*
N o t a 9 6 9 . C v i .
Id eft, cum Prefbyteris| Diaconis, Subdiaconis, &
ceteris Clericis, qui ei affiftunt inaltari.
N o t a 9 7 0 . M a n i c As.
Id eft, chirothecas.
N o t a 9 7 1 . L a v e t q j j e h a n d s .
Ledionibus peradis & oblatione fada, fadurus Pontifex
divina myfteria, lavac manus ex antiquo more,quem
, videre eft apud Fortunatum. 'In vita S. Marcelli Epifcopi
■ Parifienfis: I ta q u e cum Su b d ia co n a li m in i f i tr io fm g e r e tu r ,
in d ie E p ip h a n io rum , hauriens aq u am de f iu v io S t qua-
n<t, d um beato P ru d en tio E p ifco p o manibus abluendis
o fferret,. m utatis d em en t is , v im fa p o r in v en tu s e f t : quo
v i f i obftupefaElus P o n t i fe x , ju f f i t e x ip fo urceo in ca lic em
fa crurn f u n d i , u n d e un ive r fa s p op u lu s , M i f f a celebrata,
a d communiontm a ccepit. Et infra : I ta q u e cum v i r fa n -
Eliffimus q u a d am v ic e e x offic ii f u i f e r v i tu t e aquam
A tur Chriftianis per diverfas parcecias, quas accipiebant i
lignum communion is in una eademque fide cum fuo Epifcopo
, Sc ita hunc locum eflè intëlligendum, quod pro-
bare nititur his paulö poft fequentibus verbis : Cum que
u n iv e r fa q u a d a n tu r p u p illis & v id u i s conferantur j qux
tarnen ejus opinioni adverfantur. Nam fi univerfa qux
dantur, conferuntur viduis, pupillis,& pauperibus, quî
fieri poteft ut ea benedicanmr in ufum eulogiarum, quæ
per totàm Dioecefim omnibus fidelibus diftribuendx mit-
tuntur ? Præterea verba ilia dicuntur de vidua ilia à Chri-
fto laudata, quæ olim duo minuta miferat in gazophyla-
cium, ut patet ex antecedentibus, & etiam his fequentibus
, d a t i l i a , qu am oportebat a ccipe r e . Itaque in fu-
pra citato lôço S. Cypriani apparet oblatio duplex, una
confecranda in corpus Chrifti, altera benedicenda ad ufus
pauperum, ut indicant ifta, q u a corbanam omnino non
g nejfiicis. Quare ut demonftret amplius divitis avaritiam,
ibtts v en e rab ili E p ifcop o p o r r e x i f f t t , m o x in d e balfama a non tantùm ei exprobrat quöd nihil mittat in corbanam
ccepere f ia g ra r e . Apud Grecos non folus Epifcopus, fed
etiam circumftantes altare Prefbyteri manus favant, ut liquet
ex Catech. 5. myftagogica S. Cyrilli Hierofolymi-
tani Epifcopi: iugy-xe/ai Hituu lay Sfiuyoy fay rliptcdiy JtJivTU
TtS iipu , oo7i twx^oStt %> Sueia.sriy.OY n StotT rwpio^vnpoig, id
eft, vidiftis igitur Diaconum aquam manibus lavandis por-
rigentem Ponrifici Sc circum altare ftantibus Prefbyteris :
S c S. Dionyfiocap. 5. Eccl. Hicrar. ^ yifapSfay mg f i i& g
n I t& p jfv ksh 'W iiptnv, id eft, poftquam Pontifex,
Sc Prefbyteri manus laverunt. Id autem fiebat in fymbo-
lum puritatis animx qua; ad tanta myfteria tradanda re-
quiritur.
N o t a 9 7 2 . Et o m n i s p r o c e s s i o o f -
I E R A T S I B I O B L A T I O N E M.
a Mifla communicaturi feu Clerici feu la id , ad
ad ufum pauperum ; fed etiam quod de oblatione pauperis
communicet. Et ita etiam capiendus eft locus S. Augufti-
ni ferm. 215. de tempore : O b la t io n e s , q u a in a lta r io
co n fic r en tu r , offerte, E r u b e f ie r e deb e t homo id o n e u s , f i
d e a lién a oblatione com municaverit. Hæc dodrina patet
etiam ex canone 6 . Concilii Toletani 16. ubidamnans
eos qui rotundam cruftulam fumtam depanibus fuis ufi-
bus præparatis cum vino Sc aqua offerebant, ficftatuit:
V n d e tem e r ita tis h u ju s a u t n e fc ientia cu p ientes te rm i-
num p o n e r e , i d u n ita tis noftra d e leg it con ven tu s , u t non
a lit e r p a n is in a lta r i D om in i fa c e r d o ta li benediElionc
fa nE lifican d u s propon atur, n i f i in teg e r & n it id n s , q u i e x
ftu d io fu e r i t p raparatus , neque g ra n d e a l iq u i d , f t d modi
ca tantum o b la ta , fe cun durn q u o d E c c le j ia f t ic a confue-
tudo r e ten tâ t. Erat autem ille panis rotundus, circularis
altare fuam oblationem, hoc eft panem Sc vinum ad fui q formæ, ut clarum eft ex Epiphanio in Ancorato circa mecommunionem
offerebant, ut clarum eft ex Concilio M;
tifconenfi 1. can. 4. P r o p t tr ea decernimus u t in omnibus
D om in ic is d ieb u s ,a lta r is oblatio a b omnibus v i r i s & m u -
lier ib u s offera tu r ; u t p e r has immolationes peccatorum
fu o rum fa fc ib u s c a r ea n t , & cum A b e l & ceteris ju f t e
offerentibus p romereantur efte co n f in e s . Ex Johan. Dia-
‘ a S. Gregorii Papa; lib. 2. cap. 41. M a t r o n a
* p8fj spvy[vMSi( , id eft, hoc enim eft rotun-
, inquit 1 ibi de pane qui in altari fandificatur,
agit : Sc ex Ifone cap. 3. de miraculis S. Othmari :
dæ forînæ
P a n is r o tu la , q u a oblata dicu n tu r .
N o t a 9 7 3 . E t a d u l t i m u m i n c e n s u m .
Subaudi. offeratur à Pontifiçe, juxta antiquum morcm,
cujus meminit S. Hippolytus in libro de confummatione
qu a d am D . Gregorio p e r fta t io n e s pu b lica s M i f f arum mundi, & de Antichrifto : mvdtSti S i ôtoamSai mvScf
f i lem n ia ce lcbra n ti f i l i t a s oblationes ob tu le rat cur poft
m y fteria tra d itu ru s cum d ice r e t : Corpus Domini noftri
Jefu Chrifti confervec animam tuam, la fc iv a fu b r if it .
I l l e ve rb d e x teram a b ejus ore convertens p a r tem ilium
D om in i c i corporis fu p e r a lta r e depoJUit. E x p le t i s verb
M i f i arum f ilem n iis coram populo in q u i f iv i t , quarnobrem
corpus Dom in icum fum tu r a r idere p r a fum fir it . A t ilia
d iu m u ffitan s tandem p r o r u p i t , qu ia p a n em , in q u ien s , . t ..................
quern p rop r iis manibus me f e d ( fi cog n ove ram , tu corpus D rentibus a ffifta t A n g e lu s ,
D om in icum perhibebas. id etiam riorum eft ex fando N o t a 9 7 4 . S u s
Gregorio Turonenfi libri de gloria Confeflorum cap. 65.
ubi refert, quod mulierquædam prodefimdi mariti fui
requie, f im p e r f i x t a r iu m g a^ e ti v in i p ra b u it in fa c r i f i -
c ium b a filica fa n f ta ; f i d S ubdiaconus n equam r e fir v a n s
g u la g a z .e tum , a cetum vehementiffimum offerebat in cal
i c e , muliere non f im p e r a d communicandi g ra tiam accèd
ent e. Tandem revelatâ Subdiaconi fraude à viro node
per vifum mulierem admonente : E x p erre ( la admirant
v ifio n em , eamdemque o b liv io n i n o n t r a d e n s , a d m a tu t i-
n um fecundurn confuetudinem fu r r e x i t . Q jtib u s e xp le tis
ce lebratifq ue M i f f i s , a c ced it a d poculutn f a lu t a r e , q u a
tarn fe r v e n t a cetum h a u f i t , u t p u ta r e t d entes e x cu t i.
Vides ergo manifeftè vinum in facrificium oblatum fuifle
pro fanda communione Sanguinis Chrifti. Et ita capiendus
eft locus S. Cypriani lib. de operibus Sc cleemofynis :
OU 71 IB&OlpO&t. , OUTl 9v/MUfM <M7iM7Ztf , id eft, lugebunt
etiam Ecclefiæ ludu magno, quia nec oblatio, nec
fiiffitus fiat. Et S. Ephræm in fuo teftamcnto : O r o v o s
quoq ue, d ileftifftm i, ne cum aromatibus me f ip e l ia t i s . Et
paulô poft : D a t e vaporation em fu m i boni odoris in domo
D o m in i : me o ra tio n ib u sv e ftr is com itam in i, & aromata
D e o offerte. Et S. Ambrofius in cap. 1. Lucæ : V t in am
nobis quoq ue a d olen tibus a lt a r ia , & fa c r ific ium d efe-
— prabeat f i v id en d um .
i p e , qj j æsumus , D om
i n e , &c.
Videtur Primafius in cap. 4. ad Hebr. ad hanc ora-
tionem refpicere, cum fcribic : V n d e Sace rdote s E c c le f ia
a lta r i a ffiftentes d icu n t : S u f i ip e , D om in e , preces p o -
p u li tu i. P e r D om in um noftrum J e fum Chrifturn F ilium
tu um . Oratio autem dicitur ante Præfationem ex more
antiquo, quern tangit S. Auguftinus ferm. 83. de diverfis :
P r im o , inquic, poft orationem admonemini furfium habe
r e cor.
N o t a 9 7 5 ■ D i a c onum.
Id eft, Diaconorum, à redo Diacon, in dativoplu-
rali, Diacoriibus.
N o t a 9 7 6 . D eus qj; i n o n m o r t e m , Sec.
Eft Apologia, quæ in Mifîà à Matthia illyrico édita
dicitur etiam hoc loco à Pontifice : T u n c inc ip ia t S e e r eta :
L o c u p le s & d iv e s es, & D om in icum celebrare te c redis, £ qu ib u s fin i t i s , & Pra fa tio n e diEla, quando a l i i , S a n Elus,
q u a corbanam omnino non r e jp ic is , q u a in Dom in icum fa n E tu s , fa nE lu s d e ca n ta n t , h a c oratio cu r fim dicenda
f in e fa c r if ic io v e n t s , q u a p a r tem de fa c r if ic io , q u o d p a u - eft a Sace rd ote : D om in e D e u s q u i non mortem, f i d peep
e r o b t u l i t , fum is : S c ica vulgo explicatur hie'locus, n iten tiam defideras p e c c ato rum , See.
Quare non.affentior cuidam viro dodo, qui feripfit Jo- N o t a 9 7 7 . B e n e d i c t i o g a r n i
cum hunc intelljgendum eflè de iis quæ offerebantur ad
Habetur in Ordine Romano quam in eodem Ordine
altare in ufum pauperum, Sc eulogiarum, quæ mitteban-
&
præcedita agni benedidio. în eodeni die Pafchæ, in Eu- A marur : « « ewyf b /«,«* g m àfta. Z7( dylaç,
id eft, deinde ftatim fùbjungit Sacerdos, S c d i c i t , fa nE la
fanEtiS'. Nam hæc verba Si Cyrillus Hierofblymitanus
chologio Grxcorum extat etiam benedidio carrtis, quam
fequitur benedidio cafei Sc ovorum.
N o t a 9 7 S . I N D E PRjECAVENS QJJOD;
Legendum videtur: In d e p ra ca v en s quando.
N o t a 9 7 9 . E t p r e v e n i a t s i b i .
Legendum videtur : E t p r a v e n ia t ib i , nempe ad ilia
verba : P e r quern, om n ia , D om in e , f im p e r bona c r e a s ,
S e e . ut ex fequentibus liquet.
N o t a 9 8 0 . S u b l e v a n s C A E I C EM i n
c o n s p e c t u D o m i n i .
Juxta antiquum morem Diaconus primarius, feu Archi-
diaconus, ciim dixerit Pontifex hxc verba, p e r ip fum , &
cum i p f i •, levabat Calicem , & tenebat eumexaltaris cp-
ram Pontifice, ut videre eft in primo Ordine Romano :
C um d i x e r i t , Per quern hcec omnia, Domine, e r ic it fe
m M s i ^ w M z m m m m i m m m
Catecb. 5. Myftagi fcribit expleca oratione Dominica u
Pontifice profèrri : Turn expleta oratione d i c i t , amen,
tbfigrmm f t r amnt ( ymd jignificM, fla t) mam ham,
quam a Deo didicimus orationem: /Mm ^ m
aya. wf afto/fiid éftj Sacerdos poftca dicit, fanEta fanStis.
Idem etiam colligere licet ex his Georgii Codini verbis *
libro de officiis aulx Conftantinopolitanx : Rurfimquc
ad anabathram veniens fidet Imperator, «ttWffyof f i,0y
Is nm aJajsuff» n dyob ov/uCimu, j^' is -n « nATEP HMüN
O EN TOIS OTPANOIS ajt'otvfö , av n v-fierj 45 Juros-
TtKoo,^ ttyou mfjuaif. Jè mg u-ifinug, Scc. id efti
Exurgens fiol'um in leElione fymboli, & in oratione Dominica,
& in elevatione Dominici & fnnEli corporis.
A r c h id ia c o n u s f i l u s : & cum d i x e r i t , per ipfum Sc cum FaEla a utem e le v a t io n e , f i a d communionem pa ra tu s
A sw " non eft Im p e ra to r , f i d e t in throno fu o u fq u e a d fin em
fa n El a lit urgiet : f i a u tem p a ra tu s e f t , a d v o ca n t ip fum duo
D ia c o n i , quos a n te d icebam u s, in g r ed it u r q u e cum eis in
a lta r e fa nE lum . Hadenus Codinus, ubi nota primó hfc
elevationem corporis Chrifti nominari poft orationem
Dominicam ; fccundô fimulatque elevatum eft corpus
Chrifti , Imperatorem ( fi ad communionem paratus eft )
à duobus Diaconis accerfïtum in altare fandum ad facram
communionem ingredi. Eamdem confùetüdinem in fiia
Liturgia imitantur Æthiopes. Siquidem Sacerdote Sc populo
moxcommunicaturis, D ia co n u s d i c i t : Infpiciamus.
S a ce rd o s : Sandum date fandis. P o p u lu s d i c i t : Unus
Pater fandus, unus Filius fandus , unus eft Spiritus fandus.
Sacerdos d ic it : Dominus vobifcum. P o p u lu s , Ec
cum fpiritu tuo. S acerdos e levans S a cramentum d i c i t a l -
vo ce : Domine Jefu Chrifte, mifèrere noftri. Sratimipfo
, le v â t cum O ffe r t brio calicem p e r a n fa s , & tenet
e x a lta n t ilium ju x t a P o n tificem . Ita in 3. Sc 4. Ôrdini-
bus, cum d i x e r i t , perquem omnia, Domine,/ u r g i t A r chidiaconus
f i l u s : cum d i x e r i t , per ipfum Sc cum ipfb,
l e v â t A r ch id ia c o n u s cum Offertorio calicem p e r anfas, Scc.
Cetera vide infra in notis ad ritum celebrandi Miffæ
Johannis Abriricatenfîs., Nunc vero in Ecclefia Latina
fimulatque panis Sc vinum confècrata funt, levantur in
altum, ut à populo circumadftànte adorentur j quem ritum
non puto adeo eflè antiquum, cùm in noftris Sacra-
mëntariis mis. Sc exeufis, Sc apud Pamelium nihil fimile
reperire fit, quemadmodum nec in veteribus Ordinibus
Romanis, nec apud Alcuinum, Amalarium, Walfridum,
& Ràbanum, qui ordinem Miffæ enucleatè perfeCuti
fùnt : neque apud Micrologum, qui in eadem materia
egregiamoperamnavavit,quod lucemeridiana clariuseft
ex cap. 15-. libri quem ille îcripfic de Ecclefiafticis obfer- C que Sacerdos,, Sc populus communicante Eftque unica i:
vationibus : D e in d e pa n is in manus a c c ip itu r , & ante- ilia Mi fia çorporis Chrifti elevatio . quemadmodum r
q u am reponatur i"n t aa ll ttaa rr ii ,, bbeenneeddiicciittuurr :: i'tem & c a l ix
e le v a tu s a n te depofitionem b enedicitur. N a m & ip f i
D om in a s - in E v a n g e lio u trumqu e le g itu r b e n ed ix ifie ,
antequam d im itte r e t è manibus. A c c e p ta enim in m an ib
us b e n e d ix it , po ftea D i f i ip u l is d éd it. I tem , u b i d ic itu r :
H o ft iam p u ram , H o ft iam fa n E lam , 8cc. Hæc ille; qui
fànè hunc ritum, fi ejus tempore viguiflèt, numquam præ-
termififlèr, qui poftea elevationis corporis qux fit fimul
cum calice, antequam oratio Dominica recitetur, mentio-
nem facit : E t cum d ic im u s , Per omnia fècula (cculorum,
corpus cum ca lice le v am u s , Idem clarius patebit ex cap.
23. ejufdem Audoris. Excipienda eft Miflà Mozaraba
(fitamen ei nihil additum fuerit) in qua duplex habetur
Hoftiæ elevatio, prima ftatim poft confècrationem, altera
fubfèquitur hæc verba: fidem> qu am corde c r e d im u s ,o r e
dicamus. Græci Sc ceteri Orientales attollunt corpus
Chrifti poft orationem Dominicain, aliafque preces, communione
ftatim fubfècuturâ, ut manifeftum eft ex Liturgia
fandi Jacobi, D ia co n u s cum timoré D e i : attendamus,
è itpitg iZ-vpic ^ tôpov Atyj ftstÿtcumr, &}n , Scc. ideft, S a cerdos
e lev a n s donum d i c i t a p u d f e , SanEle, S c c . Et ex
Liturgia S. Johannis Chryfôftomi : Cum a utem D ia co n u s
v id e r it Sacèrdotem e x ten d en tem ,m a n u s , & tangentem
fanElum^ pattern, ®e)c £ tUÙ
»tSM iipidy 1# «yct 7»ig d fa ig , id eft, a d fa c ien d um e tèv a tic -
n em , c lam a t , attendamus ; & S a c e rd o s , JdnEla fa n E lis .
Hæc enim omnia ibi lëquuntur orationem Dominicain 8c
nonnullas preces, ex S. Anaftafio Sinaïta orat. de fànda
Synaxi, qui poftquam mentionem fecic orationis Domi-
nicæ fubjungit : H a c d icam u s , ( v id e lic e t d im itte nobis
d é b ita , f i c u t & n o s , S cc1 ) H a c q u o t id ie p r e cem u r , dum
corporis elevatio,quemadmodui.......
Liturgiis citatis. Id etiam videre eft in vita S. Bafilii ari-
dore Amphilochio: E t p o f t fin em orationum e x a lta v i t
pa n em p r o lix e orans & d ic en s : Attende, Domine Jefii
Chrifte, de fando habitaculo tuo, See. ut in Liturgiis ejufdem
S. Bafilii, Sc S. Chryfoftomi, in quibus hxc oratio
.dicitur pauloante hxc verba , S a nE la fa n E li s , poft orationem
Dominicam. Quidam tarnen duas olim fuiffe ele-
vationes exiftimant, priorem qux etiam fiebat a Sacerdote
ftatim poft confècrationem juxta ritum hodiernum ; alteram
de qua fupra didum eft, idque fuadere conantur
ex^ his S. Dionyfii verbis cap. 3. Ecclefiaft. Hierarchix :
X5M iv i iteft( Stovpyceg « itey-p^gv/Mviatu, npoupfii 7tt S&omm,
XSM \ssr o\fir ciyi m v/MiYififa. Sfg. <fW hpefy itpotuifipuy <rjft6ót>a>y
Km mg Jtapiag <rWStoupyuiy \z?oJli%ttg, eig Mivavictt aurEy itpfiy
ttv-ng n ï.pyvmi, id eft, Ubi Sacerdos facra Dei opera ceci-
nit 8c collaudavit, confecrat myfteria, fiib afpedum qux
celebrata ita fiint, ducit per facrofanda propofita fym»
bola,oftenfifque divinx operationis muneribus ad divinam
corum communionem turn ipfèmet accedit. Nam ilia in-
telligenda funt de ilia oftenhone qux, ut diximus, fiebat
paulö ante communionem, ut fiiis verbis S. Dionyfius
innuit, Sc optime declarat in fcholiis S. Maximus,
c\]ay , ] fiafrov 7S7Ï ïflpoY Ui&hvpifipa. tb S« « J& y t ta g x^poS
■ mg dying p u m f i^ ig , %Sv> Jhm pur Sriyet. » dyt dx&Cig,
on Kotfifay 0 k&ipyffg v ayiov apTtv , i Jtnwu tüb AtMyieU, At-
yspy Tttdyia. Ttfig dying > id eft , E t f u b affieElittn, ] Magis
tunc divina dona manebant obteda ufque ad tempus fan-
da; fumtionis, uti paulö poft declarat. Certè manifèftum
eft quèd attollens Pontifèx fandum panem, oftendebat
benedidionem, dicens, Sanda Sandis. Idque juxta Li-
turgias SS. Jacobi, Bafilii, 8c Chryfoftomi, aliafque
W m m m W O B M W M M m a Ë m M W fflÊ fflB Ê m K m Ê Ê m
p f t M m w e m m , , é O S V , U m eleyatio non «périme : & i a j c x m S . Dionyfii O h
apiiY ng Çafig, fó j -zSojy aù-ny ’JfoJtiiwuet. «to ipa»a Sfamog,
3 f. » id e f o f fE t panem v i ta in altum e lev a t ,
lpfam omnibus often d it. D e in d e e x c lam a t D ia co n u s ,
& d i c i t , attendamus . Quod ex fèquentibus verbis confirfortaffeproonïn’i*
™ Gallic- legitur, Btnediilio adagnum bentdicendum in Pafcha-, quam fcijuitur, Benedidio 0
Tom. III.
jedo eft unica elevatio ; quæ fi confecrationem fèquirur, id
fit quia S. Dionyfius omifit ea, qux inter confècrationem
Sc elationem interjacent, qux vide reeft in Liturgiis,
audoribus citatis. Sacerdos autem attollens Hoftiam
'■ re. pomorum,