■660
Induflrius Goeäanius-, quousqüe ex Icone co-
•gnofcere mihi licet, Vermem hafte-, Metamorph.
Natural. Part. I. Experint. LX X , pariter deferi-
pfit & figura exprefliti oblitüs tarnen comme-
mora te, utrum in terra an in aquis eiim repe-
j^riE. Imo inter ofnnia, quae ¿6 hoc Verme
iiarrat>alìud nihil notata dignum datur, nifi quod
f.^m per novera menfes absque alimento fu-
periìitem fuiffe vidérit : quapropter & Cha-
maeleontis ipfi impertit nomen ; quippe communi
ilio fedu&us errore, quo ferunt Animai
iftiid aere v is ita re .
• Eruditiffimus Aldrovandus Vermem hunc no-
ftrum itidem, fub nomine Inteilini aquae ', de-
fc r ib it, Ieoneiaque ejus fimilicer exhibet : at
v e r o , Mufeam ex eo provenire -, & quae porro
de natura hujus Vermis a me obfervata
fu n t, quoque ignoravit.
C A P U T T E R T I U M i
Fermìs Anatome : Denies ; Ventricuìus ;
Inteflina ; V^afu Sulwaliä ; Fißulae
Pulmonales; Pingues Cor ; Cerebrum
£5? MUfculL
Partes internae Vermis, e quo Mufca Àfì-
lus procrefcit, funt D en te s, G ula, Ven-
triculus, Inteftina tenuia & craiTa, Vafa Sali-
v a lla , F iftulaePulmonales, Pinguitudo, C or,
Cerebrum, Medulla Spinalis5 Nervi atque Mu-
feuli i S quibus fmgulis nunc feorfim agam;
Dentes in pofticaOris parte collocati funt: prout
nonnullis in Pifcibus edam obtinet j ut ideo ci*
bum, O re jam jam hauiìum, etiamnum eon-
fringère queant, priusquam is in Ventriculum
. defeendat. In Cancello aeque, ac in Gamma-
ria, Dentei vidi ipfo in cavo Ventriculidefi-
X06 ; quorum aliquot hodieque adfervo, Dem
tes noilri Vermis e x materie conftant cofneo*
ofiea, atque paffim quibusdam inaequales funt
afperitatibus \ quas tamen, utpote non admo-
dum notabiles, leone non repraefentó. Gula
pertenuis eft canaliculus, qui, ab O re & Fau-
eibus órtu i, dein curri Ventriculo fefe conjun-
g it , tranfiens per rimam , in Medulla Spinali
e x compöfito hunc in finem fabrefa&am : prout
in aliis quoque Infe6lis locum habet. Earn ob
rationem Cerebrum velud fuper anteriore Ven-
triculi regione collocatum in hoc Verme repe-
ritur. Ventriculus ipfe membranaceam quali
refertparüculam, quae, iicubi Vermem ilico,
poilquam captus e ft,oleo Terebinthinae interfcce
Naa dat ik uyt de figuur fien kein, ßo yertmi
H befchryft de neerßige Goedaert metde faß
Wurm, in .fyn L X X bevindingo van fyn eerßt
Deel der Mctamorphofis nat. ,\ maar hy fegt niet
o f by die öp bet lau t, o f in Het water gevontk
heeft. En al bet geen, dat by äaar van.fegt, $
aanmerkelyk is , dät befiaat, in dät by hem heeft
ßen leeven over de hegen mäanden fonder voetfcl.
En daarom noemt hß hem de Cbameleon, fjmk
misleyt door de älgemeene dwating ■, dät dat Die
dry de lucht fou leeren.
De geleerde Aidrovand'üs befchryft meededeefet
Wurm, onder de naam van Water darin, .en b)
hem is 00k fyn a f beelding te fien; dan dat dair
een Vlieg uyt vergroeyt en wat vorder van k
natuur defer Wurm van my geobferveert isßshtm
onbekent geweeft.
H E T D E R D E HOOFDSTUK.
D e O n tle e d in g v a n de W u rm , fyn Tan-
d e n , M a a g , D a rm e n , Kwylvaten >
L o n g p y p e n , V e t , H e r t , Herfenen,
end e Spieren.
De inwendige de eien vaii de Wurm, daar ¡1
Afilus Wieg uyt vergroeyt, fyn de Tanh,
de Slokdam, de Maag, de dünne en dikke Darm)
de Kwylvaten, de Longpypen, bet Vet., btt Hert)
de Herfenen,bet Ruggemerg, de SenuenendeSfie-
ren, waar van ik-byfonderlyk m falfpreekcn. Dj
Tanden fyn agter in de Mont geplaatfi, <fl> *
'monier,als in fommige Viffcben gefetteten jeä
^door fy bet voetfel, dat fe alreede in gefiokt
"ben, nog komen te breeken ,eer fy dat naa de
fenden, ln de Kreeft-Slak, als 00k in d em *
ten heb ikgefien, dat deefe Dierenfelft
binnen in de Maag hebben , waar van^ er ||
nige bewaar. De fanden in defe
fiaanuyt hoombeen, en fy hebben hier
haare oneffenheden, die ik niet uytbeelde,
fy niet feer opmerkelyk fyn. De
feer dun canaalken, dat uyt den mont en keejff1)
teiide, fig met de Maag vereenigt} bet felve ^
door een fpleet, die in-bet Fuggemerg expret
toe gemaakt is ¡als in andere Infeiten mee t f
heeft. $oo dat dan de Herfenen alt . . :
bet voorfte gedeelte van de Maag koihirt
gen. De Maag felve veftoont fig dlt een
deelken, dat in een Wurm, die dadelyk ,
vangen is,enin Tarpentyn pliegedoorwort*
ingefogen en vermaalt eeten vervult te
fèceris, hàuiio dommolitoque alimento fefe
plenam exhibet. Quin Inteilina edam tenuia :
limili tunc materie infarda atque repleta depre- '
henduntur. Ventriculi atque tenuium Intefti-
. norum ■, in hac Vermiuni ipecie, longicudo quin-
que pollices Hollandicos , aut,u t D. fbevenoti
Itìethodo metiendi utar , quinque feries quina-
rum fibi mutuo aditruótarum, regularium, cellula-
rum Apum aequat. Arbitratur nimirum D. The-
venotus, opeharuince cellularum menfuram uni-»
verfalem prò nadonibus quibusvis adinveniri
poife} modo iftae omnibus in regronibus aeque
femper magnae & regulares forent. Porro no-
tandum eli, Ventriculum inter atqiie Inteilina
haud magnum diferimen oblervari.
Circa Inteltinorum tenuium finem quàtuor
Vafcula cernuntur varicofa v e l caeca , aeque
in Thoraee ac Abdomine locata > quandoque
materiem condnentia aqueam, aliis vero temporibus
nitide albam,lafti concreto, aut prelTo,
inparies fecedere incipienti, fimilem; Qua-
tuor iilhaec Intéftinula ampliter altero tanto
longiora funt veris Inteilinis, variosque in fi-
nus atque fingulares flexuras convoluta in Th o-
race & Abdomine colloCantur; ut hin.c nonnifi
maximo demum labore detegi acque ieparari
queant. Sequuntur dein Intelb'na crafia, quae
paffim velud in nodulos dilatantur , & exere-
mentis, argilla nimirum, arenulis cujuscunque
magnitudinisj rubris lapillorum pariiculis, aliis-
que ejusmodi, funt repleta. Veruna in Intefii-
tìorum Nymphae Icone clarius haec poilea ex-
hibebuntur, tumque deferibetur fimul, cujus^
namnaturae fine iiiaearenulae,quae heic inve-
oiuntur.
Vafa Salivalia a duo funt caeci Canalieu-
Ji, mThoraee confpicui,membranacei, pellu-
centes, admodum concrifpati & contorti. Colore
gaudent fimili, qualis eft laftis concreti •
W ;.ea de caufa talem heic fefe exhibet,’
r " ® 1 mtus in his vafis continentur,
p«r .pforaa latera transparent, Hinc edam
H fauciaveris, necquicquam inde
lationem r 0kntenta e” !m e0rum oninia
M i B H Uniunt“ r denique duo ifta
S S H i l ’ unum<lue in duéìum b coeriotLhn
te terminantur > fnperiori & p o fe .
taea H lnrerta I ubi toci binae Prae-
- a f a f e ^ / • '• ejtilibus murculis haad abfiaeo“
invenheP!.C1Ua1Ur' Q -uandofiuidem ha'
- J I T ^ ” “ndu” Pn‘n i. materiem flnitdont,
ats oak de dünne Damen .fyn, die als dan
meede van dierg'elyk een fubfiantie opgepropt en
vervult bevonden worden. De langte der Maag en
dünne Darmen fyn in dit foort van Wurmen m f
Hollantfche duym maaten, o f van vyf inaal vyf
reguliere by eenftaande celkkens der Honingbycn,
H Op dè manier van déffeerTheveaottecalcu/ee-
ren, die door bet middel van deefe buyskens. een
generaale maat voor alle Volkeren meent te binnen
uytgevonden worden -, indien maar deefe buys-
kens in.alle landen, eeve groot en. regulier, waaren.
Woorts meet men weeten , dat tuffeben de Maag
en de Darmen geen groot onderfebeyt befpeurt wort,
. - fan ^ eHn^e dünne Darmen fiet min Vier
Mtjpaltende'of blinde Paten , die foo wel in di
Borjl als Buyk geplaatfi fy n , en die fomtyts een
mteragttge fiofie in fig hebben, die weer op an
dere tyden beider wit iSi enfig venoont, als get
kartelde o f kann melk)die beginne febifien. Deefe
vier Darmkensfyn ruym eens foo lang als de Darmen
f eh e , en fy worden met verfchcyde bogten en
rare krinkelingen in de Borfi en Buyk geplaatfi
bevonden, waar door dat fe. mit de groot-
f ie inoeyte ter werelt te. entdekken ,en te fepareeren
fyn. Daar op volgen da« de dikke Darmen , die
hier en daar knoop wys gedilateert worden, en vol
vuyligbeden fy n , als kley en fandekins van alder-
handc grootte, ook roode brokskens fleen , enfod
voorts. Dat ik nader in de uytbeelding der Darmen
van bet Popien fa l vertoonen,. en wat voor-
aart van fandekens dit fyn befchryven.
dam n k nondum potui, ma
caVSpraeirafa nwpraeftantI.ufuvixauidfimeo qdueivdepriaom’ Ipronun
De Kwylvaten a fyn tweeblindS Faatkins,die in
de Borß te fien fyn. Haar maakfel is vliefig en-
doorfebynent; fynde voorts feer krinkelig gebogenen
omgefiingert. Haar cmleur is als gekartelde
melk, gelykfig dat. foo vertoont door haare inhoud,
die daar van binnen door beenfehynt. En als alles
daar in gefchift i s , foo loopt daar niets uyt, als
men die kwetfh Zy vereenigen haar eyndelyk, met
malkanderen in eenpypken b *m fo o cyndigen fy
in de Bek : daar fy haare inplantinge in bet bo‘
verfie gedeelte derfihe van agieren, hebben, tn al-1
waar nog twee dcclkcns als klccns fpierkens c c t&
fien fyn: En afoo ik tot nog toe niet kan bevin-
den, dat fy een vloeybaare vogtigheid voeren, foo
kan ik eygentlyk haar gebruyk in de Wurm niet feg-.
gen,alhoewel ik haar de naam van Kwylvaten gee-
vej die in andere Wurmen, als ook in een Slakjeer
opmerkelyk fyn. Deefe Heikens vertoonen baar ook
E e e e e e »