dam attribuunt Voconio, Caftellani Mauritania: oppidi E - .
pifcopo, nonnulli Mufæo Maffilienfî prefbytero,qui libros
Sacramentorum compofuerunt , de quibus Gennadius in
Catalogo de viris illuftribus 5 fed neütri afcribenda, quia
illis anciqüior eft : fiquidem ex ilia mulcarefcrt S . Ambro*
fius, 8c nonnulla Optatus Milevitanus, ut infra videbitur,
qui ante præfatos auétores vixerunt. Appellacur hæc oratio
, ut diximus, Canon , atquc etiam Adio. Utriufque
nominis rationem profert Walfridus Strabo cap. 22. de
rébus ecclefiafticis : ètâ&m d iç itu r ip fe C a n o n ,q u ia in to Sa-
crament a D om in ica co nficiuntur : Ca n o n vcro.eadem AEHo
n om in a tu r , qu ia in ta e ft lég it im a & r é g u la n t Sacramentorum
cotfeEHo. -
. N o t a 2 s . S up P LIC ES R o g A mus y &C.;
Hæc vocabula défunt apud Haymonemin x. ad Timöth.
cap. 2. V b i in c ip it S acerdos confecrare m y fteria corporis
o r fa n g u in is D o m in i , in q u i eus : T e ig i t u r , Clementifftme.
p a t e r , p e tim us.
Nota 2 6. H æ c DO NA , HÆC MUNERA ,
H.Æ Ç {S ANCTA S A C R I F I C I A.
Poteft eflè hîe fynonymia. Vêtus expofitio Canonis
Milia: mf. Bibl. Corb. ira hæc nomina aiftinguit : D o n a
f u n t , q u a vo lu n ta r ie d o n a n tu r : m u n e r a fu n t , q u a p ro ali-
quo mun tre v e l mercede o fferuntur, f i c u t nos offerimus Deo,-
u t pe c cata noftra d im it ta n tu r -, fa c r ific ia f u n t , q u a cum
orationibus confecrantur. Vêtus tra&atus fuper Miflàm
mf. ejufdem Bibliothecæ iça diftinguit : D o n um d antis eft §
munus accipientts ; q u ia i l lu d a dando , hoc a rnuniendo
d ic itu r : tarnen p roprie dona d ic u n tu r , q u a D e o d a n tu r j;
munera ve ro omnium f u n t , q u ia manibus d a n tu r v e l ac c ip
iu n tu r : in hoc tarnen loco & dona & munera D e o offe-
runtur . S a c r ific ia , i d eft fa c r a fa E la ; q u ia p r e c e myfttca
confecrantur. Quæ ferè fumta funt ex S. Ifidoro lib. 6 .
Orig. cap. 19. ubi addit munera dici obfequia, quæ paupe-
res divitibus loco munerum offerunt. Acf hæc alludcre vi-
detur Fortunatus lib. 4. dé vita S. Martini.
Im m a cu la ta D e o cum dona imponeret a r a ,
E t p a te r q tto n itu s ceremonia d iv a fa c ra r e t .
M u n e r a v e l C h r i f t i bencdiceret Ore Sacerdos.
Ubi ceremonia funt facrificia. Gloflæ veteres mfs. Ce r e monia
, S a c ra D e o rum v e l templa. Ibi ergo vides dona,
munera 8c facrificia.
N o ta 2 7 . I l e 1 b a t a .. Id eft , integra, non con-
taminata.
N o t a 28. Q uæ t i b i o f f e r i m u s , &c. j
Horum canonis verborum mentionem facit Agobardus
in Epiftola ad Ludovicum Pium Imperatorem. D é n i que
beatus P é lag u a P a p a , cum quofdam r edargueret E p if ço -
p o s , eo q u b d nomen e ju s retic tr en t in A E lio n e fa c r i rnyfte-
r ii, in fo lem n iü M i ß arum, in prin c ip io f c i l i c e t , u b i d icer e
fo lem u s : I n p r i m i s qjj a s ( id eft qu æ ) t i b i
OFFERIMUS PRO E c c LE SIA TUA S AN C:T. A
C a t HOL I C A , QJXAM PAC IF IC ARE , , CUS-
T O D l R E , ADUNARE , ET REGERE DIGNE-;
RI S TOTO. ORBE T E_R RARUM , UN A CUM
t a m u l o tuo P a p a n o s t r o : A i t a d e o fd em .
E p ifco p o s : D iv ifio n em ve ftram a g enerali E c c le f ia , quam
to le ra b ilite r fe r r e non p o ß um , vehem enter ftupeo.
N o t a 29... P ro E c c l e s .i a t u a S a n c t a
C a t h o l i c a .
Afri in fuo Canone addebant : q u a e ft u n a ; ut planum
eft ex Optato Milevitano lib. 2. N a m q u is d u b ite t v os i l lu
d legitim um in Sacramentorum myfterio p ra ter ir e non
p o ß e ? Offerrc v o s d ic it is pro E c c le f ia , q u a e ft u n a : hoc
ip fum mendacii eft p a r s , unam te v o c a r c , de q u a f te tr is
duas.
N o t a 3 0 . PAC I F IC ARE .
Ita in Liturgia S. Bafilii j M em e n t o , D om in e , C a th o -
lic a & A p o fto h c a E c c l e f ia , tire, jyt] tipUuAjaor tw-dw. Hue
fpedant ilia S. Cyrilli Catechefi fupra citata : ro^xstAouftyj
n i Stor koimç cKxjMncSv tiplwnç. id eft, deprecamuc
Deum pro cpmmuni Ecclefîarum pace.
N o ta 3 1 . A d u n a r e . Ut omniumcredentium fit
Cor unum, 8c anima una.
N o t a - 3 2 .- T O T o ORB-E TER RARUM.
Hue fpe&anr ilia Optati Milevitani' lib. 2. ~ E t offeree
v o ta d ic it is pro u na E c c l e f ta , q u a f i t in toto te rrarum o r -
U W * . ■■ •
' N o t a 3 3 . P ro r e g e n o s t r o . '
Qratio pro regibus, imperatoribus & principibus extat .
in omnibus Liturgiis juxta antiquum morem » quern tangit
S.' Cyrillus Catechefi fupra citata. , &c.
•fW from m m . id eft, precamur, &c. pro regibus. Tertul-
lianus lib. ad Scapulam. I tu q u e fa c r ificam u s 'p r o fa lu t e
Irn p era to r is , f e d D e o n o ftr o , & ip f in s . Et S. Ambrofius.
lib. 4. de Sacramentis cap. 4. C o n fecratio ig itu r qu ib u s
v e r b is e ft , p r q u ib u s fe rm onib us ? J e fu C h r ift i. N a m r e li-
q u a omnia q u a d ic u n tu r , lam D e o d e fertur. O ra t io n e p t -
t i tu r pro p o p u lo , pro r e g ib u t, pro ceteris . Idque juxta do*-
«ftrinam fandfci Pauli 1. ad Timotheum cap. 2.
N o t a 3 4 . E t om n i b u s O r t h o do x i s ,
8cc.
H x c verba defunt in mf. Pontificali Rothomagenfi, in'
feria V. in Ccena Domini: 8c Micrologus in obfervatio-
nibus ecclefiafticis cap. 13. feribit ha:c verba in Canorie
efle fuperflua: Itern p o ft nomen D om in i P a p a , f i v e p r o -
P ri1 E p if co p i a d j i c iu n t , & omn ibm O r th o do x is a tq u c C a - .
t ho lie a & A p o fto lic a f id e i cu lto r ibm ; f e d fu p e r flu b .
N a m ordo fta t im in fe q u e n t i v e r fu , u b i d ic itu r , M em e n to
, D om in e , fam u lo rum famularurnque tu a r um , nobis
c o n c e d i t u t omnium v iv o rum commemoremm quofcumq ue
v o lu e rim m . & cap. 23. deferibens Canonem , hiec verba' -
mifla facit, fed immeritb j namhabentur in noftris codd.
mfs. Rem. Rodradi, atque hujus S. Eligii, atque etiam
verfione Grsca Georgii Codini. Nec ratio Micrologi. valet.
His cnim verbis, & omnibm O r th o d o x i s , & c . fit
; eommemoratio generalis omnium, fidelium viventium y at
in fequentibus, M em e n to f & c . fpecialis eft commerho-'
ratio offerentium & quorumdam particularium quorum nomina
olim de.diptychis legebantur.
N o t a 3 J . ClRCUMA DS T A-N T I U M.
Ita in editis.j in cod. Tiliano, in MifTa Illyrici , 8c in
omnibus codicibus noftris mfs. Ita in expofitione vetuftiffi-
ma m f Ganoois»Miffie Bibliotheca: Corbeienfis, 8c in tra-'
<Statu etiam mf. vetuftiflimo ejufdem Bibliotheca: fuper
Miflam. Ita apud Burchardum lib. 3. cap. 6.8. ex Concilio
Nannetenfi : C u t enirn d i c i t , D om inm v o b ife um , a u t
S u r fum corda , G ra tia s a gam m D om in o D e o n o ftro , cum
n u llm f i t , q u ir e fp o n d ea t ? d r in C a n o n e ; dr omnium c ir -
cum ad ftan tium , cum nemo f i t ? Ita in expofitione Miff*
Magiftri Flori: D e in d e fu b ju n g i tu r , d r omnium circum -
a dftantium . Et in, gloffis mfs. ae Otdine Romano ex Bibliotheca
Thuana, a d ju n g tn s , d r omnium circumadftan-
> tium. In vulgatis Miflalibus legitur, circumftantium.
N o t a 3 6 . Q u i TIBI OFFERUNT.
Ita in omnibus codicibus noftris mfs. ita in editisi, 8c in
utroque tra&atu mf. paulo ante citato ex Bibliotheca Cor-
beienfi. Ita apud Micrologum cap. 23. de obfervationibus
ecclefiafticis : d r n ota d e v o t io , q u i t ib i offerunt hoc fa c r i-
f ic ium la u d is , qui hanc ledtionem confirmat cap. 13. re-
pudians id quod vulgo habetur, P r o q u ibm t ib i offerimm.
Sic enim ait: I tem p o ft pa u ca a d d u n t , pro q u ibm t ib i <ffe—
r im m , cum in a n tiq u io r ibm d r v e ra c io r ibm Sac ram en t a-
r t t s , non n i f i fu b te r t ia p erfona offerentes ib i reperiantur.
Ufustamen obtinuit, ut in Miflalibus Romanis 8c aliis
vulgatis, legatur : P r o qu ib u s t ib i offerimus, v e l q u i t ib i
o fferunt: ubi particula disjun&iva v e l , ufurpatur pro co-
pulativa & , quodfiepe contingit, utnonfemel obferva-
yimus in noftris Notis ad Concordiam regularum.
N o t a 3 7 . V o t a sua. .
Quid votum hoc loco fignificet, docet S. Auguftinus
epift. 55. ad Paulinum : Porro f i u fita t iu s ,u t d i x i , in S e r i- m n e 40.
p tu r is vo tum a p p d la tu r tiiyn, excepto nomine orationis ,
ea p ropr ie in tellig en d a eft ora tio, qu am fa c im u s a d v o tum ,
id eft mf of tvjgv. V o v e n tu r autem omnia q u a offeruntur
D e o , m ax im e fa n S ii a lta r is oblatio , quo Sacramento p ra -
d ic a tu r noflrum a liu d v o tum m a x im um , quo nos v o v im u s
in C h r ifto efie ma n fu ro s , u t iq u e in compage corporis C h r i—
2 .8 f San£ti Gregorii Papa:.
f t i . Et vota funt facræ preces etiam apud Ethnicos : A none communi multùm diferepat, hoc modo :
ceßt 1 precefq,
Memoriæ Sanétorum videlicet : quia militans Ecclefia
cum triumphante communicat.
N o t a 3 9 . E t m e m o r i a m v e n e r a n t e s .
In Liturgiis omnibus habetur eommemoratio Sanctorum
juxta antiquum morèm. Hoc enim facrificium non
poteft offerri, nifi in communione SanCtorum, quorum
memoriæ communicamus tamquam filii Patrum , feCtato-
res præcedentium, ut docet Alcuinus cap. 1. de Officiis e c -
clenafticis. Hunc morem videre eft Catechefi 5. myftago-
gica fanCti Cyrilli Jerofblymitani : lalntto
col 9vaicu , ira. usn(Mvâjuftfi •ftl’ >afoiUKoifMif^M , tssçynr H«-
HQULpyfiv, UpOfynwr , kmCOKM, M.*pKJpO)V onus 0 ©fcOf
cwtuv tnpiofleictis <wpoaSib,wm\ Hf*g>v eftwnr. id eft, 8c hoc
facrificium tibi offerimus, ut memincrimus etiam eorum
In fr a A m o n em .
'In p r im is u n a cum fam u lo tuo P a p a noftro N. & p ro om.
n i bus O r th o d o x is a tq u e A p o fto lica f i d e i c u l t o r ib u s , P on-
t i f i c ib u s , A b b a t ib u s , guvernatoribus d r rcOEoribus E c .
cle fia f a n Sla D e i , d r p ro omni populo fa nE lo D e i .
M em e n to D om in e , fam u lo rum fam u la ru n iqu e tu a r um ,
cu nc lorum f c i l i c e t confanguin itate m ih im e t , v e l fa m i l ia r i -
ta te & am ic it ia conjunblorum , cunclorum que f u a m ih i
p e c cata con fiten tium , moque in tuo nomine bonis re ficien -
t iu m , & omnium circumadftan tium.
H a n c etiam oblationeni h um ilita t is mea d r devotionis
q u am t ib i offero p ro p e c catis m e t s , & criminofis a ü io n i-
bm meis ca ftigandis & d im it t e n d is , pro c a c a , & lapide a
cor dis m ei d u r it ia diffo lv en d a & illum in a n d a , q u a fo , D o -
m in e , u t p la çâ t us a c c ip ia s , & fin u rn p ie ta t is fu p e r me e x p
a n d a s , moque illum in e s , fe n fum aperias,crimus cudiu tu iu u i, r ......— j " .............— , j ... S p ir itum co r r iqui
ante nos dormierunti inprimis Patriarcharum, Pro- B W M tr ib uas , & a d t em if e r o m ih i red eu n d i a d itum p er
phetarum, Apoftolorum, 8c Martyrum : ut Deus orationi- lamenta poem ten tia concédas, P e r C h n f tum D om in um no-
b u s illorum, 8c deprecationibus fufeipiat preces noftras. ■ ftrum .
Hinc capienda funt ilia Optati lib. 3. de Mareulo 8c Do- Q » am o b la tio n em , tu D e u s , in omnibus quafumus.
nato interfeCtis à Macario -, quos Donatiftæ in Martyrum HaCtenus Miffa Illyrici, ubi tarnen ™ in fra A i ï i o n e m ,
fuorum album referebant : In v i tu s cogor h oc lo c o , etiam deberet præfigi his verbis : H a n c e tiam o b la tio n em , & d
illo r um , quorum n o lo , hominum mentionem fa c e r e , quos Ut in aïiis Canonibus habetur.
r M a r ty r e s pom t i s : p e r quos tamquam p e r umcam
r e lig ion em v e ftra communionis homines j u r a n t : quos qui-
dem ve/lem file n t io p ra ter ir e ; f e d ra tio v e r ita t is f e f i l e r i
n o n p a t itu r , & e x ipfits nom inib us contra ve r ita tem incon-
fid e r a te la tr a t in v id ia . Senfus eft : vellem ipfos pfeudo-
martyres miflos facere: fed invidia veftra inconfiderate latrat
adverfüs Ecclefiam Catholicam ex ipfis nominibus, rc-
citando videlicet in veftris facrificiis horum pfeudo-marty-
rum nomina.
N o t a 4 ^ i f T ADD* i . C
Ita in cod. Ratoldi, 8c Rodradi. In cod. Rem. T a td e i.
In edicis T a t t h a i , male.
N o t a 4 1 . S 1 x t 1. De hoc vocabulo infra dice-
tur.
N o t a 4 2 . H u a r i i , M a r t i n i , & c. .
• In cod.. Rem. htec nomina ädduntur : D io n y f i i , R u ft ic i
d r E le u th e r ii , H i l a r i i , M a r t in i , R em ig ii, A u g u f t in i ,
G r e g o r i i , H ie r o n ym i, B gnediSli. In codice Ratoldi: N i -
c a f i i , H i l a r i i , M a r t in i , B e n e d iB i , G r e g o r i i , A r n a n -
d i , R em ig ii. a In Liturgiis S. Bafilii, 8c fanCti Johannis
Chryfoftomi additur nomen SanCti illius, cujus eo die memoria,
feu feftus dies celebratur : dyiou n S S l, tv jytf 7fu>
/xnij/Mr ’GhmhoSfit>. id eft, 8c SanCti illius cujus etiam memoriam
agimus. Ita olim fuit aliquando in Ecclefia Lati-
a ufitatüm, * ut videre eft in traClatu qualiter qutedam
N o t a 4 6 . B e n e d i c t a m .
Id eft , co nfec ratam. Benedicere eft cotifecrarc , juxta
illud Pauli 1. ad Cor. 10. C a l i x b enediftionis, cui benedici-
m u s , & c .
N o t a 4 7 . A s c r i p t a m .
Id eft, in numerum bencplacitorum worum receptam,
ut exponit Mag. Flows, quem fcquimf fupra citata expo-
fitio.Præfationis 8c Canonis Miffæ Biblioth. Corb. Hog
e f t , a d fig n a tam , u t t ib i p la cea t. Traébatus fupra citatus
mf. ita explicat : M e n fa cale f t i a d fignatam . Hoc autem vo-
cabulum habetur in excufis , & in omnibus cod. noftris
mff. ficut in Miffalibus Romanis, atque etiam in verfione
Græca Georgii Codini, quemadmodum 8c apud S. Am-
brofium lib. 4. de Sacramentis cap. 5. In Liturgia , quæ
S. Petri efle credimr , non ira redè legitur, dmeA^ctSor, id
eft incircumfcriptam, incomprehenfibilem. Hefychius aai-
w f t t r , ame/.vctmr. id eft, incomprehenfibilem.
N o t a 4 8 . R a t a m .
Id eft, irnmobili firmitate perpetuam, ita Flows. In
traita tu citato mf. fuper Miflam, F irm ite r fo lid a iam , 8c in
citata expofitione mf. Præfationis & Canonis : H o c eft, j u -
d ic a tam , u t i l l am d ignam ju d i c e t in confpeElu fu o offerri.
Ita legitur in editis, & in noftris mfs. codicibus, ut in
Miflàli Romano , 8c apud Micrologum. c Non extat a-
pud S. Ambrofium. Sic munera altaris appellavit ra ta For-
1 orationes 8c ewees in T e ig itu r agenda: funt, in cod. Ti- D tunaCus hb. 4. de vita S. Martini :
liano &apud Hittorpium: S i f u e r i t n a ta lis S a n U o r um ,
h i e d i c a t , f e d & diem n a ta lit ii Bea to rum illo r um , a u t
B e a t i illiu s . At Gregorius III. Papa ha:c adjicienda prx-
cepit: jQuorum fo lem n ita s h odie in confpeElu m a je fta tis tu a
c e le b r a tu r , D om in e D om in u s n ofter , in toto orbe t e r ra
rum : ut refert Ordericus Vitalis librov fecundo hift.
Eccl.
N o t a 4 3 . Qu orum MERiTi s .
Ita in verfione Codini : in Liturgia qua: S. Petro tri-
. buitur: w-nrur ™ v>pio{ieiq. id eft , quorum interceffio-
ne.
N o t a 4 4 . D ie sque- n o S t r o s i n tu a pa-
■!c e d i s p on a s. ^ ‘
. b H xc verba fewnt fuifle ä S. Gregorio Canoni inferta.
In cod. Remenfi legitur difpone.
N o t a 4 3 . E
M u n e r a v e l C h r if t i benediceret ore S a c e r d o s ,
Im p o fita a lta r i ra ta corporis a tq u e cruoris.
In verfione Codini habemr, ßiCaicu. id eft, firmam,
ratam. In Liwrgia, qua: vulgo dicitur S. Petri, eft test--
opiov. id eft, g ra tam , amabilem. Ex quo patet hujufmodi
Liturgia: interpretem vel au&orem ufum fuifle codice men-
dofo , in quo legeremr g r a tam , pro ratam.
N o t a 4 9 . R a t i o n a b i l e m .
Ita in editis, Miflali Rom. 8c in omnibus codicibus
noftris. Ita apud S. Ambrofium cap. citato. In verfione
Codini, y m r , id eft rationalem. In Liwrgia qua: S.
Petri nomine circumfermr, ’h amMy rnr, id eft excufabi-
lem. Ita explica tur hoc vocabulum in Gloffis veter ibus
Grxco-Latinis 'bajaxcywne, ex cu fa b ilis . Sed quid fibi velic
hac Liturgia hoc vocabulum non fatis capio. Quod fpe-
Ita vulgo habetur. Alcuinus legit n ereptos. Codex Re- E £fat ad to r a t io n a lem , traétaws fupra citatiis exponit
tnenfis, tr ip e .
Porro in Miffa ab Illyrico .édita Canon in multis i Caratione
aElarn. Expofitio præfationis 8c canonis fupra
citata explicat in hunc modum : I d e f t , ju f ta rations p ie -
• In Gèmet. Coftnt é t I lam. Georgii, BcnediBi, Martini, Gregorii
, ér omnium SS. In primo Theod. Cofme, ér Dam. ér illorum
quorum hodie folemnitatii in confpeclu gloria tua. celebratur trium-
fhus. In (èçundo Theod. cofma é ' Dam. Hil. Mart. Bened. Gregorii',
Amandi, Mtdardf, Eligii.
• ■ b Id proefertim docet Beda lib. x. hift- cap* r.
* Nunc extat hsrc vox, reftitura videlicet a noftris in nova edit,
ex plur. mfT. Ad Canonis verba, legenotas in lib. 4. de Sacramentis
apud Ambrofium tom. x. col. 3*;. & feq