftam herbam f i b ib e r is , v e n t
e r non do leb it ; d r a liu d e ft d ice r e ifiam herbam collo f t
fu f ie n d e r i s , v e n t e r non d o leb it. Meminit Ammianus Mar-
cellinus lib. iy. S i q u is r emedia q u a r t a na v e l doloris a lte
riu s collo g e f ta r e t , S c c . Sc S . Bonifacius epift. ad Zachatiam
Papam : D i c m t f i ib i v 'u ù f t m u lie n s D Ubi minifterium fand t x Ecclefiæ funt vafa ûcra feu argenpagano
r itu p h ylaEler ia & ligaturas in ' b rachiss dr
r ib u s habe r e . Confule qus ae phyladeriis Sc amuletis
feripfimus ad Concordiam regularum cap. 3. §. 6. Id quod
fèquitur, S i q u i f im u l edunt f e f t iv i t a t cm , S c c . nihil aliud
eft quam Canon 7. Synodi Ancyrans, ubi biennio fu b -
ja c e r e , fignificat efle in tertio gradu Poenitentium qui
izsvftumi. id eft, fubftratio dicitur ; qua Poenitentes hujus
gradus fubfternunt fe Epifcopis, cum eis Epifcopi manus
imponunt, ut fupra noratum eft. Hsc autem verba, E t
f i c f u f e i p i , fic explicanda funt, ut ille poft gradum fub-
ftrationis fufeipiatur in gradu confiftentis, utoret in Mifi
fa cum fidelibus, ut flipra didum eft. Ifta autem, Q u a
obedire o p o r te t, & poft o b la tio n em , S c c . corrupta funr,
» eadem Synodo caftiganda: E t poftea
tea. Deinde poft 7» E c c l e f ia , videtur deefle prspofirio
a d i legendum igitur , c S i q u is de minifterio E c c le f ia a d
qua le cum q u e o p u s , S e c . Tandem fequitur, S i q u is cum
animalibus p e c c a v e r i t , See. Quod nihil eft aliud quam
canon xvi. Synodi Ancyrans, ubi legitur «wwm m f , id eft/
viginti annorum, hic verb tr ig in ta armor urn. Cetera mu-
tila fiint. In his verbis communionem me r catur , deeft
•n orationum. Poftea adde, C um in communione qu in q u e
a n n o s p e r fe v e r a v e n t , oblationis f i t particeps. Pro, co -
rum , lege, e ju s . H sc verba, Jn cejfanter a d p tccan dum i
redundant. His verbis , S u b ja c ea n t , adde , & communionem
precum confeq uantur. Ad hsc verba, qu in q u e ,
fubaudi, annos.
* o I - c um 0 Cap. 8. hsc conftitutio, Ep ifcop u s fa c ie n s fo r n ic a t io -
blation e f i n t a dm it t en d i, oportet u n iufcujufq ue f i i r i t u m , netn f iS c c . habetur can. ay. Apöftolomm, & apud Bur-
p r o b a r t , & v itam fin g u lo rum cognofcere. Hsc verba, £ chardumlib. 17. cap. 39. ex Poenitentiali Theodori. Sed
S sn g u h ta n tum vstsum h oc fe c e r i t , corrupta funt, & le- hjc locus , P ra la to a nte monachi v o tum , corruptus eft,
gendum eft, S i g u tÊ ta n tum v i t io h oc fe c e r it . Hate verba, & fic legendum eft ex eodem Poenitentiali Theodori,
• In judicio Pcenit. Sacramcntarii Gallic, art. xC. Si quis fortes
Sanctorum contra rationem invocat. Scc. ubi obfervat nofter Mabil-
lonius ejufmodi fortes fieri per facros codices. Quse file fequuntur
id nonn oobbffecuurrdè iinnnnuuuunnrt..
- Idem ferd habetur in laudato Judicio Pcenit. a 17. Si quit See.
ad arbores, vel ad fontes, aut cancellos. . , votum voverit. . . . tres
annos pceniteat Scc.
c In Jud. Poenit. legitur art. 38. St quis aliquid de minifterio fände.
Ecclefia fraudaverit vel neglexeritt feptem annos pceniteat.
g “J