.w Notæ èc obferv. in Librutn Sacraraentoriim I76
l x à S. Paulino xdifkata, ubiàpàrtefiniftraapfidis fecit A ris, quidifcipulis Apoftolorum coxvus fuit1, Miffa incipie*
Secretarium libris facris condencfis aptum, quod ipfa
fciiptio fignificat. •' ..
S i quern fa n B a ten e t m ed itan d i in lege v o lu n ta s ,
H i e p o te r it r e fiden s fa c r is inten der e libris.
Ut teftatur idem S. Paulinus epift. ia.
N o t a 4 . M i's;s a.
Antiqui Tatres fere utuntur hoc vocabulo in numero
pluraii: habetur tarnen apud fandum Ambrofium fingula-
re libro quintoa Epift. 35. ad Marcellinam fororem : S e -
cjuenti d ie ( er a t autem D om in ica ) p o f l leB io n e s & tra -
fta tw n d im ijfis C ate chum enis y S y rnbolum .aliq uib us Corn-
p e t entibus in b a p t ifte r iis tra d e b am B a f i l i c a , i l li c n u n t ia -
tum eft m ih i comperto , q u o d a d P o r tia n am B a filicam de
fa l a t io D e ca n o s m ifiß en t j & v e la fu fp e n d e r e n t , p op u li
partem eo pergere. E g o tarnen manfi in mun tre, M i ß a m fa -
• coepi. D u m o ffcro, rap tum co g n o v i a p o pulo C a ftu -
bac à ledionibus, ut iplê teftatur in Apologia fecunda pro
' Chriftianis fub finem : E t S o lis q u i d ic itu r d ie , omnium q u i
v e l in o ppidis , v e l ru r i d e g u n t , in eumdem locum conventUS
f i t , J($t} TO dmfXIVfM'i&JjML'TTt $ $ AW8SBA<BV j H TO OVjfç£flqAa.Wt‘
<$f UpotptnuY aiayvdmtTwi /**%£/■ (> id eft, & commen-
raria Apoftolorum, aut leripta Prophetarum, quantum hora
permittit, leguntur. Deinde Ledore quiefcente, &c. A-
pudiS.Cyrillum quidem Catech. j. Myftagogica , ubi ordo
Minx recenfetur, primo fit mentio lotionis manuum, deinde
ofculi pacis , quorum rationem myfticam reddit: fed
non puto tunc Miflam caruifle ledione facra j nam idem Cyrillus
Catechefi 4. hortacur legendum eas Scripturas dum-
taxat, qux in Ecelefia leguntur. Si verb-nullam fecit men-
tionem ledionis Scripturarum Catech. j. myftag. in prom-
tu caufa eft, quia facilis erat ratio, cüm Scripturx legeren-
tur in conventu> aliorum vero myfteriorum non item,
„ 3 ,„ r ...................... r r - - ■>- quam enucleatius explicat in hac catechefi. Idem Initium
h im quem dam , quern P r e f iy te rum d ic e r tn t A r ia n i . H u n c B Miflx a Scripcurisdiu perfeveravit jn Ecclefia.Namvige-
a u tem in p la tea offenderunt tran feu n tts . Am a r ijfim c f le r e bat adhue tempore S. Ambrofii, ut planum eft fex Epift. 35. n u n c 2*.
& orare in ip fa obla tion t D e um coepi, u t fu b v cn ir e t . Übi ' lib. 5. S t q u tn t i d ie , e rat autem D om in ica , poft leB io n e s a t - 1. cUftia
verbum O f fe r o , 8C nomen o b la t io , aperte indicant Mif- que t r a fta tum , d im ijfis C atechumenis ', Symbolum a l iq u i-
* "n" p u s C om petentibus in ba p tifte r iis tradeb am B a f i l i c a , & c.
Et Carthagine tempore S. Auguftini ufiis Pfalmorum ante
oblationem tantüm receptus eft, ut patet ex lib. 2. Retrar .
dationum cap. 11. In t e r h a c M ila r iu s qu id dm v i r tr ib u n i-
t iu s & C a th o lic u s , nefcio unde adv e r su s D e i m in iftr o s , u t
f i e r i ajfolet-, ir r ita tu s -, morem-, q u i tu n c e jfe a p u d C a r t h a -
g in em coeperat, u t H ym n s a d a lt are dice r en tur de Pfalmorum
libro f i v e a n te o b la t io n em , J iv e cum d iftr ib u e r etu r pop
u lo qu od fu ijfe t oblatum , ma led ica reprehenfione la c e ra -
b a t , afierens f i e r i non oportere. Unde poftea videmus Pfalmorum
mentionem fieri in ipfis Liturgiis, ut darum eft ex
Gennadio in Mufieo Maffilienfi qui librum Sacramento-
pofuit Pfalmorum ferie, & decantatione difcretum.
fam hoc loco eflè de facrificio corporis & fanj
liturgico intelligendam.
N o t a ƒ. A d I n t r o i t um A n
Ita in b Antiphonario Gregoriano mf. Bibl. Corbeienfis,
atque etiam ineditis. Ita loquuntur Walfridus Strabo de-rebus
EccleC cap. 22. & Micrologus c'ap. i. de obfervationi-
• bus.Ecclefiafticis : In te r im c a n ta tu r A n t ip h o n a a d In tr o itum
, q u a ab In tr o itu Sa ce rd otis a d a lta r e h o c nomen mer
u i t habere. Vulgo In tr o itu s appellatur, & habetur in co-
dicibus mfs. Rodradi Prefbyteri, & Ratoldi Abbatis ,
& in editis : id etiam videre eft apud Amalarium lib. 3. de
officiis cap.' 5. O ffic ium q u o d v o ca tu r In tr o itu s M i f f a , ha.
-bet in itium d p r im a A n t ip h o n a , qua
ratione q u a a i d tu r a Saci
d ic itu r In tr o itu s : & C Sed hie Pfalmorum ufus tempore Mufxi Maffilienfis, S c
poftea ubique in Gallia minime receptus erat. Nam tempore
Giulia hiceft mentio Pfalmi r fed fatis intelligitur, cum fif Theqdeberti régis Treviris Miflx exordiurh adhue à ledio_
anenrio Antiphonx, qux ei prxmitti folet in Mifta. Hiè nibusducebatur, ut patet ex S. Gregorio Turonenfi in vi-
•Pfalmus olim canebatür integer : unde in Antiphonarii’s tis Patrum, in S* Nicetio Trevirorum Pontifice. A d v e n i t
jGregorianis, & hï'Miffali Romano poft Antiphonam po- d ie s D om in ica s & ecçe R e x cum h i s , q u i a b hoc S a c e r -
mitur Pfalmi principium. Quod fi primus Pfalmi verficu-. dote communione abcfte j u f f t f u e ra n t , E c c le f iam eft in g r e f i
Jus eft Antiphona j turn illam fubfequitur fecundus Pfalmi f u s : leElis ig itu r leSlionibus , quas Ca n o n f a n x i t antiquus^
verficulus, etfi quidam recentiórps novarum Miftarum con- o b la tis muneribus fu p e r a lta r e D e i , a it Sacerdos : n on h t c
cinnatores hoc prx ignorantia minus obfervent. Itaque olim h o d ie AiiJfarUm folem n ia confummabuntur ; n ifi communia*
à pfalmodia Mifta ducebat initium, ut modo fit utpla- n e p r iv a t i p r iu s abfeedant. Qux-cum ita fint, dicendum
num eft ex S. Dionyfio cap. 3. Hierarchix Ecclefiafticx; eft prifeis illis tömpotibus nön fuiftè unum eumdemque^u-*
Ubi primùm Pontifex dudo ab altari fuffuionisdnitio V fum : led alios'Miflx exordium duxiiïè a pfalmodia, alios
chori ambitum cum luffitione perluftravit, reverfus ad al- 'verb à lèctionibüs.
tare ns i«p*e > &c. id eft, iàcram N o t a ^ . D e i n d e K y r i e b e b i s o n. /
incipit Pfalmorum melodiam , omni ordine Ëcclefiaftico Antiqua fuit plané confuetudo Ecclefix Romanx canere
facram ipfi pfalmodiam fuceinente. Cui videtur fuffragari K y r ie eleifon tarn in Miflis 3 quàm in ceteris divinis offi-»
S . Bafilius ho. de Spiritu Sandlo ad Amphilochium cap 27. D ciis, ut planum eft ex Concifio Vafenfi, quod celebratum
cùmait quxdam prxmitti ledlioni Apoftoli & EvangeJii : fuit Decio juniore V. C. Confiileanno Chrifti d x
i> ybj£ Ttums coy 0 Awoswj, » vi H/ctfyiXioy irnfAvyuOrt
uMct rjtj ‘ShtXyf&p cos jutyt^lw i^cna. d
/mjs4&.ov ’nv i%iw. id eft, non tantum contend fumiis his quorum
memineuunt Apoftolus & Evangelium : fed alia quxdam
prxmittimus & ftibjungimus, tamquam multum mo-'
menti-ad hoc myfterium habentia. Alcuinus tamen lib. de
Offic; divinis cap. de veftimentis, & Amalarius lib. 3. de
Eecl. Officiis cap; 5. feribuht hoc inftitutum manafle tantum
a Cxleftino Papa, qui inftitiiit, ut Pfalmi c L-. ante
Xacrificium canerentur , quod antea non-fiebat, cum Mifla
tantum exordium-duceret ab le&ione Apoftoli, & Evari-
gelii. Hxc illi & re£le. Nam tempore Si Juftini Martycan.
3. E t qu ia tarn in f e d e A p o f to lic a , q u dm e tiam p e r
io ta s O r ien ta le s a tq u e I ta lia P ro v in c ia s d u lc is & n im ium
fa lu ta r i s confuetudo eft in tr om ifia , u t K y r ie eleifbn cum
g r a n d i a ffeftu & compunBione d ica tu r ; p la ç a it e tiam nob
is , u t in omnibus E c c le f iis noftris ifta tarn fa n B a confuetudo
; & a d M a tu t in o s & a d M ï f fà s , & a d V t fp e ram D e »
propitio in trom itta tu r . Ex quo patet immerito à quibufi
dam Grxeis notatum fuifle S. Gregorium Paparh, quafi
üt Ecclefiam Conftantinopolitanam opprimeret , turn primùm
inftituerit, ut in Miflà Romana K y r ie e leifon canere-
tut : ut ipfe teftatiir c lib. 7. Regefti, epift. 64. ubi affirmât
fe numquam id ab Ecelefia Conftantinppolitanà emendi-
• In novi/fimaedit. eft 10. Ep. prim* Claflis. -
* S. Gregorü Antiphonaxium mox edituri .fumus- Mff Thco-
3er. praeter, collcâam , oraüonem , luper oblata præfationem See.
qu* exhibent omnes libri Sacram. aftignant ungalis in miffis Anti-
phoham , feu Introitum , Pfalmuini huic Antiphon* refpondentem,
Hefponfonuni eumrerfu :qu* gradual is, nomine modo intelligun-
tur, Alleluia, Offertorium cum pluribus verfibus, & Communionem
cum Plalmo. qu* omnia eompleftitur Antiphonarius.
c Nunc I. 9. ind. z. Ep. il . Ceterdm hujus Epiftoi* verba non rc£te
affccutus mihi videtur Menaraus. Nemo enim umquam conqueftus
eft Gregoriiun Conftantiuop. Ecclefiam voluifle opprimexe, illius ritus
emcndicando.& in Romanam Ecclefiam invehendo ; cùmidpotiùs
Confiant. Sedi foret pcrhonorificum, Sed nonnulli mirati font, Gre-
eorium eo ipfo tempore quo C P. Patriarch* profanum cecurnc-
E 'nici titulum uforpantiobfiftebat ; & , ut immerito clamitabant ejus
Patroni , Conftantinopolitanam Ecclefiam opprimere & fpoliate
fatàgebat : voluifle tamen ipfius rftibus Romanam Eeclçfiaro fobde-
• re. Sic igitur accipienda font verba h*c laudatz Epiftolx : QuonUm
Ecclefiam Confi. difpomt comprimere, qui ejus confuetudmes per omnia
fequitur. Quafi dicerçtux :,Ecce qui Ecdefit, CP. infenfijfimus- eft,
earn tamen honore fiujmno afficit , ejus ritibtis Romanam Ecclefiam
fttbjifiendt.
277 San&i Grej
cafle, alioque ritu hanc fupplicationem a Romana Ecelefia
canrari: K y r ie e leifon a utem ( inquit ) nos n e q u e d i x im u s ,
neque d ic im u s , f i c u t a G r a d s d ic itu r : q u ia in G r a d s fii-
m u l omnes d i c u n t : a p u d nos a utem d C le r ic is d ic itu r , d pop
u lo r e fponde tur , & totid em v ic ib u s etiam C h r ifte eleifon
d i c i t u r , qu od a p u d Gracos nullo modo d ic itu r . Hxc ille.
Quod fpetftat ad- ilia verba, q u ia in G r a d s firn u l omnes
d icu n t j ritus notus eft ex Lirurgiis S. Marci, S . Jacobi &
fimilibus, in quibüs populus dicit K y r ie eleifon. In Liturgia
verb S . Johan. Chryfoftomi, Chorus > qux vox hoc loco
fumicur pro univerfo ccetu feu Ecclefiaftico feu Laico,
queiiiadmodum & vox p o p u l u s fumi deber in cicatis Liturgiis.
Quod atcinet ad ilia verba, E t to tid em v ic ib u s '
e tiam C h r ifte eleifon d i c i t u r , ritus notandus eft, quo olim
toties dicebatur C h r ifte e le ifo n , quoties K y r ie e le ifo n , qui
non eft ampliüs in ufu, quia modb in Mifla C h r ift e eleifon
ter dümtaxat, Sc K y r ie eleifon fexies repetitur.-Iraque cüm
in tranflatione Grxca Miflx Gregorianx circa hancpreca-
rionem audforc Georgio Codino fervetur modernus ufiis,
fignum eft ei ad fiiam verfionem antiqua Sc pura exemplaria
defuifle. In rribus verb codicibus noftris mfs. nihil eft quod
huic loco S. Gregorii adverfetur, cüm femel in eis tantum
K y r ie eleifo n brevitatis, ut arbitror, caufa feriptum fit.
Cüm autem S. Gregorius feribit, C h r i f t e eleifon a Grxeis
non canrari, veritas hujus fenrenrix patet ex antiqüis Grx-
corum Liturgiis, in quibus to C h r ifte eleifo n non repe-
xitur« .; ' • '
N o t a 7. I t e m G l o r i a in E x ö e l s i s ; - ’•
Vulgb fertur inftitutum efle ä Telefphoro Papa, ut hie
Hymnus Angelicus in Mifla caneretur. Hanc illi inftitu-
tionem attribuunt, Anaftafius Bibliothecarius in ejus vi-
ta , Walfridus. Strabo de rebus Ecclefiafticis cap. 22. Au
malärius Fortunatus lib. 3. de Off. Ecdef. cap. 8. & Alcuinus
de divin. Off. cap. Q u id f ig n ific e n t v e ft im e n ta : qui'
ramen eodemJibro cap. feq. ait hunc Hymnum poftea au-
dum.fuifle Sc confummatum a S. Hilario Pidavienfi.
Quod fi ita eft, videtur Alcuinus non fibi conftare. Sed
puto in priori loco locutum cfle tantum Alcuinum de verbis
hujus Hymni, qux extant in Evangelio. Concilium To-
letanum iv. can. 12. R e liq u a q u a ib ife q u u n tu r E c c le f id f t i-
cos D oB o r e s compofuijfe feribit. In Liturgia S. Jacobi Angelica
feu Evangelica verba ter dicuntur: quod prxbuit an-
iam quibu fiiam fcribendi,hunc Hymnum inMifladici con-
fuevifleex traditione Apoftolica, quod tamen non poteft
evidenter colligi ex eadem Liturgia j quia aliud eft loqui de
ipfis verbis Angelicis feu Evangelicis prxeise, aliud de totb
Hymno, etfi integer extec in conftitutionibus Apoftolici's
lib. 7. cap. 47. nam in ejufmodi conftitutionibus multa
poftea addira fuifle omnes dodi norunt. Olim hie Hymnus
Apgdicus in Laudibus Matutinis canebatur, ut notavi-
mus ad Concordiam Regularum S. Benedidi Abbatis A-]
nianenfis.
N o t a 8 . S i E p i s c o p u s f u e r i t .
Ita in editis y Sc in codibus Rodradi 8c Ratoldi: in qui-
fcufidam male legitur, a f u e r i t , ut ex fequentibus con-
Äat.
N o t / t f . A P r e s b y t i -r i s a'u t em m i n i .
ME D I G T TUR NISI IN SOLO P A S^C H A.
Idem inftitutum videre eft apud Bernonem Augi’enfem
cap. 2. de quibufdam rebus ad Miflam fpedantibus, etfi
adverfari videatur: C u r non licea t omni d ie D om in ico v e l
n a ta lit iis S a n B o rum P r ejbyteris ilium H ym n um canere
quern nato in c am e D om in o A n g e l i cecinere d ic e n t e s : G lor
i a i n e x c e lfis D e o . Q u o d f i co n c t fum e ft ilium canere in
■ Tafeha fe cu n d um p ra t itu la tionem M i j f a l i s , non m ulto min
u s l i c i t um p u to in N a t i v i t a te D o m in i , quando pr im um
ccepit au d ir i a b hominibus in te rr is , qun lit er a b A n g e l i s
ca n eb a tu r in ca lis . P r o fe ra n t contradiBores in medium I
u bin am f i t d S a n B i s P a t r ib u s , v e l a b ipfo fanBiJfimo P a p
a Gregorio in terd iB um . - Sed ei fufficere debebat fui Mif-
falis audoritas inftituti ölim a Sandis Patribus, Sc ab ipfo
çorii Papæ. 278
A fandiffimo Gregotio 'recogniti, quod etiam videre eft in
cod. mfs. Rodradi , & Ratoldi. Sed tandem inftitutio
mutata.
• Nota I à,- V o s TM O d u m d i c i t u r O r a -1
T I O/ .
In hoc S. Eligii codice, ut in codicibus Rodradi & Ra-
toldi, atque in editis, & in Ordinc Romano, unica habetur
oratio, feu colleda in prima parte Miflx ante Evangelium
, rato dux. In codice Rcmcnfi duas reperire eft raró
unicam. Itaque non aflènriör iis, qui aflerünt in Ecelefia
Romania à temporibus Apoftolicis ufitatam fuiflè trium ora-
tionum in hac prima Miflx parcerêcitatibnem, excépcis fefi
tis duplicibus, totidemque fuper Oblata, Sc poft Commu-
nion’em. Olim apud Grxcosquinque orationcs pcrageban-
turantepacem datam, quam fequebatur oblatio myfteriorum.
ld videre eft in Concilio Laodiceno can. 19. quem
B quia mutile admodum à quodam viro dodö citatus eft, integrum
ferèproducam, ut palam fit omnis illius dodrinà : |
ti Siiv iJtecfMm, ms o/mxios tfySjLmcy.ùTmy, xff >(smyyiS/j'ar
djyty tyhnaeirôw,} xsy fuid 70 tususLTHyyfi&jjotç, <?$ cv fjmmi/
oict tiw %y*y ym â t j ', Wtok infocixSÔvTUV xssto yfi&t,
KW \zm%0pntmrm>v, oumiç t^T Tnçuv ms &Jya.sÿyiôaJt 'tféts.fûcu/
/4 “ ■ duj fBÇy i t o fftamiç, vùd J t <hvd&t.y, rreitiw SlJ. &f>oq>a-
Vltttuç 70MpOO<ôu], ei 6’ 0U71UÇ 7ÜO àflwlut JjJbSuj. Id eft, quöd
oportcat fêorfùm primùm, poft Epifcoporum férraones Ca-
techumenomm orationem peragi, & poft Catechumeno-
rum exceflum,Poenitentium fieri orationem ; & cùm hi fub
manum acceflèrint, 8c exccflèrint, tres fidelium preces fieri
-, unam quidem fciliCèt primam filentio, fècundam auterti
8c tertiam clara voce impleri, deinde fie pacem dari. Qux
fané tres orationes dabântur poft Evangelium, nam Gate-
cliumeni &:-Poenitentes non dimittebantur nifî illo cantaro.
Sandùs Johannes Chryfbftomus homilia fêpruagefima fe cu
nd a in Matthxum trium orationum dumtaxac mentionem
facit, qux ante pacem videlicet dicebantur, rßj naçfin
ti J ï final s ixuis y/Mi, orna xdp « tpyv/Jtfay mt^Kctxat^
t)> : H fixest- vdxiy \s# tiépuy Ipfs ht jiumroU 75
’GnÇtrnSim, » i d n J î ndxiy û/Àfiî euiizoy. Id eft, & prima
( Miflx ) oratio plena eft mifèricordix qua pró arrepti-
tiis precamur ; fecunda, qua pro Poenitenÿbusoratur, multam
quxrit mifericordiam j terria rurfus pro nobis ipfis re-
citatur, hoc eft, fidelibus. Idem Homil. 18. in 2. Epift. ad
Corinthios mentionem facit orationum, qux in facro-fan-
do opéré Liturgico pro Energumenis & Poenitentibus cf-
funduntur. Ex quibus locis fan's colligitur Grxcos in ejuf.
'modi ritu quodammodo à fe invicem diferepaflè, & mulrô
magis à Latinis : nec mihï proba’tur ilia explicatio, qua di-
citur prxfatis S. Jobannis Chryfoftomi locis Energumenos
fbmi pro Catechumenis. Cetera qux ad rationem colleda-
rum fpedarit, require in obfèrvarionibus noftris ad Concordiam
regulanim cap. ij. §. 8.
N o t a i s . D e i n d e s e q u i t u r A p o s t o l
u s .
Id eft', ledio ex » Apoftolo, vulgo Epiftola. Ôptimà
ledio, qux etiam habetur in codicibus editis, Sc in mfs. 2
Rodradi, & Ratoldi. Ita loquitur Concilium Toleranum
primum, can. 2. i ta u t E v a n g e lia a u t A p o fto lum non le -
g a n t ; Sc can. 4. ita u t E v a n g e lium & A p o fto lum non lég
a t . Ira etiam Codinus de officiis Palatii Conftantinopoli-
tani : Kn /«to nv I&oayioy Spu-ov aiayiyu<nt£raj 0 Rmsexos. id eft
S c poft trifagium Hymnum legitur Apoftolus. Et paulo,
ante : Jen n puv xemvpya. -jstMiTai pit^i xpj 7y,s aiaytci-
mas tS Kmdx6v. id eft, Liturgia pfalïitur fubmifsè, ufque
ad ledionem Apoftoli. Ita paffim in Euchologio Grxco-
rum j quare non opus eft, ut codices noftri puriores emen-
denmr a quibufdam codicibus mfs. in quibus habetur to
E p if to la . Anriqua autem confuetudo èft legendi Epiftolas
Apoftolorum. Sed maximè S. Pauli in Miflàrum celebri-
tate, uc conftat ex S. Bafilio cap. 27. libri de Spiricu fando
ad Amphilochium ; ov mvnis OfMu/MSa dyRmsex es h to
AàcJyxiov \xstjMnic3n. id eft , non ftimus cónrenri h i s qux
Antiquum Leftionarium Epiftolas, utmodd folemus appellare,
ac evangeha per annum continentem, vide apud Pamel. Tom. 1.
Hturgic. Antiquiffimum Lcdionarium , ad vet. Miflam Gallic;
Tom. III.
pertinentem edidit quoque nofter D. J. Mabil.-«x mf. Luxorieofi
ante annos mille exarato.
s ij