f i c io c r ed en tts audean t lo q u i , P a te r n o ß e r , & C . Ex quo j
antiquitas hujus formulx conftat.
Nota 8 4 . P a t e r « o s t ï R, & c.
; Vetus Sc Apoftolica eft confuecudo, ut Oratio Domini"
ca (uper Chrifti corpus recitetur : ut notura eft ex omnibus
Liturgiis, fanfto Gregorio a lib. 7. Regefti, Epift. 63. fan*
<fto Hieronymo paulo ance citato. Ulus etiam illius appa-
ret ex fan&o Ambrofio lib. 5. de Sacramentis ca£. 4. E x
fan&o Anaftafio Sinaïta ferm- de fynaxi : m i* ytf ’6b U -
n s K omM ttas^v in s -ro tM fA am v l t m u vtw
riuj çoftgsiv togjtv n s S iW otwa%iaç. aM« *)7ti( ia vm i a.Iixp(Ti(
>«H«KS0UÎV} Ksdlt^ Ayrm^ <* To/onv^ 70, k, apte */m> opeixii/xa.-
to See. id eft, quanta eft hæc deftrudio nonfolum
Chrifto mentiri tremenda ilia divins fynaxcos hora , fed
advcrsùs fratres fuos iram tenere » eefi dicant in oratione :
D ir ,lit te nobis d é b ita n o f t r a , & c . S. Auguftino Epift. 39.
ad Paulinum : V t precationes accipiamus diElas , qua* fa-
cimus in celebratione Sa c ram en torum , antequam i l lu d qu o d
e ft in D om in i men fa in c ip ia t bene d id : ordttones, cum bene-
d i c i tu r & fa nEHficatur & a d d iftribuendum com m in u itu r ,
ejuam to t am p e titionem f e r e omnis E c c le f ia oratione D om in ica
conc ludit. Optato Milevitano 1.2. contra Parmenianum :
E t tn im in t e r v ic in a m om en ta , d um manus im p o n it is , &
d e li El a d o n a t is , m o x a d a lta r e co n v e r fi, D om in icam ora-
t ionem p ra t erm itte r e non p o te ft is , & u t iq u e d ic it is -: P a t
e r q u i es in c a l i s , d im itte nobis d éb ita & p eccata noftra,
Ex S. Cypriano lib. de oratione, cum ait illi orationi Dominica:
öd reverentiam præmitti præfationem, qux iânè
tantùm in Miflæ facrificio dicebatur. Et ex Tertulliano
lib. de oratione, in quo poft orationis Dominica: expofi-
tionem cetera ad Miflæ lacrificium Ipeârant: & ex S. Cx-
fârio Arelatenß homil. 12. ubi agens de facrificio Miflæ
hæc ait : A u t quando oratio D om in ica d i c i tu r , q u is t ft
q u i h um ilite r a u t ve ra c ite r c lam e t , d im itte nobis débita
n oftra ? Rede autem commemorationi defun&orum in his
Sacramentariis hæc oratio poftponitur , quia id vetus pof-
tulat confuctudo , quam videre eft apud S. Cyrillum Ca-
techefi 5. myftagogica, /Mm nw m tlu> ’Äjy*v Mjp/ty ÖKuvtw,
Iw 0 tmnpmpiJiiiUTtis o!*»!ok ttutS /ut^mtHC- ideft, poft hæc
( nempe commemorationem fidelium defùndorum ) did*
mus orationem illam,quam Salvator fuis tradidit difcipülis:
ac proinde in omnibus Liturgiis Canoni fubjungituri quia,
utoptimè notât S. Auguftinus loco citato, to t am p e titionem
f e r e omnis E c c le f ia oratione D om in ic a con c lu d it. Huic orationi
Sacerdos olim fubjungebat hæc quæ non habentur in
hoc Canone, fed referuntur à S. Ambrofio lib. 6. de Sacramentis
cap. 5. Q u a fe q u u n tu r , a u d i q u id d ic a t S a c e r do
s : P e r D om in um n o ftrum je fum C h r i f tum , in quo t ib i
e f t , cum quo t ib i t f t h o n o r , la u s , g lo r ia , m a g n ific en t ia ,
p o te fta s cum S p ir itu fa n E lo à f e c u l i s , & n u n c , & f e m -
p e r , & in f e c u la fe cu lo rum . Ubi nota hanc formulant &
n u n c & fem p e r , eflè juxta ritum Grxcorum, qui non præ-
mittehant hæc verba, f i c u t e rat in p r in c ip io , ut notavi-
musadConcordiam regularum. In Liturgiis SS. Jacobi,
Bafilii 8c Chryfoftomi, hæc verba huic orationi fubjiciun-
tut : ou n v ’6bv h Ücmx&ol, (9 » ftw a ju ç , jj » g « * m IlaTfOf, *54
■rê T/oJ1, >(5H d* eijtov U]Aj/ufn( v«S njtj aji'h KSty ë ? mif ajcSrctf
e f f aidvuv. id eft, quoniam tuum eft regnum 8c poteftas 8c
gloria Patris, Sc Filii, 8c Spiritus lândi nunc 8c temper
, 8c in fecula feculorum. Hinccapienduseft S. Cælà-
lius Dial. 1. qu. 29. t d im/Spoi, ksm J/m 7s oiov àn-
«fjo/Äp, 'tyhtviiuus 79V fâ iw cv tvJKSHPV 7,1 f 8iicu Irv fws\Yg>v7i\vtrsi
fiocErnç %7t mv w kdcltiç, »* ßamma., ((jtj dlwa/us > XSM » 6bça.
îd eft, hune Angelum imitantes, 8c nos quantùm poflù-
mus vidoriosè Chriftum , in tempore myftici làcrificii
clamantes, quia tua eft fortitudo, & regnum , 8c poteftas,
f ie gloria.
* Nunc lib. 9. cp. ii .
fc In fecundo Theod. poft, atque Andrea, fubjungitur, nemon &
fanüis Martyr, tuis Stephano , Quintino, atque Nicafio , fed & bea-
tis Confeßor. tuis Gregorio, Medardo , atque Eligio , tum omnibus
&c. e In cöd. Reg. Succ.. deeft , Agnus Dei &c. In cod. Gcmct. poft
Agnus D e i, Explicit Canon Mißt. In priori verà Theod. additur,
Agms Dei qui tollis peu. mundi.dona nobis pacem Hue facrofanBa
sotnmxtio corporis f r fanguinis Domini noftri Jefu Chrißi, fiat mihi
V Nota Sg . E t b e a t i s .
Ita in codicibus Rodr. 8c Rat. In Mifll Rom. curie
b ea t is .
N o t a S 6 . A tqj je A n d r e a .
In cod. Tiliano additur, neenon & bea tis M a r t y n -
b u s tu is Ge rv a fio & P r o ta f io . Qui funt Patroni illius Ec-
clefiae, cujus olim erat hic codex Tilianus nempe Salarien*
fis, ut in prxfatione diximus b.
N o t a S j . N e c n o n B. S t e p h a n o.
Hsc non extant in editis. Sed olim poft hxc verba, a tq
u e A n d r e a , licebat addere quoflibet Sandos, ut clarum
eftex codice Tiliano., L ib e r a n o s , u fq u eP e t r o & P a u lo ,
h i c nom inatim q u a le s v o lu e r i t , v e l qu a n tos commemorat.
Ubi 7t q u a n to s , eft, q u o t s 8c Micrologo cap. 25. a tq u e
A n d r e a . H i c norninat qu ot q u o t fanE los v o lu e r it .
N o t a S S . A g n u s D e i .
Hanc orationem Sergius Papa I. in Mifla cantari juflïr,
® ut refert Anaftafius in ejus vita: H i c f ta t u i t , u t tempore con-
fra E lio n is D om in ic i corpor is, A g n u s D e i q u i to llis p e c cata
m u n d i , miferere n o b is , d C le r o & p o pulo d e cantaretur.
Idem feribit Walfridus Strabo lib. de rebus Eccl. cap. 22.
Hic autem definit ordo Mifla: tam in noftro cod. S. Eligii,
quam in cod. Rodradi , 8 c in excufisc.
His ita expofitis non abs re erit quxdam fubnedere ex
codice Tiliano, qux ad cxremonias antiquas in hujus Ca-
nonis recitatione pertinent, in hunc modum:
T e igitur, dementi (Ti me Pater, u fq u e , habeas & be-
nedicas hxc dona : H i c f ig n a t oblatam & calicem trib us
v i c ib u s , non tarnen fu b u na c r u c e , f e d fe p q r a t im f in g u lis ,
fin g u la s fa c ie n s cruces.- Hxc dona, hxc munera, hxc lan-
d a lacrifida illibata, u fq u e Memento ,. Domine. H i c
nomina v iv o rum memoremur f i v o lu e r is , f e d non D om in ic
a d i e , nifit ceteris diebus. Et omnium circumadftantium,
C u fq u e , Cofmx 8c Damiani. • S i fu e r i t n a ta lis S a nElo rum ,
h i c d i c a t : fed 8c diem natalitii Beatorum illorum, aut
Beati illius 3 8c omnium Sandorum, u fq u e , per Chriftum
Dominüm. H i c in c lin a t f e u fq u e a d a lta r e , d ic e n s ;
Hanc igitur oblationem, ufq u e jubeas grege numerari: Per
Chriftum Dominum. H i c e r ig it fu r fum . O b la tam fo lam
h i c b e n e d ic it : Quam oblationem, tu Deus, in omnibus,
quxfumus Benedidam, Adferiptam, Ratam, Rationabi-
fem, Acceptabilemque facere dighëris. H i c ambo f i g n a t ,
i d e f t , o b la tam ,. & c a lic em : ut nobis corpus & fenguis,
u fq u e , omnipotentem, tibi gratias agens benedixit, fregit,
dedit difcipulis luis dicens: u fq u e , item tibi gratias agens
benedixit. H i c qu a tu o r v ic ib u s fo lam obla tam , * fanEH-
fle e t . I n q u in ta v i c e fu p e r calicem fo lum crucem fa c ie n s ;
hoftiam puram, hoftiam fandam, hoftiam immaculatam,
panem fandum vitx xternx, 8c calicem lalutis perpetux,
Yy u f q u e , immaculatam hoftiam. H i c in c lin a t f e i t e r u m j u .
^ x t a a lta r e d ic e n s : fupplices te rogamus omnipotehs Deus.
H i c orat a p u d f e q u o d vo lu e r it . D e in d e d i c i t : jubehxc
erferri per manus, ufque in confpedum. H i c f e e r ig it
a c ve rb a dicen s : ut quotquot ex hac altaris participatio-
ne, ufq u e per Chriftum. H a orationes du a d ic u n tu r , u na
fu p e r d iptychos , a lte ra poft leElionem n om in um ; & hoe
q u o tid ia n is , v e l in a gen dis tantummodo d ieb u s. Memento,
Domine, & eorum nomina, qui nos prxcelferunt cum fi-
gno fidei , & dormiunt in ibmno pacis. E t r e citan tur
nomina. D e in d e poftq uam r e c ita ta fu e r u n t , d i c a t ipfis,
Domine, 8c omnibus in Chrifto quiefeentibus locum re-
frigerii, lucis, 8c pacis, ut indulgeas deprecamur. Per
eumdem. Nobis quoque peccatoribus, u fq u e fed venix,
quxfumus, largitor, admitte. H i c erigens f e A r c h id ia c o -
nus v e n ie t , & in v o lv en s calicem m app ula, le v a t ilium contr
a domnum P a p am. Per quern hxc omnia, Domine, fcm-
; per bona creas. H i c ambo f i g n a t , i d e f t , oblatam & caf
r omnibus fumentibus, falus mentis fr corporis, fr a i capefieniam
vitam tternam preparatio falutaris. Amen........Poft pacem dicat in
corde: Pax Dei quo. exfuperat omnem fenfitm, eufiodiat corda noftra
f r intelligentias noftras. Amen. . . . Ad dandam pacem.. . . Pax tecum
. . • Poft pacem, Pax f r caritas Dei maneat femper in cordibus
noftris. Amen.
Oratio.
Domine fefu chrifte qui dixifii Apoftolis tuis &C. Ut in Miflali.
Scquuntur quatuor Ürationct.
»» Heem tr ib u s v ic ib u s f in g u l i s fin g u la s fa c ie n s c r u c e s ; fen- A n is e x e cu tie non f i n t fc a n d a to Idcuht habe re p b ffit. Ubi
», dificas, vivificas, benedicis, 8c prxftas nobis. H i c U- vides feriem illam verborum qux eft in noftris codicibus
n v a t domnus P a p a oblatas du a s Ufque a d oram c a l id s , mfs. fiiiflê antiquum ufum.
w & tangen s eum d e obtation ib us, tenen te ilium A r ch id ia c d - N o t a 9 3 . P e r ö m h i a s t c t i iA s e c u i o *
m n o, d i c i t , per ïplum * 8c cum ïplo * öc in ïplo
« tri omnipotehti, in unitate Spiritus lândi, omnis honor 8C
» gloria. T u n c d ic it in a ltum , per omnia fecula feculorum.
» T u n e r eponit in a l ta r i , & d i c i t in a l tu m , oremus. D e in -
» d e d i c i t , præceptis lâlutaribus monici, & u fq u i , fed libe-
» ra nos. T u n c d ic it domnus P a p a , in te r v e n iin te n u lle fo n o ,
j» h a n c ora tio n em , libera nos, ufq ue Petro 8c Paulo. H i c
M nominatim q u a le s v o lu e r it Sa nE lo s , v e l , quantos comme-
n mor a t. D e in d e in f e r t , cum omnibus Sandis, da propi-
» tius pacem , ufq ue per omnia fecula feculorum. Amen»
„ D e in d e d ic it ; pax Domini. D e in d e d a t pacem a lta r i v e l
» p a t in a , & f i c f i b i d a t pacem. C um v e rb domnus P a p a
99 d ic it : pax Domini fit femper vobifeum, non m itti t p a r -
99 tem d e SanEla in c a lic em , f i c u t ce te ris Sa ce rd otibu s mos
»9 e ft. D u m co n fr in g it , Agnus Dei, d ic it . E t e x p le ta co n -
,j fraEHone quando communicat domnus A p o ftó lic u s , p a r tem
99 f ib im o r d e t , & r e liq u am in ca licem m it t it , fa c ie n s crucem
9t d e ea tr ib u s v ic ib u s Ju p e r calicem n ih i l d ic e n s , & f i c cort-
99 firm a tu r d e c a l i c e , tenen te calicem A r ch id ia c o n o . Q u a n -
99 do v e rb domnus A p o fto lic u s d e fcen d it a b a lta r i , in c ip it
99 communicare popults s, & d ic itu r A n t ip h o n a a d comrnu-
99 nionem» E x p le t a communione & A n t ip h o n a , tu n e fu r g i t
„ domnus P a p a , & v en ien s a d a lta r e f a l u t a t , a lt Hts dicen s ,
»9 Dominus vobifeum : 8c cum Spiritu tuo. D e in d e oratio-
99 item d ic it : Quod ore fiimfimus , Domine, mente capia-
„ mus : & de munere temporali fiat nobis remedium fempi-
ternum. Hadenus codex Tilianus, qux tarnen habentur
etiam apud Hittorpium.
N o t a 8 9 . A d N o n a m .
Ita in editis 8c in cod. Rem. In cod. Racoldi legitur, 1
H o r d n on d . Olim in femijejuniis Miflæ tenebantur hora
nona. Confute obfervationes noftras ad Concordiam Regularum.
N o t a 9 0 . D eus.
Pater videlicet, ad querrt dirigenda eft oratio in Miflx
facrificio, juxta decretum CohciTii Carthag. 3. can. 23. &
cum a lta r i a d f if t itu r , fem p e r a d P a tr em d ir ig a tu r oratio.
Interdum tarnen dirigitur ad filium.
N o t a 9 1 .P ræ s t a ut U n î g e n i t u m tuüm,
&c.H
xc citantur ab Alcuino lib. 7. contra Felicem Urgeli-
tanum Epifcopum : In M i j f a nam q u e humance N a t iv i ta t i s
e ju fd em D om in i n o f lr i, ita cantare fo lem u s ; p ra fta u t iJ n i-
g en itum tu u m , qu em Redemtorem U t i fu f e ip im u s , & c .
N o t a 9 2 . Q u i te c um v i v i t e t Ré g n â t
D eus.
Nota olim in conclulione orationum feu colledarumJ
vocabulum, D e u s , proximè fecutum fiiifle verbum re g n a t ,
quemadmodum videre eft in Mifla Ambrofiana, in cod.
Tiliano, 8c in aliis codicibus noftris mis. 8c in expofltio-
ne mf. Prxfationis 8c Canonis, Bibl. Corbcienfis : C um
d i c i t , q u i tecum v i v i t & r égn ât D e u s in u n ita te S p i r i tu
s fa nEH , v u l t populum credere & in te llig e r e , & c . Quod
confirmât Micrologus cap. 6 . de obfervationibus Ecclefiaf*
ticis : S c ien d um a utem in i lla u fita ta conclufione p e r D o m
inum no ftrum , q u o d R omanus O rd o & a n tiq u a ex em plars
a nomen D e i in terp o n u n t, u b i d i c i tu r , q u i tecum v i v i t
& r égn ât D e u s . Q u o d tarnen moderns p o ft nomen S p ir itu
s fanEH fu b ju n g e r e fo le n t . E t ha c u t iq u e confuetudo
e tiam a p u d Romanos adeo in v a lu it , u t a n t iq u a tra d it io -
R U M.
Antiqua hxc orationis formula apud Chriftianos, uc
videre eft apud fendum Irenxum lib. ft adversfis hxrcfes
cap. i. dwa nm ti/uif Aejinaf t i f 7*if ajeSyae
ajeZrav. id eft, arque adeo nos, cum ih eratiarum a<ftio-
ne dicimus, in fecula feculorum j cui fimile eft illud qüod
refert Tertullianus lib. de Ipc&aculis, «'t ajdvae *ni «JaTMf.
a l i i omnino d ic t r e n i f i D e o & C h n f to i
9 4 . SuPE R' D'B I AT A.
Ita in codicibus Rem. Rodradi, 8c Ratoldi. In cod.
Tiliano habetur, S e c r e ta , utin ediris; fxpiflime, S u p e r
o b la ta. In appendice Rodradi, a S e c r e ta . Dicitur S u p e r
ob la ta hxc Oratio , quia fuper panem 8c vinum oblata
in Mifla recitatur.
N o t a 9 3 . P r ä f a t i o .
Eft b Oratio feu gratiarum a<Stio, qux Canoni prxmit-
titur, qua dilponitur Sacerdos & popiilus ad tremendo-
rum myfteriorüm confedionem : cujiis mentionem facif
S . Cyprianus lib. de Oratione. Id e o & S a c e rd o s a n t i
O r a t io n em , P ra fa tio n e pramijfa p a r a t F ra trum m in t es ^
d icen d o : S u r fum corda > 8c in Concilio Milevitano 2. can.
9. P la c u i t e tiam i l lu d u t p r e c e s , v e l O r a t io n e s , f e u M i f i -
f a , q u a pro b a ta f i ie r in t in C o n c ilio , f i v e P r a fa tio n e s , f i v
e commtndationes , f i v e manuum impofitiones, ab omnibus
ce lebrentur. A S. Johan. Chrylbftom. homil. 3. in epift.
ad CololT. cxcula tempore Clemetitis fepcimi Papx, dicitur
In cod. Rem. dicitur co n te fta d a , mulcis in
locis: unde in expofitione Miflx mfs. Biblioth. Thuanx ;
V e r e dignum & ju f t urn e f t , & c . conteftatur v e rb S a c e r -
; dos f ix a m a c verarn profejftonem p o p u li. I d e f t , g r a tia s
referre D e o e fie dignum.
Mulcx autem hic ponuntur Prxfationes, ut in editis
8c in codicibus Remenfi, Ratoldi, 8c in fecuhda parte
codicis Rodradi : novem tarnen fcrunt diimtaxat receptas
a Pelagio Papa II. quibus nilnc utitur Ecclefia Romana ,
ut videre eft in ejus Epiftola apud Burchardum lib. 3. cap^
6 9 . Sed decretum non tenuifle fatis notumeft ex noftris
codicibus , & ex editis •> atque etiam ex his verbis Guic-
mundi lib. 2. de corpore 8c languine Chrifti: Prafationem
iftam q u a p e r to t um pene orbem L a t in um in t e r E p ip h a nias
» & Septuagefimam in q uadam d ie D om in ica h a b e tu r ,
h t c fu p p o fu i h a c continentem: tAE te rn e D e u s , & t ib i hand
immolationis hoftiam offerre, qua e ft fa lu t ife ra & im j f a
bsle dsvtn a g r a tia S a crament u rn , q u a offertur a p lurirnis ,
& u n u m corpus C h r if t i fanEH S p ir itu s in fu fion e p e r f i c i tu r i
f in g u l i a c c ip iu n t C h r iftum D om in um , & in fin g u li s p o r -
tionibus totus eft. Et Algeri lib. 1. de vetitate corporis 8c
fanguinis Dominici cap. 15. I tem A m b r o fiu s D om in ica v .
p o ft E p ip h a n iam f in g u l i a c c ip iu n t C h r iftum D om in um 0
& in fin g u li s p or tion ibu s to tu s e f t : nec p e r fin g u la s m i-
n u i tu r , f e d in tegrum f e p ra b e t in f in g u lis . Qux verba extant
in Prxfatione ejufdem Dominicx quints poft Epiphaniam
in editis Sacramentariis, & in noftris cod. mfs,
nec eft inter illas qux excipiuntur a Pelagio Papa. Ex quo
fit vix ance quadringentos annos Eccleuam Romanam ab
ejufmodi Prxfarionibus abftinuifle. Novem Pelagii Prx-
rationibus additx dux.
N o t a 9 6 . A d com p l e n d um .
lea in codicibus Rod. & Ratol. Siquidem olim ita ap-
pellabacur ultima Oratio Miflx , ut teftatur Walfridus
" Secrets did a (ecretione donorum & oblationum, quorumdam
cruditorum ell lententia: hinc eadem oratio qux in nonnullis codd.
libri Sacramentorum dicitur , fuper oblata , in aliis ell , fecreta,
quod videre eft hic in cod. Pamel. & Vatic. Hiuc fcnicntix ob-
ltarc videtur, quod Iegimus in cod. vetuftillimo lib. Sacr. Ecclcfix
Turon. ubi pro, fecreta, babetur arcana. Et in appendice Ord. Rom.'
ex Amalarii Ecloga in eumdem Rom. Ordioem n. 14. de fe/reta,
lie nabetur : fecreta dicitur, eo quod fecretam orationem dat Epifco-
fus fuper oblationem &c. Vide etiam n. 17. apudMabill. Tom. z.
Mulxi Ital. pag. 55s. & 559.
* In vet. Sacramentario Gallic, vocatur, conteftatie, uti in Mil»
I fali Gallic. & in Gothico 1 do£li(Iimis Thomalio & Mabillonio
vulgatis. In Gothico dicitur etiam aliquando, immolatio. Nomine
Prifationii in veteribuS illis Miftalibus intelligitur prima Liturgia;
pars, qux eft quxdam adhortatio ad populum , uc Deo exorando
at ten tids incumbat ; ut obfervat Mabill. lib. 1. de Liturg. Gallic,
cap. 3,0.17. In Miflali Francorum extat integra Prxlàtio communis
Miflalis Romani. De Prxlàcione Celebris eft Canon 9. Conci-
lii z. Milevit. Placuit etiam illud ut preces vel orationes feu Miffs,
qua probata fuerint in Concilio, five Prafationes ....a b omnibus ce-
lebrentur.