p it iu s a d Romanorum, f i v e F rancorum benignus im p e r ium , h N o t a 2 s S- S e q o i t u r a l t e r a Le c t i o ,
In codice Rodradi, & apud Pamelium : Refpice a d R om a - S e c .
norum benignus imperium, a In codice Ratoldi : Rejpice
a d Romanorum , f i v e Fra n corum benignus imperium.
N o t a i s 1 . Qu i b u s i x p i i t i s , Sec.
Nota hac die has orationes dici quidem olim foliras pro-
ximè ante Mi (lam , fed aliquo intervallo.
N o r a 2 s 2 . H o r a o c t a v a .
Id eft, fccunda port meridiem juxta antiquam incipiendi
dici Sc horarum numcrandarum rationem.
N o t a 2 J 3 . S c h o l a .
Schola in Ordine Romano, & in libris Sacramentorum
eft collegium Cantorum. Siquidem olim Clerici omnes in
Ecclefia non cantabant •, (èd erant quidam Çantores à .ceteris
Clericorum gradibus diftindi, huic muneri obeundo
deputaci, ut videre eft in Concilio Carthag. 4. can. 10.
quos tamen Thcologi noftri inter eos qui propric ordi-
nibus initiantur, non (blent recenfere 5 Sc in Concil. Laodi-
ceno can. i j . «afet /am J^iy nhtw if$f kclmovix& v •fitxmy 'Gn m
aictCcttvovmv, Se e. id eft , Quod non oportet præter
canonicos Cantores, qui fuggeftum afcendunt, Sc qui ex
membrana pfallunt, aliquos alios canere in Ecclefia. Ubi
canonici Cantores funt ii qui canonicè, & legitime, ad
hoc munus'obeundum funt inftituti. Apud S. Ignatium
cpift. ad Antiochenos,in qua recenfèns gradus Cléricales,inter
eos P faites feu Cantores commémorât : Sc in Confti-
tutionibus Apoftoliçis lib. 8. in Miflà S. Clementis, in qua
oratur pro Ledoribus, Cantoribus, Virginibus , & Vi-
duis. Nec dicendum eft hunc gradum prifeis illis tempori-
bus non fuiflè à ceteris gradibus minoribus diftindum, fed
cx eis, maximè ex Ledoribus, aflumtos fuiflè Cantores.
Contrarium enim apparet ex locis fupra citatis : & maximè
ex Concilio Carthaginenfi 4. ubi Pfaltat, feu Cantori at-
fignatur poft alios (ua peculiaris benedidio : qua: fané eft
aficujus perfonæ diftindæ , quae nondum fit alicui ordini
initiata s cùm hic gjadus fit poftremus omnium : nec videa-
mus lége prdinaria eum qui ad fuperiorem aliquem promo-
tus fit gradum , ad inferiorem oraihari. Præterea Canones
Apoftolorum diftinguunt Ledores à Cantoribus j igitur ut
plurimùm Cantores non afl'umebantur ex Ledoribus. Ete-
nim can. z6. datur libertas duCendi uxorem Ledoribus Sc
Cantoribus. Canone 43. prohibetur Hypodiacono, Ledo-
ri y .Sc Cantori aleis Sc ebrietati vacare : Sc caa 69. ftatui-
tur, ht Epifcopus, vel Prcfbyter, vel Diaconus , vel Hy-
podiaconus, vel Lector, vel Cantor, qui fandam Quadra-
gefimam, aut feriam iv. vel parafceven non jejunaverit,
deponatur. Poftea tamen Pfaltae feu Cantores ex Subdia-
conis, Sc aliis minoribus ordinibus aflumti funt, qui Cantorum
Scholam, cujus eft hie mentio, componerent. Nam
in Concilio Bracarenfi 1. can; 19 . videmus Ledores Plàl-
tarum officio fungi : & in Concilio Romano (iib S. Gre-j
gorio primo ftatuitur, ut deinceps Cantores aflumantur ex
Subdiaconis , vel aliis minoribus ordinibus , ut videre eft
epift. 44. lib. 4. Regefti i b Q u a de re ( inquit Papa ) décréta
conflit n o , u t in fe d e b a c f a c r i a lt arts m in iftr i ca n t are
n o n debeant ,fo lum q u e le tlio n is E v a n g e lic a officium in te r
M i jfa r um fo lem n ia e x o lv a n t : P fa lm os v e r o ( ft r e liq u a t
leü io h e s cenfeo p e r Su b diacon os , v e l , ( fit necejfitas fu e r i t )
p e r minores ordines e x h ib e r i. His ita conftitutis dicendum
tamen quaedam olim ab aliis Clericis, arque etiam à Laicis
cantari folita, ut K y r ie e le ijo n , habemus a d D om in um ,
& cum S p i r i tu tu o , A m e n , Sc fimilia :
N o t a 2 s 4 . P ræ s t a quæsumus , Sec.
Alcuinus lib. z. adversus Elipantum Toletanum Epifco-
pum citât hanc orationem : Item i v , f e r ia e ju fd em H e b d
om a d s -, p r a fla quafumus , omnipotent D e u s , u t q u i n ofi
t r is e x c e jfib tu in ce fia n te r a fflig im u r , &c. & lib. 7. contra
Felicem Urgelitanum Epifcopum : I tem i v . f e r ia ante
P a f c h a ; Q u a fum u s , omnipotens D e u s , u t p e r V n ig e n it i
t u i pajfione/n liberemur. lis qua: in medio orationis interjacent,
prætermiffis.
Haec rubrica defideratur in editis, in aliis codicibus no-
ftris m(s. Sc apud Pamelium.
N o t a 2 s 6 . P a s s i o D om i n i .
Ita in codice Tiliano, ut in ordine librorum Se e. qui le-
guntur , Sc de feriis iv. V. vi. & vu. ante Pafcha codicis
mf. Bibliothecae Corbeienfis. Et infra , feria vi. in pa-
rafceve fanda , praeferibitur legenda Paffio fecund ùm
Johannem , nulla jmentione fada Paffionum fccundùm
Macthæum , quæ Dominica in palmis , & fecundùm
Marcum , qua: feria m. leguntur, quas prætcrmiflàs fuifi
fc arbitror, quia in illis diebus feripror hujus libri fccu-
tus eft tantum communem rationem aliarum Miflàrum. Legends
Paffionis in Ecclefia ulus antiquus eft, nam illius
meminit S. Auguftinus ferm. 144. de tempore : P a jfio a u -
i tem nia uno a ie l e g i tu r , non fo le t l e g i , n i f i fe cu n d ùm
A fa t th a um . Vo lu e ram a l i quart do , u t p e r fin g u lo s annos
fe cun durn omnes E v a n g e lif la s etiam paffio lege r e tu r ; f a -
ftum eft : non au d ieru n t homines qu od co n fu ev eru n t, 0 “
p e r tu r b a ti fu n t . Ubi nota 1. olim Paffionem uno die tantum
legi folitam, & quamquam diem non exprimât, credi-
bileefteam fuiflè fandfam parafceven : deinde à S . Auguf-
tino inftitutum fuiflè, ut quatuor Evangeliftarum Pafliones
quotannis in Ecclefia legerentur : idque diverfis diebus ,
etfi hoc non exprimât, nam quatuor Paffionum letftio tæ-
diofa fuiflèt : Sc credere par eft id ab eo fuiflè ordinatum
juxta rationem Hebdomaaes in odtavis Pafchæ, in qua juxta
eumdem fermone citato., legitur per feptem dies refurre-
<ftio Dominica fccundùm omnes Evangeliflas.
N o t a 2 S 7 . L A R G I R E S E N SI B U S , SCC.
Haec oratio citatur ab Alcuino lib. 7. contra Felicem Ur-
I gelitanum Epifcopum : E t a lia oratione : L a r g i r e , omni-
- p o ten t D e u s , u t p e r temporalem f i l i i t u i m o r tem , quam
myfteria veneranda t e f ia n t u r , prætermiflb fine, Sc his vo-
cabulis, fe n f ib u s noftris.
N o t a 2 S 8 , H o R A T E R T I A I N G R E S S I SAC
R A R I V M.
Agebantur olim Miflàrum folemnia hora tertia-, hoc eft
nona matutina , feruntque ita inftitutum eflè à S. Telef-
phoro Papa. Sed hanc inftitutionem non ita antiquam eflè
puto. Illis enim primitivæ Ecclefiz temporibus Miflàrum
folemnia de node celebrabantur : ut liquet ex Tertulliano
lib. de corona militis : E u c h a r iflia Sacramentum & in
tempore v i l l u s , (fr omnibus mandatum a D om in o etiam
a n te lu can is coetibus | n ec d e aliorum manu , q uam p ra fi-
d en tium fum im u s . Quod fané (blùm fiebat inter Miflàrum
folemnia. Noti funt illi ccctus antelucani ex Plinio oratore
ad Trajanum apud eumdem Tertullianum in Apologetico.
Inde calumniae paganorum, infanticidia, & everfores lu-
, minum canes, lenones fcilicet tenebrarum, &libidinum
impiarum inverecundiam procurantes apud eumdem Tertullianum
eodem lib. infra. Hare facra myfteria Cbriftiani
de node peragebant, ut fibi, Sc eorum majeftati aedigni-
tati Conmlerent adversùs invidiam Sc furorem paganorum,
idque etiam poll tempora T elefphori Papx, qui floruit
Antonino Pio Imperatorë. Iraque hæc Miflàrum celebrân-
darum hora tertia inftitutio longé pofterior fuit : quæ tamen
celebrabantur hora odava,fcu nona, aut vefpere tem-
pore jejuniorum , ut ad Concordiam,regularum docuimus.
Hoc vero die Coenæ Domini anticipatur hora propter be-
nedidionem olei. Sc Chrifmatis, pcenitentium reconcilia-
tionem, Sc lotionem pedum i non vero propter jejunii re-
laxationem : ne défit vel numerus fcx Sc triginta dierura
juxta S. Gregorium , vel quadraginta, juxta pofteriorem
inftitutionem : quam vis olim multi non jejunarent in Cce-
na Domini fccundùm Ecclefiæ fuæ ritum, ut videre eft a-
pud S. Auguftinum epift. 118. Eadem hora tertia, hoc die
inCipicndum ftatuitur officium in veteri Pontificali mf
quod fcrvatur in Sacriftia Ecclefiæ Rothomagenfis, vide-
turque olim fuiflè Ecclefiæ Remenfis. In Concilio Rotfio-
• Ua in fecundo Theo der. In altero, ad Chriflianijfimum benignus
imperium.
fc Nunc ad calccra Regiftri leguntur Geila Sc Cauouea hujus Rom*
Synodi.
32? Sandi Gregorii Papæ. $±6
magen fi celebrato, anno Domini 107z. apud Ordericum A mum commendata e ft nobis f r a l t io p a n is . H o die in E c c le -
Vitalemlib. 4. hift. Eccl. ftatuitur can. 1. u t Ch r ifm a tis
& o le i b a p t ifm a t is , Gr unU ion it co nfec ratio competenti
h o r a , id eft p o f t nonam 3 fecun durn f ta tu ta Patrum f ia t .
Qua: confccrario inter Miflarum folemnia celebratur , ut
ex noftris Sacramentariis planum eft«
N o t a 2 s 9 . D a l m a t i c a s .
Quid, fit Dalmatica docet S. Ifidorus lib. 19 . Origin;
cap. zz. D a lm a t ic a , veftis primum in D a lm a t ia p r o v in c ia
G r a c ia t e x t a ,e f t tu n ica fa c e rd o ta lis cum c la v is e x p u rp u ra .
Et Glofla: veteres : D a lm a ta ( lege, Dalmatica ) v e ft is f a cerdotalis
Candida cum c la v is p u rpure is. Quid autem fit
clavus, explicant Glofla: Cyri lli. mplfugfl VQWTfAtVM. c la v u s ,
p lu r a le non habet. id eft, purpura vefti afluca , fcu intexta.
Sed quod dicit non habere plurale, adverfacur locis citatis.
Sunt igitur,clavi nota: , plagulx quxdam ex purpura tof
i a cum ce te ris unSlionibus a d p o p u lum a cq u ifit io n is f a n -
E lifica n d um , in p a rticipationem d ig n ita t is ( ft nominis f a -
c rum C h r ifm a co n ficitur. Et ftatuitur in Concilio Mcl-
derifi can. 46’. u t nemo fa c rum C h r ifm a , n i f i in q u in ta f e r
ia m ajor is H e b d om a d d , id eft in C a n a q u a fp e c ia lit e r
a p p e lla tu r D om in i c a , conficere prafumat.
N o t a 2 6 i . U t a c c e p t o b a l s a m o , Sc 'C.
, Chrifma non eft fimplex oleum ; fed ei balfamum
admifeetur , ut liquet ex fupra citato Sermone de un-
«ftione Chrifinatis : Sac rum C h r ifm a con fic itu r , in quo
m ix tum oleo balfamum regia & fa c e rd o ta lis gloria e x p r t -
m it u n ita tem ; Gregorio magno expofitione in cap. z. Can-
tipi canticorum : In E n g a d d i balfamum g ig n itu r , quod
cum oleo P o n t ifica li b en ed iü io n e C h r ifm a e ffic itu r , quo
dona S p ir itu s f a n t t i e xp r im u n tu r . Et Concilio Cabillonenfi
gis olim Senatorum aflutæ , Græcis m/Kia. : Sc ab ejufinodi g cap. 9. apud Burchardiim lib. 4. cap. 93. q u id am fr a t r e s
Intis clavir veftis Senatoria dicitur laticlavium , fcu latus d ix e r u n t a n t iq u a co nfuétudinis f u i f f e , u t p r o balfa
clavus , 70MivmfM( , Sc ntiuiv.mfMV. Glofla: Cyrilli : 7&ccjvoy/My,
la tic la v ium . Onomafticon vetus : la tu s c la v u s , rtMTvm/j&v.
Lexicon vftus : la tu s c la v u s , tâcnvm/Mç. Et ab anguftis
clavis angufticlavia. Idem Lexicon : a n g u ft i- c la v ia , i}4%Jo>i-
fML. Plura vide in commentariis dodiflimi viri Johannis
Savaronis ad epift. 9. lib. 1. Apollinaris. Dalmaticam aliter
deferibit Alcuinus lib. de Oftic. divinis, antiquo ritu mu-
tato. Eft inconfiitilis, iformam habet crucis, in finiftra
parte fimbriæ funt, largas habet manicas, fcu brachia, ut
ille loquitur. Amalarius lib. z. de Offieiis Eccl. cap. zi.
addit duas lineas coccineas retro, fimiliterque in anteriori
parte , atque etiam in utroque humero. Id videre eft in
oratione Sacerdotis Dalmaticam induentis in Miflà antiqua
à Matthia Illyrico édita : In dum en to hoc typico p r i f -
corum P a tr um r itu in rnodum c r u e t s , tram itib u s p u rp u r
eis co n te x to v e f t i tu s p o f tu lo , &c. Ita hunc locum inter- C
punxi ; ut veftis fit in modum crucis juxta præfatos audo-
res , &• tramitibus purpureis contexra, fccundùm Amala-
râum. Fuit indumentum Epifcoporum Sc Diaconorum,
ut feribit audor quæftionum utriufque teftamenti inter opera
S. Auguftini quæft. 46 . q u a f i non h odie D ia c o n i D a l -
maticas in d u a n tu r , f i c u t E p if c o p i. At Subdiaconi tuni-
cis induebantur iifque lineis , ut confiât ex lib. 7. Regefti
a S. Gregorii epift. 63. u nde h a b en t ergo h o d ie , u t S u b d
ia co n i lin e is tu n ic is p r o c é d a n t , n ifi q u ia h oc a matre fu a
R om an a E c c le f ia perceperunt ? Ubi nota diftindos olim
habitus Diaconi Sc Subdiaconi. Siquidem Diaconus in-
duebatur Dalmatica, Subdiaconus tunica. Quod etiam videre
eft in antiquo ritu celebrandæ Miflà: Johannis Abrin-
carenfis Epifcopi, in appendice hujus libri Sacramento-
rum.
N o t a 2 6 0 . A
mendo a d C h r ifm a fa c ie n d um , f i v e p ro lum in a r ib u s
E c c le f ia conc innandis, binos v é l q u a te rn o s denarios P r e f
b y te ri dar en t. Grxci in Chrifinatis confedione diverfis
fragrantis odoris marerias admifcent, ut reft a tin- S. Diony-
fius cap. 4. Eccl. Hierarchia:: » w m hSinc nu>a.yyyn
■ hc’fov Xm m v v\(Sv. id eft, Unguenti fcu Chrifinatis com-
pofitio quxdam colledio eft fragrantium materiarum. Ad-
mifcen t autem pratter vinum & oleum fufficiens, fcx Sc triginta
genera feu aromatum, fcu herbarum^ ut habetur in corum
Euchologio.
N o t a 2 6 2 . C e R e o s T A t 1 s.
Cereoftata funt candelabra quorum ufiis eft in altaribus,
Hanc vocem farpius videre licet apud Anaftafium Biblio-
thecarium in'vitis Pontincum Romanorum.
N o t a 2 6 3 . P a x v o b i s .
Formula eft falutationis qua utitur Pontifex in fccris
maximè. Pontifex enim in Ecclefia inter ipfa facra fxpius
populo dabat pacem : five diceret, P a x v o b i s , fcu, p a x
v o b ife um , fcu, p a x omnibus. Optatus Milevitanus lib. 3*
adversus Parmenianmn : N o n enim unarhquamque domum
fem e l ( Iegendum, f im u l ) fed u c e r e p o tu i f t i s : f e d a u t h i t
U x o r ( nempe ad Ecclefiam veftram) a u t re fedit rnaritus :
a u t p arentes fe d u S li f u n t , & f i l i i f e q u i volu e ru n t : au t
f t e t i t f r a t e r fo ro r e m igrante : perfuafionibus v e ftr is d iv i -
f a f u n t co rp o ra , & nomina p ie ta tis . E t non p o tu ift isp r a -
te rm itte r e q u o d legitim um eft : u t iq u e d i x i f t i s , P a x ‘ v o bifeum
; nempe in conventibus Sc facrificiis Ecclefiafticis;
Dicit autem leg it im um , id quod in ipfis facris fancitum
eft faciendum : in lib. 1 . adversus Parmenianum : nam
q u it d u b ite t nos i l lu d legitim um in Sacramentorum myfte-
r io p ra te r ir e non poffe .? offerre v o s . . . . „ d ic it is rp ro- EPc-mc leUfaia*.
B BBi HH 1 ... . n OH°d fruftra quidam interpretantur Canonem Miflà:.
Quid ht ampulla docet S. Ihdorus lib. zo. Orig.cap, 5. Quod fi ita eflèt, dicendum erat, i l lu d leg it im i. S . JorA
m p u l la q u a f i ampla b u lla . S im ilis 'c f t enim r o tu n d ita te
b u llis q u a e x fp um is a q uarum f iu n t , a tq u e i ta in fla n tu r
"Vfnto. Gloflæ veteres : A m p u l la , x ln u itç . Atlxvlof autem eft
dtfSoy itiOit/b^cy, inquit audor veteris etymologici, id eft
1 quo oleum reconditur. Unde L e c y th u s ole i 3. Regum
cap 17. Bene igitur in ampullis reconditur oleum, fcu
Chrifma juxta morem antiquum, quern videre eft apud
Optatum Milevitanum lib. z. adversus Parmenianum :
ampullam qu oq u e C h r ifm a tis p e r fen e ftram , u t fr a n g e r en t,
ja t la y e r u n t . Porro olim libdum fuit Epifcopis facrum
Chrifma omni die conficere, ut patet ex Concilio Tolera-
no 1. can. zo. E p ifco p o fa n e cerium e f t , q u o d omni tempor
e li c e t C h r ifm a conficere. Poftea tamen mos invaluit ut
dumtaxat in Ccena Domini conficeretur, ut planum eft ex
omnibus noftris Sacramentariis, & Euchologio Grscco-
rum. Idem videre eft in Homilia 8. S. Eligii de Ccena Dohannes
Chryfoftomus Homil. 3. in Epiftofam ad Colof-
fenfes : «W { eiplwlwiy -mç a/tojc, w fhotny,
è w > xs4 '&<> K, mMÓKil ewiiw t i A w 0 ExHtodtt
"plain Vfjïv 'éfohiypv. id eft, in Ecclefiis pacem in
precibus, in Præfationibus, Sc femel, Sc bis, Sc ter, S c
læpe dat Ecclefiæ Præful dicens , pax vobis. Ubi tamen
non Iegendum eft, fifiiy , fed ^ r . Nam paulôpoft dreit :
K, ou Myi 0 EutAHinctf ©etfa>(, à plain v/Zy <o*cL ei plain
ideft, Sc non dicit Ecclefiæ præpofitus, pax vobis
fimpliciter, fed, pax omnibus. Caufamque fubiungit : quia
non cum uno, aut altero pax habenda eft ; fed cum omnibus
: ita ut etiam in mente noftra omnia tranquilla, Sc pa-
cata fint. Quod confirmatur ex Homilia 16. in epift. pri-
mam ad Corinth, etplutlaj, 5maty # n e Exxxunm eotttsùç
imuytTo^. id eft, Sc nunc pacem omnibus depiecatur Ecclefia:
Præful. Et in Liturgiis Sandorum Bafilii Sc Chry- B M * h‘c WÊmÊmÊm mm » e H | Janc ta E c c le f ia , q u a neceffano debet f a r e v e f t r * -«• c * . t n . T. . *
, f i c u t pcenitentium reco n c ilia tio , fa c r i olei bencdiElto,
fa n f t i C h r ifm a tis co n feß io , f r a te r n a ped um ablutio. Et in
Sermone de undione Chrifinatis inter opera S. Cypriani :
d it s ifta m u ltip lic ib u s m y fttr iis honoratur. H a c d ie p r i-
* Nunc. lib. 9.
Tom. III.
ur in Liturgiis SS. Jacobi, Sc Marci, Sc in Liturgia Prx-
fandificatorum. Quod confirmatur ex Theoria myftica
S. Germani Patriarchs Conftanrinopolirani, in qua ha:c
Verba enarrans dicit ; etplwn maty. opuytu/MtnuAat, i^dydyrny
5 wrtoTvmoiuidAomc, See. id eft , P a x omnibus j concordiarn