Iis à nobis
cur additx
»OCX.
litteraria non parum intererat. E x tarn copiofa videlicet exqufitarum annota-
ttonum fuppelletfilü acceßione ,plurimum aut utilitatis aut voluptatis ßudiofitm
Le Hörem percepturum haud dubitamus. D t autem facilius & expedittüs inve-
niri poßint ( quandoquidem Udos columnis pro more noßro fubjicere integrum non
erat, propter nimiam plurimarum prolixitatem) eas jeorfim excufas numeris di-
ßinguendas cenfitimus j ft) in libro Sacramentorum fingula, qua iis notis idu-
ßrantur & ornantur, totidem numeris in margins ßriptü indicavimus.
Quibus co-
dicibus mis.
ufi fimus.
Codex Regina:
Sue-
Calcnfîs.
Duo Theo
dericenfes.
III. Qupniam verb poß Hugonem Menardum multi de rebus Liturgicis
egregie firipfirunt, in bis Eminentißimus Cardinalis Johannes Bona, Jofephus
Maria Ehomafius jam laudatus, Johannes Fronto S. Genovefa Panfienfis Ca-
nonicus Regularis; ex noßris Johannes Mabiüonius, qui Liturgiam veterem
Gallicanam pene e tenebris emit, & Edmundus Martene, qui de Eccleßa ri-
tibus tria edidit Volumina, in quibus quidquid praßrtim ad Sacramentorum
adminiflrationem pertinet diligenter fufique pertraäat: quacumque ex eorum
lucubrationibus colligere lieuit d Menardo pratermiffa, unde argumento propoßto
nonnihil lucis affulgere poßet, ea in notulis ad colurnnarum calcem adtextis ob-
firvare curavimus.
I V. Conßtluimus etiam plurimos codices manu tantum exaratos, de quibus
perpauca hic attingemus & breviter delibabimus.
Codicis Regina Suecia ante annos octingentos deßripti variantes lettiones
omnes, collatione farita cum Pamehi edito collegimus, unde utriujque dißrimen
in multis advertimus. Certe ipfi in limine codex ordinationes Epißoporum,
Prefbyterorum, & Diaconorum exhibet ante Natalis Chrifli vigiliam; qua
omnia defimt apud Pamelium, ut de ceteris taceamus. Exaratum fu ß e pro
Eccleßa, ubi Celebris erat S. Chlodoaldi memoria, & quidem in agro Panfisnß,
inde conjicimus quod in oratione, L ib e ra nos q u x fum u s , qua poß Pater nofter
dicitur, recitatis nominibus SS. Apoflolorum Petri & Pauli atque Andrea,
addatur: nec non Sc beato Dionyfio Martyre tuo a tq u eP on tific e , cum fociis
fuis R uftico & Eleutherio, & beato Chlodoaldo ; hinc vix dubitamus olim hunc
codicem pertinuiße ad Ecclefiam Novigenti vulgo S . C lo u d , prope Parißos.
Cum hoc Regio codice de antiquitate certare poteßCalenßs, ß u codex parthe-
nonis B. Maria de Calis: hic ad noßram edttionem propius accedit,at contraäior
efi, & pauciora confinet Fefla.
Superiores omnes atate vincere vide ntur duo Eheodericenfes, feu monaßerii
S. Eheoderici non procul d Remis. Prior notatus 62. obfiguras quibus ornatur
ßeäabilis, ßcriptus credit ur oäavo ficulo deßnente, vel ineunte nono ; quod in
co ßat mentio erutorum Leoni Papa I I I . oculorum , tamquam facinons non
diu antea perpetrati. Sic enim legitur: Bcnediclio ad fignum fa ciendum , Sec.
Mifla de Inventions S . S te p h an i, quando R oman i propter invidiam tulerunt
oculos Domino L eon i Papas. Sedit hic ab anno 795. ad 816. Vim autem
pafus ab amulis creditur anno 7pp. Hoc in codice pramittuntur ordinationes
Leäoris &c- Subdiaconi, Diaconi, Preßjteri, Epifiopi. Sequuntur Benediäio-
nes longe plures quam in vulgato Benediritionali, & in editions Menardi. Poß
orationem fpecialem Exomologicam ß u conßßionem, & plurimas alias, fubji-
citur M iß a de Transfiguratione. Succedunt P n e fa tio , Communicantes, & c .
Poßea legitur, nono K a l. Januarii in vigilia de Na tali D om in i, & c . Eodem
in codice ad marginem deßgnantur qua ßngulis in Mißis cani debeant, ut in
Antiphonario praßribitur: exempli gratia, pro prima Natalis Domini M ißa aßi-
gnatur Antiph. Dominus dixit ad me. Pfalm. Quare fremuerunt. Refp. Ee-
cum principium. V e r f Dixit Dominus. Allel. Dominus dixit ad me. Offert.
Latentur cali. Verf. Cantate Domino. Communio. ln ßlendoribus.
cAlter Codex Eheodericenfis notatus rij. ejufdem fere videtur atatis. Scrip tut
proculdubio fu it ad ufum Monaßerii B . Maria Sueßionfrißs -, nam ibi legitur:
Memento , Domine................famularumque cuarum omnis congregationis
B. Dei Genitricis Maria:, fandorumque Confefforum Medardi & Elign. Eres
in partes dividitur, quarum ultima Prafationes continet. In utroque Eheod.
plurima fknt Mißa,ut nunc dici folent votiva , qua ineditis non exiant, ut de
Humilitate, de Mifericordia, de Fide, Spe &C Cantate. Sex habeniur Mißa.
pro Abbate vel Congregations, ln Ordine ad benedicendum Abbatem, nihil de
M itra, Baculo Paßorali, Annulosnihil denique legitur de pompa qua harte ho~
die benediffionem comitatur. Continuo ßquitur Mißa pro puero die oblationis
fu a , fiilicet juxta Regulam S- Bene diät-, cetera omit to ut prolixiora E x his
duobus codicibus antiquitate fpeclatißmis liquet non ßmper pro recentioribus
habendos hujußnodi facros libros, qui améliores funt. Hos codices deßribi iußit
Illufirißtmus Eccleßa Princeps Carolus Mauritius le Eedier Remorum Archi-
epißopus & D u x , atque ad nos tranßnittendos curavit, cut multa alia debemus.
Laudatis codicibus atate quidem inferior eß Gemettcenßs quo ußfümus, at Gemaiccn-
elegantia & integritate nullt cedit. In ignoto Anglia Monaßcrio Benediäini
ritus in honorem fa.neta Dei Genitricis , & fanttorum Apoflolorum Petri &
Pauli conftruäo exaratus efi anno miüefimo , ut liquet ex Feßorum mobilium
tabula} Monafierio verb Gemeticenß dono datas k Roberto prafati canobii An-
glicani priùs Abbate, tune Londinenfi Epifcopo, anno 104.5. deinde Cantuariunfi
Archiepißopo, qui Sede fua pulfus, cum Romà quo religionis caußa perrexerat,
reverteretur, Gemetici obiit die 2d. Maii an. circiter 1052. Hoc in codice plurima
défunt, qua in vulgatis legimus. Sani hbri hujrn Anglicani magna pra ceteris
habenda ratio videtur, quia Eccleßa Anglicana ab ipfo S. Gregorio Liturgiam
fiatim facrofque ritus accepit,cum tardius Ordo Romanus in omni Eccleßa Gal-
licana obtinuerit, hoc eß Pipini & Caroli Magni temporibus.
Neque tarnen omnes Ulius codicis aut aliorum differential exhibere integrum Cm- eodi-
fu it salioquin in immenfum opus hoc exerevißet. Nam Librum Sacramentorum cum iflorum
fuos in ufus ita concinnarunt Occidentales Eccleßa , additis & detraäis non-, jS«.
nutlis, ut v ix duo codices antiqui prorfus ßmiles reperiantur. Plura de hoc
argumento fuppeditavit nofier Edmundus Martene, qui libro de antiquis Eccleßa
ritibus tom. r. de adminißratione Sacramenti Eccleßa, & incruenti Sacrific'd
celebrations plurimos diverßarum Ecclefiarum ordwes,fiu rituales libros
exhibet.
V . Quo loco veteres librum Sacramentorum habuerint, patet ex eburneis, ar- Qjanti fc.
genteis, imo etiam aureis tabulis quibus in nonnuüis Ecclefiis vefliebatur. Flo- f ri00”r-iw
doardus Itb.j. Hiß. Eccl. Rem. cap. ç. firibit : Librum quoque Sacramento- Sacrament.
rum fub eburneis tabulis auro prasfignitis..........conculit. Eum quafi memo- Ubium'
riter addifiere tenebantur ohm Preßjteri, ut colligere licet ex Burctardo lib. 10.
cap. 8. Nunc ergo, o Fratres, qui voluerit Sacerdotis nomen habere, in primis
propter Deum cogitet ut difear ea quas neceflaria funt........id eftPfalterium,
Ledtionarium cum Evangeliis, Sacramentorum Librum , See. Nec
immerito fane, cum hoc ex libro tota fere Chrißiana Religionis ratio repetatur.
Hinc qui pro fide contra hareticos olim decertarunt, ex filemnibus precibus eo
in codice contentis argumenta depromfire, pitta in controverfiis de Incarnatione
contra Elipandum, de cultu ac ufu lmaginum , de Chrifli Corpore in Euchari-
fiia. Vide Menardi notas 254.. & 257. Hac Poflcommunio : Perficiant in nobis,
quæfumus Domine, tua Sacramenta quod continent, Sec. ut in Sabbato
quatuor temporum Septembris, laudatur à Gratiano de Confierai difi. 2. c .54 .
& a Lanfranco, Guitmundo, & aliis realis prafintia aut impugnatoribus,aut