427 Notæ & obferv. in Librum Sacramentorum 428
ïtain cod. Refn. In codice Ratoldi additur , C a n en - A nedic, Domine, domum iftam, &c. U n i t6 h o c , ingred
o A n t ip h o n am : A J p tr g e s m e , D om in e , h y fto p o , &
tnundabor.
Nota 540 - C u m h y s s o f o a s p e r g i t
1 PS U M A L T A R E S E P T E M V I C I B U S .
Ita Petrus Damiani Sermone citato : A l t ä r e f ie p t ie s e x
e adern a q u a r e jp e rg it. Is autem Audor in eo Sermone
fatpius citato, poftquam ritus quofdam dedicationis atri-
g it , tandem fubjungit : Q u i s h u ju s ab y fli ca lig in tm f e r mants
c la r ita te p offit illum inare ? A t t ig ijfem u s tarnen
q u a n tu lum c um q u e , n i f i noftris temporibus q u id a m , q u i
C a rn o ten fi p ra fid e t E c c le f ia , v iv a c ijftm o m entis ig n e luci-
d iu s omnia declardffet.
Hic autem Epifcopus Carnotenfis, de quo loquitur, eft
Ivo Carnotenfis , qui fcripfit Sermonem de Sacramentis
dedicationis, quem videre eft cum aliis audoribus, qui de
divinis Officiis fctipferunt, Colonise editis anno Dom,
d ia tu r P o n t ife x in E c c le f iam cum omni S ch o la , & i
p ia t A n t ip h o n am : O quam metuendus eft locus iftc, &c.
P fa lm . Verba mea.A n t i p h . Qui habitat in adjutorio Al-
tiffimi. P fa lm . idipfum . A n t ip h . Beati qui habitant in do-
mo tua, Domine. P fa lm . Q[uàm dilcèta. E t tu n e p o n a t
in cenfum in a c e r r a , & d ica t h a n c ora tio n em , 8c c . Ha-
denus Ratoldi codex,
Quid'fit accrra docet Feftus •' A c e r r a , ara q u a a nte
mortuum p o n i fo l e b a t , n iq u a odores incendebantur. A -
l iq u i d icu n t arculam e f e th u r a r iam , f c i l i c e t , u b i th u t
reponebant: Hîc lùmitur pro thuribulo.
N o t a ƒ 4 6 . F a c i è n d o c r u c em s u p e r
.P A V IM E N T O .
Olim bafilicas figno crucis adhibito dedicari certum
eft : ut videmus Serm. 19. inter opéra D. Auguftini : C um
e ju fd cm crucis ch a raB e r e b a filica dedica n tu r . In quibuf-
Melchioris Hittorpii ; quique x- ® dam editionibus hic Sermo eft 75. de diverfis.
qualiseft ipfi Petro Damiani. Uterque enim floruit Tub
Henrico IV . Imperatore & Gregorio VII * Non verb
Fulbertus Epifcopus Carnotenfis , qui claruit Roberto
Francorum Rege , anno m x x x h i . ut feribit Gla-
ber lib. 4. hift. c. 4. qui nihil fcripfit de Ecclefiæ Dedica-
tione : ne quidem in Epiftola ad Deodatum , quamyis mus orationis. V e r fu s : Narrabo nomen tuum,
nonnulli contrarium teneant.
N o t a S 4 7 . D EUS L 6 c
TU O, &C.
Poft hanc orationem in cod. Ratoldi hxc fequuntur :
E t tu n e e x ineen fo boni odoris in fum a t totam E c c le f iam ,
& fta n s in medio d ica t A n t ip h o n a m : Domus mea do-
g ■ Hg G lo -
N o t a s 4 r . C um i p s o P s a l m o .
Nempe, M ife r e r e mei D e u s , ut habetur in cod. Rem.
In cod. Ratoldi defideratur, ■ » ip fo.
N o t a 5 4 2 . U s q u e b u m v e n i e n s i t e -
R U M A N T E A I T A R E j &C.
Ita in cod. Rem. In cod. Ratoldi aliter in hunc moduli}
: E t tu n c (parget a quam per p a v im en tum in modum
c r u c is , in lo ngituaine & in la t i tu d in e , canendo A n t i -
N o t a s 4 8 . E t s e q u i t u r o r a t i o .
In cod. Remenfi legitur; E t f e q u i tu r o ratio con ftcra-
tionis E c c le f ia . In cod. Ratoldi poft hanc orationem fequitur
: P ra fa tio in medio E c c le f ia . Surfiim corda > 8cc.
Adefto p red bus noftris, adefto Sacramentis, &c. ut in
Ordine Romano.
N o t a s 4 9 . I p s a e x p l e t a i n c i p i t A n-
&c
p honam : Fundamenta templi hujus fapientia fua fundavit C Ecclefix Dedicationem excipit altaris conüècratio. In
Deus, &c. & P fa lm . Fundamenta. D e in d e p e r p a n e te s
in tr in fe cu s E c c le f ia , canendo A n t ip h o n am : Sandificavit
Dominus tabernaculum fuum, &c. P fa lm . Magnus Do-
minus. A n t ip h . In dedicatione hujus templi, 8 c c . P fa lm .
Laudate Dominum de cxlis. A n t ip h . Lapides pretiofi,
&c. P fa lm . Lauda Hierufalctn Dominum. A n t ip h . Erit
mihi Dominus in Deum , Ôcc. P fa lm . Deus nofter.
A n t ip h . Hæc eftdomus Domini, &c. P fa lm . Ecce quàm
bonum.
Porro ex his 8c fèquentibus patet multos Pfàlmos in
bafiliex Dedicatione cantari , atque ex antiqua confuetu-
dine, quam videre eft etiam in epift. 16. S. Paulini, qui
quofdam profert, qui tamen non extant in codicibus noftris
mfs. nec in Ordine Rom. F a t em u r , inquit, v en e -
ra n d a p ie ta t i tua i 8c paulo poft : I ta e xu lta jfe S p ir itum
noflrum in D e o fa lu ta r i nojlro , u t tamquam in p ra fen - p s 1T
t i , d edicationum coetibus interefiemus , & ilia ae P fa l -
mis prophéties g a u d ii ve r b a cantaremus : E x u l ta t e D e o
a d ju to r i n o ftr o , fum ite P fa lm um , & d a te tympanum.
T o l l i t e h o jlia s , & in tro ite in a tr ia D o m in i , adorate
D om in um in a u la fa n B a ejus : v e l i l lu d ejufdcm P r o p h e -
ta : S u r g e , D om in e , in requiem tu am , tu & a rea fa n B if i-
cationis tu a . Sa ce rd o te s t u i in d u a n t fa lu ta r em , & San-
B i tu i e x u lte n t .
N o t a s 4 3 . V e l E c ol e s iæ .
Particula v e l hîc fumitur copulativè.
N o t a s 4 4 - C a n e n d o A n t i p h o n a m ,
S A N C T I F l C.A VIT.
In cod. Rem. legitur, Canendo A n t ip h o n am : Qui habitat
in adjutorio altiflîmi, cum ipfo P fa lm o .
N o t a - s 4 S- Q u i e x t r i n s b 'cus E c c l e -
s i æ p a r i e t e s un a v o c e ps a l l a n t .
Locus corruptus ; loge
e x tr in fe cu s E c c le f ia pariete.
In cod. Ratoldi habetur in hunc modum : D e in d e p e rg a t
e x t r a E c c le f iam cum omni S ch o la , fp argendo te r p e r p a r
iete s in c ir cu itu , & defuper canendo A n t ip h o n am :
Benedic, Domine, domum iftam, &c. P fa lm . Deus mi-
fèreatur noftri. A n t ip h . Ecce tabernaculum Dei cum ho-
minibus. P fa lm . Beati jmmaculati in via. A n t ip h . Becodice
Ratoldi antequam altare cönlêcretur, extenditur
velum pfallendo Antiphonam : In tro ib o a d a lta r e D e i .
De confccratione autem altaris infignis hic locus S.
Gregorii Nyflèni oratione in Chrifti baptifmum notan-
dus venit : in ) xsh -uSn é mpifwssfk* > a/Sbc
oh xstm tpvetv Ktno(, ovJiv Sfe-tpipav <W cin>uv dj -nif
vfiÜS oiMchyoSn, tytj iuMetm£oiol 1» ilihp». tniJii r jt -
3ttpa% n n &to«f 5 t&ania kp) lü o ’djnnyKU iSi%a.-n, ’ist <Tfa.-
vn£a dyiet, dvaiasvesor aKfarny. id eft, 8c hoc altare fan-
dum , cui afliftimus, lapis eft fiia natura communis, nihil
differens ab aliis cruftis, ex quibus noftri extruuntur
parietes, & pavimenta ornantur. Sedquoniam Dei cultui
confecratum eft, 8c benedi&ionem accepit, menfa 1'anda
eft, altare immaculatum.
N o t a f f o . E t f u n d i t ojiod Re m a n -
E I P S A A QU A , &C.
Ita in cod. Rem. & in Ord. Rom. In cod. Ratoldi,
legitur : E t fu n d a t a quam fu p e r a lta r ia , & a b fle rg a t
lin teo , & benedicat ta bu lam e x a q u a fa n B a . Sequun-
turque ibi hx dux orationes : S in g u la r e i l lu d p r o p it ia to -
r ium , S e c . Item alia : D e u s omnipotent unive r fa rum r e -
rum rationab ilis a r t i f e x , '8 c c . ut in Ordine Romano.
N o t a S S I . P o S T E A O F F E R T I N C E N-
S u M.
Thurificationis ufus in Ecclefia antiquus eft; illius me-
minit S. Dionyfiuscap. 3. Hierarchix:« U & lp x e
ii&lv 'Ghi n 5tlov Sofiaswe/ou iwf004> t | cwn « Supuav dp%d-
pSpof ’f)n 7idaur tp%mi i t d n itpoo %>poS aSejto^ia. id eft , Sa-
cerdos facra precatione in ipfo altari perfetfta, & ab eo
thurificationis initio du&o, univerfiim circuit fäcri loci
ambitum. S. Johannes Chryfoftomus in Liturgia : 0 J i S J f
t X* » a i, i. a n t. ■ Kßvof Souta. yjpuSiv dtu iyttw TfaatfcM' , j(jt| Stdlu^c. id eft ,
codice-Remenfi : Q u i E Diaconus per circuitum incenfat facram menfam & dip-
p fallentes Jp argunt. tycha. Canon 3. Apoftolorum : ne lic ea t a utem a liq u id
a liu d a d alta r e offerre, q u am oleum a d lu c e rn am , xp\
Svpud/M xpjp4 dyu< &&<npo(>pi(. id eft, 8c incenfiim tempore
fan dt x oblationis.
Concilium Chalcedonenfe adtione 3. in libello Ilchy-
rionis Diaconi Alexandrinx Ecclefix, ubi conqueritur
de Diofcoro Patriarcha Alexandrino , qui pecunias à
clariflima femina Perifteria legàtaS in paupefüm fubfi- l
dium , feortis & mimis diftribuerat, V t neq u e incenfum
e x oblatione illiu s cla r ijfim a m emoria P e r if te r ia ( quantum
a d cum p e r t in u it ) D e o offerretur. Gregorius Turonenfis
in vitis Patrum, in vira S. Lupicini : D i fp o f it i s in ttinere
p fa llen t ium tu rm is cum c ru c ib u s , c tr e is , a tq u e odore f r a -
g ra n t is thym iam atis s 8c Coryppus lib. 2. de laudibus
Juftini minoris :
/ lic e t a n g e lic i p e rgen s a d lim in a t em p li,
Jm p ofu it p ia th u ra f o c i s , cerafque micantes
O b tu li t .
Unde Cofroës Perfarùm Rex, inter alia donaria Ecclefix
S. Sergii Martyris, thuribulum aureum mifit, ob prolem
ejus interceflione fufeeptam , ut feribit Theophyladlus g
Simocatta lib. 5. hift. cap. 14.
N o t a s S 2 . MEDIO CRUCEM F A C I E N S,
ET SUPER' QUATUOR ANGULOS.
Antiquus ritus eft, quem olim obfervavit S. Gcrmanus
'Autifiodorenfis Epifcopus, cùm Encolifmx in Aquitania
altare de nomine Apoftolorum principis dedicaret, ut re-
fert Erricus in fupplemento/ mf. miraculorum ejufdcm
Pontificis, cap. 3. V b ic um q u e & quoties p e r a lta r is cor-
n u a mediumq ue cru c is effigiem fa n B if ic a t i u n g u in is l i -
quore f i g n a v i t , i ta marmor imprejftone p o llic is liq u e fa -
B um fu b t e r fu g i t , u t a d im p u lfum d ig it i n iveam p utare s
c c fftjfc mollitiem.
Quod autem olim altaria cum figno crucis Iblerent
conlecrari, clarum eft turn ex citato loco, turn ex Ser- '
mone fupra citato S. Auguftini : C um e ju s cru c is c a ra -
B e r e b a filica d e d ic a n tu r , a lta r ia co n fec ran tur. C
N o t a S S 3 - F u n'd A M E NT A.
In cod. Ratoldi , q u am d ileB a . In cod. Rem .q u a m
am a b ilia ; quod perinde eft.
N o t a s S 4 - E t u n g u i i c u m m a n u , s u a
IPSUM LAP IDEM.
Undtionis altarium ufus antiquus eft. Illius mentioeft
in Epiftola 5 . Damafi Papx ad Numidix Epifcopos : N e c
a lta r e e r ig e r e , nec u r igere, n e c fa c r a r e -, 8c in epift. 88.
qux vulgo S. Leoni tribuitur : S i c u t co n flitu tio a lta r is ,
a c b e n e d iB io , v e l u n B io .
Idem videre eft in decreto Felicis I V. apud Burchar-
dum lib. 4. cap. 58. E t menfis D om in o fa c r a t i s , & f a -
ara u n B io n e à P o n t ific ib u s d e lib u tis ; 8c in epiftola Ifi-
dori junioris ad Luitfridum : A d E p if co p um p e rtin ee
ba filica rum confec ratio, u n B io a lta r is . Et in fupplemento
fupra citato, 8c aliis audtoribùs infra de Chrifmatis undtio* ^
ne laudandis.
N o t a s S s- E x p l e t o P s a l m o m i t t i t
ITERUM OLEUM, &C.
Ita in codice Remenfi, qux tamen défunt in codice Ratoldi.
N o t a S f 6 . M A N E S u R G E N S j A C O B j CUM
P s a l m o : BONUM E S T , &C.
Aliter in codice Remenfi : S a n B i f i c a v i t D om in u s
tabernaculum fu um s cum P fa lm o : D e u s n o fte r r e fu -
g ium . J
N o t a s S 7. M i t t i t c h r i s m a .
n H H i ^ Ondine Romano. In cod.
Ratoldi hc habetur P o f t ha c p o n a t in cen fum & C h r i f -
m a d ica t ; Ecce odor filii mei, ficut odor agri, cui be-
nedixit Dominus. P fa lm . Ecce quàm bonum. A n t ip h
Erit mihi Dominus in Deum , 8c c . P fa lm . Deus nofi
ter. A n t ip h o n a . Vidit Jacob fcalam. P fa lm . Fundamenta.
Hic,autem altare Chrifmate perungitur juxtaveterem
Ecclefix confuetudinem, qux clara eft ex Concilio Aga-
thenfi can. 14. A l t a r i a p la ç a i t non fo lum u nB ione C h r i f -
» f e“ e t iam S q c e rd o ta li b enediBione fa c r a r i. Ex
Concil. Epaonenfi càn. 16 . A l t a r i a non lapidea Ch r ifm a t
i s u nB ione non fa c r e n tu r . Ex S. Dionyho cap. 4. Eccl*
Hicrar. f i a c e tiam fa n B e obferva , u t fa e ra tijfim o rum
i ilia le x myfteriorum altaris confecratidnem ra)j w hpu-
mnu jMjpov •nMiwp'/Ii muay^tiv ’f in ^ o in r > id e f t , ft c ra t ijfi-
mi unguenti fanBiftimis ptrficit infufionibus. Petrus verb
Damiani Sermone fupra citato de Ecclefix Dedicatione
ita feribit! A lta r e verb mixtura Chrifmatis otei-
que perungit. Sic enim loquitur : quia altare prius o-
leo, deinde Chrifmate perungitur, ut ex noftris Sacra-
mentariis liquet, 8c ex.Ivone Serm. de Sacramentis Dedicationis.
N o t a s S 8 . D e x t r o i n d e x t r o ;
Hie defideratur particula, d e , qux extat in cod. Rem*
Sed legendum eft, D e d e x tr o ufq ue in d e x trum . In codice
Rat. fic legitur: D e in d e fa c ien s c r u c e s p e r p a r ie te s in c ir cu it
u d e ipfo C h r ifm a te cum p o llic e d ica t A n t ip h o n a m : San-
btificavit. A l i a A n t ip h . Lapides pretiofi. P fa lm . Lauda
Hierufalem. A n t ip h . Mane furgens Jacob. E t tu n c in
c ir cu itu in trin fe cus m it t e t in cen fum b oni o d o r is , & d ica
t : Oremus. Omnipotchs fempiterne Deus , eftiindc
fuper hunc locum gratiam tuam, 8c c . I tem a l i a ; Deus
qui de vivis 8c ele&is lapidibus, 8c c . In Ord. Romano
aliter habetur : D e in d e in c ir cu itu E c c le f ia v a d a t P o n t i f
e x , & fa c ia t cruc em p e r p a r ie te s cum p o llic e f u o d e
ipfo C h r ifm a te in duodecim lo c is , tres in O r ie n t e , tr e s in
A u f t r a l i , tr es in O c c id en te , tres in S epten trione : p r i -
mo in d e x t r a p a r te , & f i c in c ir cu itu dicens p e r f i n -
g u la s c ru c e s , fa n B if ic e tu r hoc tem p lum , S e e . Hxc Ordo
Romanus.
Sed notandum eft ex Petro Damiani Sermone primo
de Ecclefix Dedicatione impreflas fuifle in intetioribus
templi parietibus cruces duodecim , qux a Pontifice
Chrifmate ungerentur: Cru c es d u o d e c im , inquit ille, in
in te r io r i c ir cu itu E c c le f ia im p r im u n tu r : Et paulo poft :
’ C ru c e s C h r ifm a te , a lta r e ve rb m ix tu r a C h r ifm a tis ole i-
q u e p e ru n g it. Ita etiam Ivo Carnotenfis in Sermone de
Sacramentis Dedicationis: N in e eft q u o d confecrato a l t
a r i ch r ifm an tu r in p a r ie tib u s il ia duodecim c r u c e s , q u a
ty p um g e ru n t A p o fto licum , q u i & p r im it ia s S p ir itu s
a c c tp e ru n t , & c ru c is myfterium p o p u lis & g en t ib u s
manifeftare ftu d u e ru n t . Quod paulo ante eorum xtatem
videtur efle inftitutum : cum Ordo Romanus aliter feri-
bat : nifi forte ipfe Ordo hac in parte mutaftonem ali-
quam fubierit.
Grxci etiam ipfum templum Chrifmate perungunt,
quod clarum eft ex Theodoro Balfamone in can. 7. Sy-
nodi feptimx: xstf ana( n vn v uV dytov /tupov ^ io -
' yttyfou.ideft, Sc omnis illius (templi) perfedio facro Chrifmate
inundi.
N o t a S s 9 . I n d e f a c i e n s c r u c e m i n -
C E N S I SUPER A L T A R E *
In cod. Rem. deeft particula, in d e . In Ordine Romano
fic habetur : T u n c iterum r ed ea t a d a lta r e , & offerat
ib id em crucem iricenfi fu p e r illn d , & d ica t A n t ip h o n am :
E c c e odor f i l i i m e i , 8c c . In cod. Ratoldi nulla crucis
mentione fada hxc reperire eft : T u n c ea t a d a l ta r e , &
p o n e t in c e n fum , & d i c a t : O r em u s D e i P a tr is omnipot
e n t m ife r ico rd iam , Se e. A l i a : D e u s om n ip o ten s , in
cu ju s honore a lta r e h oc , 8c c . P ra fa tio fu p e r a l ta r e ,
ut in Ordine Romano. Deinde fequitur : M a je f ta t em
tu am , D om in e , imploramus h um ilit e r , 8c c . ut in Ordine
Romano.
N o t a j 6 0 . S ub i n v o c a t i o n s n o m i n i s
t u i .
_ Altaria per invocationem nominis Dei confecrantur,
h 8c fandificantur. Optatus Milevitanus lib. 6. contra Par-
menianum : N a m f i f i t in v o ca tio nominis D e i , ip fa in -
v o ca t io fa n B if ic a t & q u o d p o llu tum ejfe v id e b a tu r . Ibi
enim agit de altaribus auc rafis, aut remotis, aut fra-
dis a Schifmaticis.
N o ta , s 6 1 . D e i n d e t e n e n t i b u s , Sec.
In codice Ratoldi Abbatis additur : Cum a q u a fa n B a
& in cenfo.
N o t a s 6 2 . L i n t e a m i n a .
Altaris videlicet, quorum antiquus eft in Ecclefia u-
fus, qui videtur apud Optatum Milevitanum lib. adyer