Idem « niff,
fide confirma1
Dmonenfij.
T wonen fis.
Vallis-clar*.
i n e x p o f i t io n e C a n t i c i C a n t i c o r u m l i b . i . C o m p u n d t i o q u a : p e r c a r i t a t e m f i t , q u a : e x d e f i d e r io
a c c e n d i t u r , q u a f i q u o d d a m o l c u l u m e l l . T o t i e s e n im a n im a o f c u l a t u r D e u m , q u o t i e s in am o -
r e e ju s c o m p u n g i c u r , &c. ut leges lib. i. mm. s-peneintegro; feilket ufque ad hac verba: n u b
l a n e c e l f i t a s e f t [.vel n e q u a q u a m n e c e f f e e f t ) u t l o l e m n e m d i e m D o m i n o d e n o f t r a l am e n t a -
t i o n e f a c i a m u s . Hac in omnibus veri Patent códicibus,quos confulere nobis limit,extant; nimirumiu
Vaticano, in Belvacenfi S. Petri, in BeccenfifmVal-cl. in Michaëlino; qua diu cafo labore in
expofitione Cantici Canticorum Gregorii nomine in -vulgaris munita mqmfivimus. yit in omnibus mjf.
quos mox recenfcbimus, loco jam indicato, totideni -verbis leguntur. Ergo Paterius Gregorii difeipu-
lus & Notarius pro legitimo fanfti Patris feetuhabuitexpofitionem inCantica Canticorum, pro qua '
hie decertamus. Si cui veto fcrupulus fuperejfetde nojlri Paterii fmetritate Jegat qua ad cum pra-
fati fumus: ubi non folum indubitaris teftimoniis, Paterio reflituimus ipfius Colleélanea è tenebris ertt-
ta, -verum eriam ydluljb longè fequioris avi Monacho :vindicamus excerprimes, qua pro Paterianis
hucujque venditatafunt. Nunc verdmjf. codicum Expofitionis inCantica fides flatuenda eft ac fin-
ceritas; ex qua dirimenda hujus controverfia ratio aliqua ex parte pendet.
V . In primis magnam antiquitatem rcdolet codex Di-vionenfis S.Benigni, ubi legitur: I n n o -
‘ m in e D o m i n i , & c . I n c i p i t E x p o f i t i o in G a n t i c a C a n t i c o r u m B e a u G r e g o r i i P a p s u r b i s R o m
s . P o f t q u a m a P a r a d i f i g a u d i i s , tkc.In Homilia prima continetur infigms locus a Paterio prolate.
In his -verbis definit Homilia prior, t u n c e n im p o l l : c u r r im u s , q u a n d o & am a n d o & t im e n d o
d iv in a ju d i c i a n o n p r a e v e n im u s . Poft hac -verbaqua legefis lib. i. n. it. infine,fequitur: E x p l i c i t
H o r n . i. I n c i p i t i. Introduxit m e r e x , & c . E c c l e f i a D e i q u a f i q u s d a m d o m u s r e < n s eft E t
i l i a d o m u s , & c . , ° .
Mirum non videbitur hie in Homilias diftribui hoc Gregorii opus; cum in ejufdem Epiftolafu-
penus in tejhmonium addutfa conftet Expofitiones in lib. Begum, in Cantica, &c. ex Homtliis excepted
& colleBat fuijj'e: Q u i a , inquit, c a r i l f im u s q u o n d a m f i l iu s m e u s C l a u d i u s a l iq u a m e l o -
q u e n t e d e P r o v e r b i i s , d e C a n t i c i s C a n t i c o r u m . . . d e l ib r i s q u o q u e R e g u m ..............q u s e g o
f e r ip t o t r a d e r e p r i in f i rm i t a t e n o n p o t u i , i p f e e a f u o f e n f u & f t y lo d id t a v i t , & c . Jdprimam
igitur ac rudiorem hujus operis delimationem fpe#ando,potuit in Homilias di-vidi. Tempore tarnen
Pateriipartitionem in Librosjam receptamfuifje liquet, cum injignem locum pro compunflione decer-
ptum laudet ex libro primo Expofitionis S. Gregorii in Cant.
Hoc -varies m Libros divifio perfevarare videtur in codice optima nota S. Martini Turon. pLfi
quam joo. amorurn. Nam initio pramittitur: I n c i p i t l ib e r I . B e a t i G r e g o r i i P a p s u r b i s R o m s
f u p e r C a n t i c a : Postquam a p a r a d i f i . fui ufque ad V":rfum 3. capitis 1. Cant. I n t r o d u x i t m e
icx, continuatur: hie enim, quafi alterius libri exordium fit, linea incipit a maxima littera. Ibi eriam
abfol-vitur prima Homilia in codice Divionenfi, & in Val-cl. fimilis divifionis extant figna. Secundus
hie liberper-venit ufque ad partem verfus nonicap. 2. E n i p f e H a t p o l l p a r i e t a n , & c .
qua -verba pramiffa littera quadrata maxima inchoant lineam, & no-vum -velurilibrum, fcilicet
tertium Definit hie in expofitione vpfus j v capitis 4. poft quam fequitur, adhibita maxima littera
initio linea : V a d a m m in i a d m o n t e m m y r r h s , qui Verfus eft ejufdem capitis fextus. Quartos
liber hie incipiens protrahitur ufque ad verfum 3. capitis 6. P u l c h r a e s , a r n i c a m e a , qua eodem
modo feribuntur ac aliorum librorum initiatunde conjicimus Me libri s. ejfe exordium, cujus finis,
fimulquefexii libri & ultimi primipium,fignari -videntur ad hac verba -verfus noni capitis 6. Q u s
e f t i l i a q u s p r o g r e d i t u r , & c . ut ex grandiori littera initio obfervata deprehendimus. Libro primo
occurrit prolatus d Paterio de compuntfionc contextus, uti in aliis mjf. infra enumerandis.
Horum praftantior eft, qui in Monafterio Vallis-Clara affervatur: imo ceteris d nobis abhibitis ob
antiquitatem ekgantiamque videtur anteponendus tideoque accuratius hie deferibendus. Codex hie
primo loco continet librum Rcguhz Pajloralis, in cujus calce legitur litteris rubris : E x p l i c i t l ib e r
P a f t o r a l i s b e a t i G r e g o r i i P a p s u r b i s R o m s . Deinde eademmanu, iifdemquecharaHeribusmi-
mo fplendentibus: I n c i p i t P r o l o g u s b e a t i G r e g o r i i P a p s fu p e r C a n t i c a . Postquam a p a r a -
d i l l , &c..Aofoluto Prologo, niimo feriptum legitur: E x p l i c i t P r o l o g u s . I n c i p i t E x p l a n a t i o in C a n t i c i s
C a n t i c o r u m . Osculetur me. Nulla eft hoc in codice five librorum,five capitum diftinBio'.Vl-
tima verba funt, uti in ediris & in noftris mjf. C u i p r o n o b i s t r a d i t o i n m o r t e m , & r e f u r g e n t i in
im m o r t a l i t a t e m , n o s i p f o s Sc f p i r i t u m & c o r p u s d e b e m u s . Q u i v iv i t , & c . Mox fubdifur - E x p
l i c i t E x p o f i t i o b e a t i G r e g o r i i P a p s f u p e r C a n t i c a C a n t i c o r u m .
Eodem manu codex videtur exaratus ac priores charta ad monafterii fundationem dotationemque
pernnentesr.ilbus autem Ccenobii exordium dffignatur ann. n}^.. LeBum olim fuifje codicem huncin
conventu Fratrumante Completorium ,ut apud Ciftereienfes &■ alios fub S. Benediéli re-ula militanies
Adonachos morts eji,ma-nifeflumfit ex interpunélione ac notulii njocem modoattollendam, modo
deprimendam fignamtbus. 'Unde non leve argumentum Juppetit feriptum fuijfe & adquotidia*
nas leélioncs publicas adbtbitum faijjè j antequam eximium S. Bernardi opus fuper Cantica elucu-
bratum foret > autfaltem 'vulgatum. Neque enim par ejl credere Ciftereienfes, poft hanc Canticorum
explanationem ceteris longe praftantifftmam, in lucem emijfam a tanto Ciftercienfis familiee alum-
no, imo patre 3 aliam legendam in collatione ante Completorium adhibere 'voluijfe.
Ex codicis hujus antiquitatc facile conficitur Prologum in eo deferiptum : P o f t q u a m à p a r a d i f i ,
Richardo Viélorino immérité attributum; qui nimirum de feribendo fuper Cantica necdum fortajfe
cogitaveratj quando laudatus codex eft exaratus. Quid igitur reftonderent Richardi operum éditons,
ft ipfts exhiberentur codices Richardo longe antiquiores, qualis eft codex Divionenfts, de quo jam di~
Bum, feculo zo. njel faltem 11. deferiptus ?
Ad bancatatem accedit'Uticenfisfeu AfonafteriiS.Ebrulphi codex. Hic quidem[nequidquam dif uticeufisCo-
fimulare 'videamur quod caufe noftroe officiât) S. Gregorii, 'vel alterius auBoris nomen non habet, c ’
autin exordio3autin fine ; fed ftmpliciter legitur : I n c i p i t P r o l o g u s , & c . Verum cum in ipfo 3 ficut in
ceteris mjf. legatur inftgnis fententia de CompunBione 3 quam Paterius ColleBioni fua inferendam
judicavit, dubitare non licet, quin affût us Expofitioni Gregorian* Prologus 3 his 'verbis-continué &
confequenter feriptis : E x p l i c i t P r o l o g u s . I n c i p i t E x p o f i t i o f u p e r C a n t i c a C a n t i c o r u m y pro
Gregoriano tunc habitusfit. Verum qui codicem hunc deferipferunt 3 & ineo multa ex di<verfs Pa-
trtbus opufcula complexi funt3 non folent ipfts auBorum nomina prafigere. Liber hic accuratiffimè
eft exaratus, it a ut in ipfo 'vix unum mendum notaverimus. Non di'viditurin Libros, aut in Homilias;
imé nec in capitula : fed eadem ferie feriptura decurrit abfque ulla linearum interruptione,
etiam ubi ahfoluta uni us 'verfus explicatione, alius profertur explanandus ;fi feptem dumtaxat 'verfus
excipias, qui lineam incipiunt,fcilicet : F i l i i m a t r i sm e æ p u g n a v e r u n t a d v e r s u s m e . P u l c h r x
f in i t g e n æ t u æ f i c u t t u r t u r i s . E g r ç d im i n i f il iæ S i o n . D u o u b e r a t u a f i c u t d u o h in n u l i . R e -
v e r t e r e , r e v e r t e r e S u n am i t i s . Q u a s e f t i f t a q u æ a f e e n d i t d e d e f e r t o d e l i c i i s a f f lu e n s ? V i n e a
f u i t p a c i f i c o . Alii tamen 'verfusplurimi littera grandiori rubra inchoantur, at non interrumpitur
idcirco feriptura feries.
1Ultimo loco commemorandi 'veniunt duo alii codices, un us ex Bibliotheca Remmana apud Re- j^™“ *** *
mos, alter ex Tbeodericenjt Jwonaslerio, non longe ab eadem urbe. Uterque codex 4 0 0 . annorum fis.
atatem non fuperat, fed Theodericenfts ex longe antiquiori ejufdem Monafterii, qui nunc defidera-
tur, deferiptus eft.
V I . Tot mjf. infteftionz, teftimonioque prafrtim Paterii confirmait, non dubitanjimus quin
Gregorio lucubratio hac, tanto fané do Bore digna,reftituenda foret. Acceffit Magiftrifentenpiarum au- fiaede te,fcn*
Boritas,lib. 1. dift. 3 7 . num.z. ubi legitur : B e a t u s G r e g o r i u s f u p e r C a n t i c a C a n t i c . i n t u i t . L i c e t
D e u s c o m m u n i m o d o o m n i b u s r e b u s in f i t , p r æ f e n t i a , p o t e n t i a , f u b f t a n t i a , & c . quern locum
laudat etiam S. Thomas. Etft vero uterque in hac fententia laudanda, 'videatut hallucinatus (abeft
enim ah expofitione in Cantica: ) inde tamen probatur Petri Lombardi temporibus, qui floruit duodecimo
feulo, Richardique ViBorini coavus fuit, ac poftea, dubium non fuiffe S. Gregortum expo-
fuiffe Cantica ; cujus opus tunc in omnium manibus 'verfabatur.
V I I . Neque vero quisfujficetur, pro Gregoriano potiùs op ere habendum,quod jam typis mandatum De breviori
eft,cujus Prologus ita incipit: Q u i a f i c æ c o , f i l o n g è à D e o p o f i t o .Extantfané nonnulli codices mjf.in ^ ^ Proio-
quibus ita legitur Prologus,quern fequitur Expofitio ab his 'verbis incipiens.-O s f p o n f i i n f p i r a t i o C h r i - |° ^ “b
f t i , & c .ut in ‘vulgatis. T res invenimus Parifiisin Bibliotheca ViBorina, in quibus auBorisnomen pig*™,quid
tacétur, niftquod inuno recentior manusS. Gregortum inferipfit, cüm alterius nominis erafi fuperfint
'veftigia. His autfimilibus codicibus ufifunt,qui priorem expofitionis Gregorii in Cantica editionem cu-
rarunt Pari fits apud Remboldum ann. 1^8. quam 'videre nobis non licuit; at ufifumus alia Parifien-
fi anni. i j i 8 . Gilotiana 1 J 7 1 . Vatic ana, &c. Et facile deprehendimus Prologum hunc nihil aliudejfe
quàm nojlri compendium, quod cuilibet legenti & conferentt ftatim patebit.
Quod JfeBat ad Expofitionem jam vulgatam, qua a noftra diferepat, ufque ad ilia verba : P u l -
c h ræ f u n t g e n æ tux, verf 9 . cap. 1. pof t indubitatum Paterii teftimoniumpro noftraprolatum,
hanc alteri anteponendam ejfe quis neget ?
Noverat hoc opus Johannes Trithemius, qui in indice njoluminum a S. Gregorio Papa feripto-
rum, quern ipfe Guffanvillaus exbibet, ilia defignans per priora verba à quibus incipiunt; iftud commémorât
: S c r ip f i t , inquit, p l u r a n e c e f l a r i a v o lu m in a , in q u i b u s f e r u n t u r f u b j e & a : I n l i b . J o b :
Inter multos fepe quoeritur. . . . I n C a n t i c a C a n t i c . Poftquam à paradifi gaudiis,&c.
V I I I . Itaque tot in mjf. latitans infigne opus e tenebris eruendum publica luce donandum