ftiflicaum fit: hinc pro cerriifimo habeo , qftod
omais. Plwloibphopum- cognida ac fapientia fo-
lummado in accorata p ercezione elegantium il-
loruniphapnomeiw five effe6lorum,quae a caufis
primis producuntur,. notabilesqjoe viciflim alio1-
rura faepe effeilorum caufaé fu n t, unice fita fit.
Quaprppter om-ni edam ftudio ac induilria in.
id incumbendum fo r e t , ut ifthaec tandem
phaenoraena exa&iffime pernofcamus, & ex
his dein firmas pofidones , regulas, conclufio-
n e s , & fadocinia, legitime deducamus. Alio-
quin enim , prout in praefadone jam monui-
xnus, faciliime a veritatis tramite aberramus ;
fiquando de Natura, quae prorfus inexhaufta eft,
difputantes fufficientibus deftituimur experi-
mentis,quae fola viam nobis, in fpiffiflima igno-
rantiae noftrae caligine, haud aliter àc bacillus,
cae co, praemo'nftrare polfunt & debent. Imo
vel noftra ipforum culpa tunc contingit, u t ,
quae in rerum natura levi negodo cognofcen-
da offeruntur , non folum obfcura nobis , fed
etiam inexplicabilia fiant, noftramque hinc in-
fcidam ac caecitatem potius, quam fcientiam,
magis magisque augeanc. Nonne vel unicus id
Gqedartm fuo exemplo comprobat luculentiifi-
m e ? I s enirh, neceilaria experimentorum luce
orbus, quum perperàm fibi imaginaretur, É-
rucas,ficubihaud affadm prius paftae mutatio-
nem fubeant, nonnifi mutila acdeformia in Inf
e r a degenerare ; falfa hac pofitione non folum
alia omnia experimenta fua Cimmeriis velini
tenebris fepelivit: imo vero tantam quoque
hinc caecitatem contraxit; ut unam ex rebus
omnium excellentiflimis, quam tamen fuis ipfe
oculis coram contuitus erat, animadvertere minime
potuerit. Superfedeo heic nunc alios
Wyßekerlyk, àat dt eenìgfie kennis ende iüyiW
der Wyfgeeren, tnaar alleen in het gefond begryp
van haare nette vertooningen, ofte uytwerkkgen
dewelke veelmaal Wederom kenmlyke oorfaahrt '¡¡an
andere uytwerkingen fy n , geteegen te. Waarom
wy ook, om die wel te kennen, ende daar vaJU fiel,
fingen, regelen, befiuytend ende rechnen uyt te put-
ten, alle neerfiigheyd ende arbeyd behoorden aan tt
wenden. IVa/nt anders, gelyk wy in onfe Voorree-
den gefegt hebben, naademaal de Naiuur onuytput-
telyk is, foo geraakt de waarheyd ¡ons genoegfaamt
ondervindingen ontbreekende, ende die ons in di
duyfierheyd der onwetentheyd als een blinde fyn fio\
moeten leyden, ligtelyk in groot gevaar. Ende
wy felvefyn oorfaak, dat de faaken, die in deNatnut
ligt te kennen fyn, niet alleen duyfier, maarookim-
oplvfjelyk voor ons Worden ; ende ons foo in plaats
van kennis meerder omxetenheid ende blintheid koo-
men te baaren. Ende Wat behoef ik, om dit tebe•
wyfen, een ander voorbetll als dat van Güedaerc
by te brengen, dewelke genoegfaame ondemndin-
gen ontbreekende, ende daarom fig verheert bettende
porro commemorare, innumeros p ene, Philo-
fophos, q u i , miffisexperimentis, fuae folum-
modo rationis ac phantafiae duótum fecu d , de
veris Infe&orum mutadonibus , haud aliter ac
caecus de> coloribus, ftatuerunt; ut pudeat me
& pigeat futiliffima illorum ratiocinia in memo-
riam revocare. Neque interim ulla excufationis
fpecies ratiocinatoribus iftis reli&a eft ad dilu-
endam quodammodo pefiimam fuatn audaciam,
qua de caufis atque principiis harur.ce rerum,
quarum ne phaenomena quidem ac effecla un-
quam perfpexerant , confidenter pronunciare
non erubuerunt. Atque , ut candide , quod
fendo, eloquar, fi fallax & mancum eft omne
noftrum ratiocinium , quodcunque experi-
mentis fubfuleiri ac demonftrari nequit, nec in
Kite nlrimn fprminarnr t fane firmiores
ingebeelt, als de Rupfen niet genoeg gegeetm
hadden, ende dan foo kWamen te veränderen, dat-
fe niet als kreupeleende ontaärde Diercn foudemrt-
brengen; door deefe valfcbe ßelling niet alleen adle
fynt andere ondervindingen als in duyjlerheid beeft
begtaaven: maar hy ijfer ook onbequaam door geworden,
om een van de alderheerlykfie aanmerkin-
gen9 dien hy nogtans met eygen oogen fag, te on-
derVinden. Ende foo ik, wat verder gaanè, midi
bybrengen, hoe een oneindig getal van Wfgeeren9
de ondervindingen lautende, ende haare reedern of
eigen berffenbeelden volgende, gelyk als een blinde
van de veruwen, van de waare veraiideringen der
Bloedelocfe Dierkens geoordeelt hebben ; het fou fié
felven fchaamen. Ende wat voor ontfcbuldingM
hinnen f e bybrengen, datfe foo ßout van de oorfw
ken ende de gronden deefer dingen hebben duroenrt-
denecren ; daar haar de uytwerkingen ,oße de vertooningen
der faaken fe lfs , nog onbekent waaren
Ende om openhartig te fpreeken, indien onfe reeded
valfch ende gebrekkelyk is, indienfe niet doore
ondervindingen kan onderfieunt werden, da^
beweefen werden, ende in defelve eyndigen,
dunkt ons, dat ’er geen ßerker nogte bagtiger ree
denen kunnen weefen i als dewelke uyt
dingen ende de ervareMheeden f i l f s , daafe ffl»
ten eyndigen, gebaalt werden. Synde alle o
recdenen, dewelke deefe vaße ende onbeweeg ,
grontvefl niet en hebben, op hoe veel optai ^
de befiuyten fy ook fleunen, enigfints voor ver „
I / 1 WÊÊËm ... é miÆÊmm1,1
^entiorès iìullae videntur d ir i pòfle ratioci-
iugipaes, nifi quae ipfis ab obfervationibus, &
experànentis, in qitibus definere debentj funt
perirai Onde aliae onjnes argumentationes^
quae ftabiliifto. ac immobili expedpndae fuja*.
¿amento carene ; quot <& quandsciinque caece»
j.unj. enumerationibus ac ryllogifmis innitantup-;.
pro fofpe6lis tamen iemper quodammodo, bar
bendae, imo, fi experiments infupcr minUA
adpoiìte congruant, proifus reprobandae funt.
Qua quidem de re confendentem nobis, habe-
inus magnum Cartefiurà, qui DifTert. de Method,
ita pronunciata ,, Quippe multò plus verita-
it tis inVeniri arbitrabar ih iis ratiocinatio-
nibus, quibus finguji homines ad fu i nego-
„ tia utuntur, & quorum malo ftìcceiTu paullo,
}) poft puniri folenc, qtium non reftè judica-
runt, quam in iis, quas Doftor aliquis* otio-
jj fusin mufaeo fedens, excogitayit circa Chtia
„ rationis, aut fimilia quae ad ufum vitae nihil
j, juvànt; & ex quibus nihil aliud e x lp e t e , nifi
„ fortè quod tanto plus inanis gloriae fit hàr
M bicurus, quo illae a vericace ac fenili cpm-
„ muni erunt remodores 5 quia nenppe tanto
. „ plus ingenii atque induftriae ad eaa yerìfin
„ miles reddendas debuerit impendere»
Hafee nobiliflìmi Carte/ti radones, aeque ac in»-
figne experientiae pondus & monjientuflifi. accurate
confideremusj yidemur fane ill^n mentis
noftrae facultatem Rationis nomine imperdri
jurepoffe, cujus op e , dum femfibus noftris x per
fuf&cienda prius experimenta ad unguem inftru-
6Us,rìte utimur, claram atque diftinólam rerum
noùonem five ideam formamus -, ita quidam, ut
juxta imaginem iftam res dein ipias piene ve-
réque efficere. valeamus. E a de caufa magis
minusve claram alicujus rei ideam nobis effe
dicimus; prout rem ipfam aólu efficere magis I
minusve poffumus, adeoque majorem mino-
remve ejus poteftatem habemus. Hoc polito
ìgitur fequeretur, nullafum nobis rerum perfette
claram ac diftinftam effe perceptionem,
mfi earum, quae fecundum noftram notionem
Verè ac effe6Uve produci quoque poffunt : ut
1 eo ac perfeélam cognitionem penes
^os rariffimam , & anguftiffimis faltem
imitibus cìrcumfcriptam, in venir e liceret: quod
qm em veriflìmum elle omnino fateri cogiffiurj
ipforum ignorantiae, ftolida auto-
1 a afeinad, favere geftiamus. Atque, ut illa-
rerum, quae aliquomodoa nobis intelligùn-
Med‘ ^ecinien ^u°ddam pfaebeam ; crediderim
1C0S » ^ daram diftinÓtamque, cum fabricae
cor*1
orneen-, qn koomny geheeli te verwerpeñ. Hìet
meede- Jhmt overeen de groote Cartefius Dif-
>fert. de Method: p, Want my dagt, dat ik i ìeet
>, meer waarfieid in de redinçeringèn fou finden
„ diè yder doèt aangaande de faaken die hem be-
». trqffen, en daar a f de tiytgank hem haaß daat
». na fa l firaffen, foo hy qüalyk geoorieelt heefii
„ ak in de redeneeringen, die een, gelottert Man in
„ fyn vertrek doet, aangaande de befpiegelingen,
die geenuytwerking voort en br engen, ende dì*
geen ander gevolg in hem hebben , dan dot hy
„ miffchien foo veel te meer. verwaantheyd daar uyt
» faj.trekkon, als fy veOrder van de woarheid en
^ gm m jo e rßm ä a f fy n i om. dat hyfoo,veeltt
mmkunß endß vernuftfabfiehooren beßeette hebin
te tragt en die ben, waarfcbytíelyk te maakem
W tU n e im m a j t dffi Edem Hter.OmefmS.
tvffenf bet- mefen tnde btt gmigt, der mdfrwndin*
m iw 'w v w e g e n d s i fm dankt m . die.
| trägt des terßmts Reidmfmdsn kurmen neemeni
‘Waan d m , als m . onfe Jmnen, fe npmem door ge
noigfaum ondervindingen ten. vrilen, geriegelt L L
de, mlgebmyMn: rny een klaar ende. mderMey,
dentlyk begrip ofte gedenkbeelt van de dingen maa-
h n ; foo datm nm betfeive. de faaken uytrioerig.
lyk ende dadelyk in bet werk kunnen fieüen. ¡¡Paar
om wy mäeelen ons begrip klaar ofie minder Malt
■van de dingen te fy n .m d a tm defelve meer o f min.
der kunnen uytmerken-, ende die alfeo minder o f
meer der in onfe magt ende vermoogen bebten. Het
welke foo fynde, foofoude Wy van geen faaken een
volmaakt, klaar,ende onderfcheidentlyh begrip beb
ben; dewelke na betfeive niet haare dadelyke uyt-
Werktagen kunnen hebben: bebaken oek dat onfe
waare ende mderfcheydclyhe kennis feer kleen, ende
eng bepaalt, beVondenfou worden:gelyk ook
in der daat, indienwe onfe onwctentheid.nict willen
vieyen , moeten bekennen dat defelve is. \ Ende om
eenvoorbeelt van de dingen , diewe eenigfmts Ver-
flaan, te geeven: foo dunkt ons, Indien de GeneeS-
beeren een Maar ende enderfcheydentlyk begrip
foo van het madkfel van ons lichaam, als de beweL
ging van de vogtigheeden door hetfehe hadden-dat-
L I 11 11 11 II 2 ß