corporis noftri, tum motfis humorum per id ,. femkvytvoeriglyk de onoräer dier äeelen ßmle'km-.
notionem habererit, harumce partium minus na-1 ne« herftellen. Ende alfoo haare Haare ende ander.
ruralem difpoiidonem ftnditus quoque emen-1 fcheydentlyke gedcnkl/celden, in dadelyke ontknin-
d a rep o fle : q u a n d o q u i d e m daras diftin&asque gen» dewelke fe lfs by alle Natim de Reeden.dm
fuas idea s p e rexp e rim en ta a ftu e x h ib ita , quae m g n en n en , doen emdigen. M a a r gelyk als die
v e l ubivis etiam gentium R a tion e r il to llu n t, Heeren f e e r ongeluUng h ier em t rm t fy n , mit-
cömprobare tune Valerent. Ve rum uti b a d e - h a a fi g edu urig , am d a t fi niet Wel geredemert H
ben, met tegenfirydìge itytwerkingen geßraft |¡¡|
den: foo iß , dat ook omtrent deefefaak, de groo*
te Carteíius [weder met alte reeden op de onder* ;
vindingen aandringt-,
nus circa curationes iiifeltciiìimì fune , & tantum
non ubique, ob male inftitutas ratiodna-
ùones , contrariis evendbus multanti»} ita
magnus Cartefius, fummo iterum ju re , hac
edam in arte experimenta tantopere commend
E x praecedentibus igitur luce meridiana claims
innotefeit, poffe omnino res nonnullas m
intellefilu ex iilere, quae fenfibus ante nunquam
perceptaefuere: Ucet eas neudquam dare acque
diltinfte comprehendamus ; nifi denuo in
fenfus definant, ant falrem effeétive in hos
definere p’offmt. Praetetea tamen eousque
edam frequenti adtentaque experimentorum ac
fenfibilium effeftorum obfervatione lntelligen-
tia noftra demum acuitut; ut & , absque ex-
perimentorum adminiculo, de rebus, quas nunquam
fenfu percepimus, reéle ac folidé quan-
doque pronunciare valeamus. Quadrant hue
illa Jriflotehs Lib. HI. cap. X. de Gen.
Anim. » Rationi edam fides adhibenda e l i I f i,
,, quàe’demonftrantur, cum iis rebus conve-
1 niunt, quae fenfu perdpiuntur, ”
i Ouapropter , omnibus rite exanunatis >
haud abfonum videtur ftatuere, n os , ficubi
claram diftindamque & fabricae corporis Hu-
xnam, & motus humorum in e o , &rehquo-
quae ad id pertinent, ideam habere-
„ u s ■ juxta hanc non folum amiflam ìllius
fanitatem ad u reftituere , fed , Naturae velini
See blykt dan middagklaar uyt het vmgmdi,
dat ’er waarelyk eenige dingen in het verfaul kennen
cancellos egrediendo, id ipfum, penìtus , .m „
;hilnrum ab integro etiam reparare poffe. \begrip van de faaken klaarder ende
B S B B K m m I M I ¡ M i l 1 H g l i m w m • * * * *-
ì/m n min r'iannc rllw
weefen; demelke te w en mryt dm de firnen,
begreepen fyn: maar dewelke dry niet klaar mp
endcifcbcydentlykbegrypen-, tenfydatfe in de fm-
rnn wederom eyndigen, efte daar uytvoeriglyk in
eyndigen hinnen, Sebalden nogttms, iapm teuren,
door de ondervindingen ende de dadelykbttltn,
ms verfallt foeregelen: datwe bekwaam m b ,
W» «ui fonder de ervarentbeeden, van de b p i.
diewt noyt ondervonden hebben, yets Haft en grau
digs te verftekeren. Ten welken rnnßen ditm..
Ariftoteles in betX.Kap. vanfynllfi’ Seikmrit.
Ebortteling der Dieren, kamt te gelden. „ De Radtn
„ mett äokgeloofgegemn fyn, inäen de dingen,b •.
" welke vmgefielt worden, met die fa a k en meretn
” koomett,dewelke dm de firmen begreepenmrdtn.
JVaarom alles wel infiende ,foo dankten, in-
dienwe een Haar ende tmderfcbeydentlyk begrip, fei
rnn bet maakfel rnn de Menfch, als de imeging-
van fyn vogtigheden, endefoo rnorts , kidmtdet
we na het felve.niet allem fyn verhöre gefonthtji
dadelyk fmde binnen berftellen : ■ ■ f l g
de Natuur ftappende , bem, ganftbelyk wmttift
fynde, weer gebeel bermaaken. Sm dat, m w
S c ilic e t c o -------- - - - . - .
fe lic ior e f t noftra iu d u ftn a ; quo clanus dl-
ftindiu sque illas comprehendimus : & v ic e
A t'qu oniam veris experimentas haud ubique
lo cus e f t ; ñeque bin e quarumvis rerum clara
a c d iffin d a p e rceptio a nobis impetrari v a le t ;
(u t i firn t, quae , vel o b exilitatem fu am , ve l
nimiam long inquitatem, acumen viffls n o ftn
fuffugiunt); propterea nemo fibi ftolideperfua
d e a t , quod folo R a tion is noftrae auxilio un-
quam genuinas ejusmodi rerum c au fa s , n e dicam
v e r a , quae ab ipfis porro produ cuntur,
e f f e d a funditus cognofce re poffimus. Supremum
gen uytvoeriglyk gelukken.
Maar gelyk als we van alle faaken
artige ondervindingen binnen verkrygen, en >J
¡ gern klaar ende mderfeheydentlyk begnp te hebben (.als van die.dewelU voor H |
kleen, ende van andere, dewelke daar‘
gekegen fyn) foo mieten wy. ookm d ^
inbeeiden, van oyt door onfe ■ ¡ ■ ■ I
endedeeygentlykekennisvandeoorfmkenbr^
gen , ik laat ftaan tot die van ,,aXey
uytwerbngen,tefüllen koomen. Segg
enirrt S ap ien tia e, cujus nos cap a c e s fu-
mus, failigiam, uti paullo ante m o n u i, ncqua-
fitum e ft in cognitione (Hiam — caufarum_ ; fed in
¿itida faltem ae diflinéla comprehenlione vexorum
phaenomevwv five effeétorum, per quae
res fenfibus fe manifeftant : horum autem ad-
miniculo dein^ tanquam fcalis , ad primas de-
jnum cauffas adfcendimus, atque innumera
porro, quae multifariis ufibus commodisque
vitae noftrae inferviunt, efficere valemus. Imo
ne haec quidem cognitio ulcerius p roced it,
nifi quousque effe&a ilia ^ ope fenfuum fumma
circumfpe6tione adhibitorum, percipi poffunt,
auc in hos faltem terminantur. Quapropter &
ratiocinia noftra, quae, ex praecedentibus ex-
perimentis colleéla , rebus nondum expertis
adplicamus, tamdiu velut pro fufpe&is ac du-
biis habenda funtj donee in experieritiam rur-
fus defmant.
Quocirca mirum in modiim nobis arrident,
quae Harveus , in praefatione Traftatui fuo
de Generatione Animaìium praemiffa, de me-
thodis inquirendi veritatem differens , in medium
profert. „ Quare ineptà prorfus * &
erronea eft, ufitata hodie veritads indagan-
u dae methodus: dum plurimi fedulo inqui-
„ runt, non quid res f in t , led quid ab aliis
„ dicatur; deduftaque e x fingularibus praemis-
,> (is univerfali concltifione , failbque inde Fae-
„ pe perperam ahalogifmo, verifimilia ple-
„ rumque ad nes, pro v e r is , transmittunt.
J Hinc faftum, ut fcioli multi, & Sophiffae,
„ aliorum inventa expilantes, eadem paflim
„ (ordine foiummodo , verbisque immutatisi
„ paucisque nullius momenti adjeftis ) pro fuis
„ audafter venditent} Phiìoibphiàmque (qiiam
„ certam, &perfpicuam effe oportuit)obfcU-
3> ram, intricatam, & confufam reddarit. Qui
« enim Auftorum verba legentes, rerum ipia-
ìì rum imagines ( eorum verbis compreheh-
| fas ) fenfibus propriis non abftrahunc, hi
» non veras Ideas, fed falfa Idola & phan-
» tafmata inania mente concipiunt : unde um-
» bras quasdam & Chimeras fibi fingunt j
» totaque ipforum Theoria , five cOiitempla-
» tio, (quam tamen feientiam arbitràntur)
» vigilantium infomnia, aut aegrotantis ani-
nn deliria repraefentat. ” E t paullo ante in-
„ Nempe ex fenfu pelTnanet fenfatum :
» ex permanentia fenfati, fit memòria : t±
» multiplici memoria, experientia : ab expert
rientia, ratio univerfalis, definitiones, & ma-
h Xlma> five axiomata communia, coghitionis
„ cergefegt
hebben orjfe aldergrootße JVys'heidr hh?t in
de kennis van do oorfaken der dingen, maar alle 'eh
in 'een net ende onderfcheydentlyk begrip van der-
felver waare vertooningen, ofte 'haare uytwerkingbh
(dewelke ah door een ladder ons naa de hoogße oor-
faaken doen opklimmen, ende door welke wy oneyn-
dige faaken tot veelderhäncle nut van öhs lee'ven kufr
nen uytwerken) geleegen. Dan niet ah voor fob
verre,aljfe van deßnnen met alle omßgtigheyd te
werk gefielt fynde , begreepen kunnen worden, ofte
ten minßen daar in eyndigen. Synde dan Job
onfe reedenen, dewelke wy uyt de voorige ondervindingen
putten, ende toi die dingen, die wy nog niet
ondervonden hebben, toepaffen \ foo lang ah voor
verdagt te houden, ende daar ah van te twyfelen i
tot fe in de ervarentbeeden wederom eyndigen.
Soö dunkt bet ons ook wohder föel gefegt te Reefen
van Harveus, handelende , in de voorreedert
fynes Boeks van de Teelihg der Dieren,van de wy-
fen bm de waarheyd te ohderfoekeh. „ JVeshalveh
„ de tans gewoone monier, om de •biaarheyd t&on-
„ derfoeken, ganfehelyk verkeerd en bngerymt is t
„ terwyl veete naatfiig ohderfoeken, niet Wat de
, , dingen zyn, maar wat van andere daar over
, , gefegt Word: en een algemeen beßuyt uyt voor
,, afgegaane byfonderbeden getrokken ¿en daar doof
dikwils een verkeerde verg'elyking gemadkt zynde9
, , fioppen fy ohsgemeenlyk waarfchynlykheden, voor
„ waarbeden, in de bänJi. yt Is daar van daan ge-
„ komen, dat veele Wyihoofden en Sophiften , de-
„ uytvindingen van andere ontfteelende, defelve
„ gemeenlyk (de order en woorden maar ten wey-
„ nig verändert, en iubynige dingen van geen be~
„ lang daar bygevotgt zynde)ftoutelyk voor debun*
„ ne verkbopei7, en de Philofopbie (welke zeker eri
,, klaar hoorde te fyn) duyfter, ingeWikkelt, en
„ verward maaken: Want die de woorden der
„ Scbryveren leefende, de beeiden der faaken f e lf i
,, (in hunne woorden bevät') door hunne eygene fin*
„ nen daar niet van aftrekken, die hegrypen met
hun verftand geen Waaragtigt denkbeeiden, maar
„ valfcbe terbeeldingen en ydeledroomen; waarom
99 fy ß i een*ge Scbaduwen en Cbimeren maken j
„ en hunne gtbeele befebouwing (welke fy evenwet
,j voor wetenfebap houden) vertoont niet anders dan
i9 Wakende droomen, eti raaskallingen van een fiek
„ gefnoed. ” Ende een weynig daar te vooren.
„ Namelyk uyt bet gevoel blyft het gevoeldet uyt
„ bet verblyf van het gevoelde komt de geheugenisi
, , uyt veelvuldige gebeugenis ondemnding: uyt
M m m m mm mm m m ,, en-*
j l j i
¡1111 f
l i l l l l l l i i
l i l B
f 3 D i ’T lr llili 1 ill
1
1 l l i ¡: IH l i
i l i lB IP ì I®! !8 life
H l í f Í l i i r f í l i ®
¡3
1 1