P 4 SanÊti G re g o r ii E x p o fitio y2y
come des omnibus dich us vita tu*. Antiquus enim ho- A elegit. Idcoquc feriptum eft : Diligit Dominus por* pfiî.
Clïriftnsv«
lapis angu]
Xfhtf.*
Verf. us.
Mifcrctur tun
Judieorum,
tum Gcaciunii
ftis tcrram comedic ; quia peccatorcs quofquc in
ventrem fuæ malitiæ abfeondit : ifque hominum
perditionem defiderans quodammodo rcficitur ,
dum pravis eorum operationibus deledatur.T erra:
ergo Sion Apoftoli miferti funt,quando Judæos ab
errore convcrfos à peccatis abfolverunt. Ecce con-
ftrudus eft unus paries domus Dei, qua: eft Ecclefia
} paries,inquam, ex circumcifione : veniet paries
ex prarputio, ut duo parietes in unum jundi lapi-
dem angularem,unam conftruant civicatem. Vi-
deamus ergo quid fequatur:
Et timebunt Gentes nomen tuum, Domine,& omnes
Reges tena gloriam tu am.
23. Quaff dicat : Non folùm mifereberis Sion,
Judæos vocando, fed etiam Gentium, cas ad fi-
dem convertendo. Quæ quidem non refiftent E-
vangeliojfed agnita veritatc, time bunt nomen tuum,
Domine. Timebunt, inquam, non timoré fervili,
fed cafto 6c filiali.Timucrunt Gentes Dcum, quan-
do fprecâ idolorum cultura, 6c antique contemtis
fuperftitionis erroribus, baptifmo fiint mundatæ
poenitentiæ, 6c Chriftianæ fufeeperunt inftituta do-
drinæ. In quibus verbis notanaum, quia non ait :
Sion timebit nomen tuum, Domine j fed, G ernes
timebunt nomen tuum .* quia etfi miflus fit Chriftus
ad oves quæ perierunt domus Ifraël, tarnen illis
verbum Dei repellcntibus, 6c indignos fe æternæ
tas Sion fuper omnia tabernacula Jacob. Ilia nempc
Deus tabernacula deferuit, Sion v eto, id eft Ec-
clefiam, præfentiâ fuæ habitationis illuftravit. Unde
6c illic nequaquam confpicitur, hie autem ab
his .qui mundo funt corde, mentis intuitu Videtur j
nam fubditur : Et videbitur in gloria fua. In gloria
fua Chriftus videtur in Ecclefia, qui in infirmitatc
vifus eft in Synagoga. In qua infi|||itatc nequaquam
à morte videbitur, qui immortalis 6c impafi-
fibilis fadus,cum Patrc Deus in ilia jam cælefti
fede gloriatfur. Undedicit Apoftolus : Etfi novi- 2. cot. s.,
mus Chrifium fecundum carnem, fe d jam non novi-
B mus. Pofliimus quoque pdP id quod fuperiùs di-
dum eft : Tu exurgens mifereberis Sion, remifflonem
pcccatorum quæ in Ecclefia datur, intelligerc, 6c
multiformis dona gratia:, qua: quotidi'anis divini-
tus incremcntis confequitur. Qua: in illis Deus
multiplicat, quibus Sion placent lapides, id eft qui
6c Apoftolorum dodrinam recipiunt, 6c eorum pro
pofle excmpla imitantur. Sed jam ad fequentia rc-
vertamur.
Refpcxit in orationem humilium dr non fprevit ^,rf- u-
preces eorum.'
25. In humilium Deus orationem refpexit, quan- chriftus^
do ad humanam naturam reformandam Filium in 1
mundum mifit. Hoc enim juftorum requirebat ora- conccfk
tio, hoc Prophetarum expedabat defiderium, ut
vita: judicantibus, converfi funt ad Gentes Apofto- c ille in mundum veniret, qui 6c à diabolica fervitu-
Aa- \3; l i , qua: nomen Chrifti cum gaudio fufeeperunt,
Rom. is. s. Hinc namquc Apoftolus ait : Dico chrifium Jefum
minifirumfuijfe circumcifionts, propter veritatem Dei,
ad confirmandas traditiones patrum. Gentes autem
fuper mifericordia honor are Dcum , ficut feriptum e fi:
Propterea confitebor tibi in Gentibus, dr nomini tuo
Rom.11. j. cantabo. Hinc rurfus ait: £>uod quarebat ifra'el, non
j. cor. z. eficonfecutus ,ele£lio autem confecuta efi. E t omnes Reges
terra gloriam tuam. Infirma mundi elegit Deus,
ut confiinderet fortia. Ignobilcs vocavit, ut no-
Pct pifeatores, biles vinceret: pifcatorcs elegit, ut Reges fiibjuga-
fub,u' rec* Ecce impletum eft quod dc Chrifto prxdidum
eft: Omnes Reges terra timebunt gloriam tuam. Om-
ne enim oilmen feculi, ad reverentiam Chrifti flete
hominem redimerct, 6c vita:aditum, quern culpa
obftruxerat, gratuito pi etads fuse muncre refe*
rarer. Hinc namque Ifaias ait: Clamabunt ad Do- Jfa. u
minum a facie tribulantis, dr mittet eis Salvatorcm dr
propugnatorem, qui liberet eos. Ex quibus verbis li-
quido colligitur, quia in eorum refpexit orationem
, quibus in tribulationc clamantibus non fo-
lum Salvatorcm contulit, fed etiam propugnatorem
mifit. Idem verb qui fuit Salvator, fuit&: pro-
pugnator. Salvator namque Dei Filius eft, de quo
lcriptuin eft per Prophetam: Deus ipfe veniet, & Jfa-35
falvabitnos. Unde etiam Jefiis priufquam in utero Lllc' 1
conciperetur, vocatus eft ab Angelo. Nam quod
propugnator fit, ipfe oftendit cum per Prophetam
£Htur : omnis dignitas humanæ conditionis ad ob- D ait : Ego qui loquor jufiitiam, dr propugnatorfitm ad i/a. 43,1.
fequium Chrifti inclinatur, ficut ait Apoftolus:
Chrifitts faftus efi pro nobis obediens ufque ad mortem,
mortem autem crucis: propter quod dr Deus exaltavit
ilium, dr donavit illi nomen quod efi fuper omne nomen
: ut in nomine Jefu omne genu fieciatur, cale-
fiium, terrefirium, dr in f er nor urn. Gloria Chrifti, re-
furredio eft, per quam a diabolo regnum abftulit,
& mortis deftruxit imperium. Qui enim in morte
vifus eft infirmus , in refurredione apparuifglorio-
fus. Unde dicit Apoftolus: Et fimortuus efi ex infir
mit ate , fed v ivit ex virtute.
Jjhtia adificavit Dominus Sion, dr videbitur in gloria
f t
falvandum. Ex hoc prcces non fprevit ; quia eis
quod dcprecabantur indulfit. Si enim preces co-
rum {previflet, nequaquam ad eos liberandos Filium
mififlet. Hinc namque Moyfes ad Dominum
ait: obfecro,Domine, mitte quem miffurus es. Hinc Exo1 ’
Propheta alius exclamavit, dicens : XJtinam dirum- tfai.s+i.
peres calos, dr defenderes. Hinc etiam David dixit :
De sis judicium tuum Regi da. Judicium fuum Regi pß.na-
Deus Pater dedit, quando Dei Filius carnis hu-
manæ fubftantiam afliimfit. Hinc namque ad Filium
ipfe Pater ait •. Pofiula à me, dr dabo tibi Gen-
tes hereditatem tuam, dr pojfcfsioncm tuam terminos
terra : reges eos in virga ferrea, dr tamquam vas figu-
Ex utroqae 24. Caufa eft quare Gentes 6c Judæi ad fidem E H confringes eos. Patct ergo quia judicium fuum ilciucflEcdê*
v?cencVr' utroclue enim populo ædificata eft
Sion fpiritalis, quæ in celfitudine virtutum pofita,
terrena deferit, cæleftibus intendit, futura prævi-
det, hoftium incurfus non timet. Hujus fundamen-
ta in montibus fan&is funt, quia ficut ait Apoftolus
: Jam non J,ism us hofpites dr advena, fe d cives
S anilor um dr domefiici Dei, fuperadificatifuper furt-
damentum Apofiolorum dr Prophetarum. In hac civi-
tate Deus homini conjungitur, ficut feriptum eft :
Ecce tabernaculum Dei cum hominibus, dr habitabit
cum eis. Synagogam enim reprobavit, Ecclefiam
Pfal. 8S
Pfhef Z
li dedit, cui 6c bonorum regnum, 6c inconverti-
bilium tradidit comminutioncm. Vas enim figuli
poftquam femel confringitur, nullo modo poftmo-
dum reparatur. Quid ergo per confra&ionem va-
forum figuli, nifi extrema damnatio defignatur ?
Ibi enim per judicii feveritatem quicurnque confringitur,
nequaquam ulterms per pcenitentia: remedium
reparabitur. Quod profe&o judicium per
Dei 6c hominum Mediatoren! fict, quia feriptum
eft: Pater non judicat quern quam, fed omne judicium jjMg?
dedit Filio. In humilium nihilominus orationem
Deus refpicit, cum pro fe vel aliis exorantes fide- A innumcra beneficiorum fiiorum dona conferret.
i<“c /»vonnir T j _ . • _ . „
ytrf. 19'
les exaudit.
Scribantur hac in generatione altera, dr populus
qui creabitur, laudabit Dominum.
. z6. Sicut ex duobus populis primitiva eft con-
■ ftruda Ecclefia fita gemina eft generatio in'fidei
‘ unitate collecta, carnalis fcilicet, 6c fpiritalis. Sive
ergo Sion, 6c ea qua: funt fupradi&a, ad littcram
intelligamus; five per intelledum myfticum ad Ec-
clcfiam cuntfta referantur, convcniunt fuperiori-
bus fequentia, 6c pra:libatis exponenda concordant.
carnal es & Ipi
rituale*-
Didum eft enim: Tu exurgens,Domine, mifereberis
Sion.. Et iterum : £>uia adificavit Dominus
Sion. Nunc verb a i t : S crib antur hac in generatione
Ideoquc ait : Propter hoc dabit Dominus ipfe vobis
fignum ; Ecce virgo concipiet dr parietfilium. Quam
Virginis conceptioncm nequaquam fignum efie di-
ceret, nifi aliquid nobis in ipfa fua nativitate quod
credere deberemus fignaret. Unde rurfum feriptum
eft : o radix JeJJ'e, qui fias in fignum populo-
rum. Signum enim fuit populis ilia Chrifti fine vi-
rili commixtione nativitas, quod his qui credunt
in nomine ejus, datums erat potefiatem filios Dei
fieri: his videlicet qui non exfanguinibus, neque ex
voluntate carnis, neque ex voluntate v ir i,fe d ex Deo
nati funt. Sicut namque beata Maria Chriftum pe-
perit virgo, & poll partum incorrupta permanfit :
Quod enim Judxis fuit promiflum, hoc in B ita & mater Ecclefia filios Deo^fine dolore gene-
Ecclefia Virgo
filios Deo gc-
Spititualium Gentibus videtur impletum. Si verb juxta fpirita-
lem intelligentiam per Sion Ecclefiam accipimus j
per generationem alteram, fpiritalcm intelligimus,
in qua nimiriim divina: feriptse funt promifliones :
quia quidquid de remiflione peccatorum, quidquid
de a:ternitate felicitatis Scriptura facra aflerit, hoc
in cordibus fuis per amorem fpiritus fpiritalis generatio
inferibit. Cui 6c dicitur: Audi ifra'el pra-
cepta Domini, dr ea in corde quafi in libro feribe.
De hac praceptorum Dei inferiptioneper Prophe-
'tain Dominus dicit: Hoc efi tefiamentum quodtefia-
hor eis : dabo leges meas in cordibus eorum, dr in
fen fib us eorum fir i bam eos. Bonus pater, qui filiis
rat, 6c virgo femper illibata perfeverat. Qui in hoc
quoque quod Deum toto corde diligunt, patrem
fe Dcum habere evidenter oftendunt. Filiorum '
enim eft diligcrc, non timerc. Porro in hac dile-
dione nequaquam torpefeunt otio, aut operibus
infolefcunt, fed 6c in mandatis cæleftibus volunta-
tem Dei cuftodiunt, 6c ex virtutum operatione
nullam ab hominibus laudem quærunt. Unde 6c
fubditur Et populus qui creabitur, laudabit Dominum.
In operibus nèmpe fuis Deum laudant,qui
bonum quod faciunt, nequaquam fibi, fed gratiæ
Dei attribuunt. Unde 6c Paulus cum plus omnibus
fe laborafle dixiflet, fubjecit atque ait : Non au- 2
non terrenx^hereditatis jura, non luto aut lateri-q tern ego, fe d gratia Dei mecum. Sed qua: in nobis
bus conftrudas domos, non auri argentive præfcri- Cnnr A n A i r o r ic __ __
bit acervos, quæ livoris plerumque 6c invidiæ fe-
minarium funt, 6c fuperbiæ ac luxus exiftunt fomenta
; fed caritatis 6c diledionis gratiam, juftitiæ
6c pietatis proponit edida, 6c veritatis legem non
in lapide, vel membrana, vel ligno, vel cera, fed
in tabulis cordis perferibit ; ut æternæ filii pro-
miffionis vanis numquam cogitationibus occupen-
tur, fed femper omnipotentis patris teftamentum
quafi præ oculis habentes, quid timere, quidve fpe-
rare debeant cogitent, 6c in cxequendis mandatis
cæleftibus, votis omnibus élaborent. De his quip-
pe ait Propheta in Pfalmo : Hac efi generatio qua-
rentium Dominum , quarentium faciem Dei Jacob.
funt fanditatis opera, ita funt ad proximorum æ-
dificationem exteriùs trahenda , ut in èis non favor
aut gratia humana requiratur, fed ipfe, à quo
hæc funt hominibus collata, Deus lauderur. Hinc
namque per femetipfam Veritas Apoftolis ait :
Sic luceat lux vefira coram hominibus,ut videant opera
vefira bona, dr glorificent Patrem vefirum qui in
calis efi.
£>uia profpexit de excelfo fantfo fuo : Dominus
de calo in terram afpexit.
28. Nec nova poft creationem nafeeretur, nec
Deum perfedè Sandorum vita laudaret, 'nifi per
cum nos divina miferatio refpexiftet, qui nos in N i-
codemo denuo nafei docuit, dum aliter in regnum
Quid. n°bilius generatione divina j Q id fubliniiiisD intrare non polie, nifi ex aqua & fpiritu renafee-
Non fohim in
Judafos qui
propc crane,
fed etiam in
Gentiles qui
longé, effijfii
cælcfti ? Quid caftius conceptione fpiritali ? Voluit
immaculatus Dominus ut homo fine macula nafeeretur
peccati, 6c abfquc vitio carnalis delcdationis
humanæ fobolis propagaretur fiicceflio. Et ideo
talem fecit Adam, ut abfque peccato filios ederct,
û in Conditoris obedientia perftitiffet. Pofiet namque
fieri ut ficut abfque deledationc frudus fuos
terra germinat, ita fine peccato filium mulier pare-
ret : 6c ficut ipfe à Deo Adam pure conditus fue-
rat, ita homo hominem purè procrearct. Quod
homini cur efie incrcdibilc videatur, cum apibus
ft cirnalium. etiam hoc ipfum conferatur ? Sed quia Domino fuo
remur, monftravit. Unde dum populum crcandum I
Dominum benedidurum efie Propheta dixiflet, 5
caulam illico noftræ redemtionis adjecit, velut qui
indubitanter feiret, aliter novum non pofle crea-
ri populum, nifi Dominus & redemtor nofter no-
vus homo veniret in mundum. Nec pofle quem-
quam ampliùs de vera falute ambigere, ciim feiret
omnipotentem medicum ad infirmos defeendifle.
Dicatur ergo : £>uia profpexit de excelfo fanilo fuo.
Profpicere dicimur, cum à longe intuemur. Quia '
ergo per Verbi Dei incarnationem non folum Jux
± r . ------- dæa, quæ juxta efle videbatur, fed etiam Gentiliobcdirc
humana anima renuit, animæ imperiq ca- E tas liberanda erat per mifericordiam, rede nunc
Hominem .
carnalcm fa- flunt chriftus
« Virgi-
nc natus repa*
tavit.
ro obtemperare contemfit. Nam 6c rebellis ei femper
poftmodum extitit, 6c adversus earn cujus an-
cilla fuerat, fe in fuperbiam erexit. Plerumque autem
ufque adeo erigitur, ut ipfa doming fua: ver-
ia vice dominetur. Unde fit, ut in filiorum pro-
creatione per deledationem in pcccatum incidat,
6c bonum opus male operando, delinquat.
27. Sed Dei hominumque Mediator, ficut nobis
quam perdideramus vitam contulit, ita etiam
hanc in nobis generationem reparavit. Unde & de
Virgine, 6c fine peccato nafei voluit: ut ex hoc
patenter oftenderet, quia hoc etiam nobis inter
Tom. II I.
dicitur : Ji>uia profpexit de excelfo fanfto fuo, juxta
quod feriptum eft : Pacem iis qui longe, dr paccm
iis qui prope. Redemtor nofter non immerito cx-
celfus dicitur ; quia divinitatis ejus potentiam nemo
mortalium intuctur : denique 6c fandus extitit,
6c Dei per omnia fuit. Hinc namque ipfe de
fe in Evangelio ait : £)uem Deus fanttificavit, dr
mifit in mundum. Nam quod Dei per omnia fue-
rit, ipfe teftatur cùm ait : Non potefi Filius à feipfo
facere quidquam, nifi quod viderit Patrem facientem.
Idem autem qui excelfus extitit, ipfe etiam cæ-
lum fuit : fed excelfus propter fublimitatem, cæ-
L l ij
£ph>/.2. t 7 .
Johan. rS. j 6 .