clxxxìv e p i s t o l a MO h t a c u t i l
t i Edit.
Montacut.
Econæ i6 io .
E x Edit.
Mo re l. 1605
T om . i l . a
calcem.
a d l e c t o r e m .
IM V E C T IV A S hafce duas Orationes, ròv « I vM*rS
TToXirtUv tfjuMTtvvirets, tibi, mi Ledor, fejundi-rn
gr«cè , cuin Scholiis Gr«cis, Se nonnullisejufdem
Gregorii ctvtxSÓTne exhibemus. Nam cum Nazian-
zeni Opera revocari fub pr«lo corrediora, & ftu-
diofis conduceret& Audori, quòd & illa editto
Bafileenfis depravatiffimè prodiiflet, atque etiam
diftradis exemplaribus apud officinas non proftaret
amplius : D. Savilius, i netw, ut eft de literis op-
timè meritus > de editione ceperat cogitare. Et
-quidem poft Chryfoftomum t o t 7roXvypa.<pÓTctTov ,
quem magnis impenfis per omnes bibliothecas per-
quifitum, ad tertium jam Tomum f&bjecit prcelo,
ad hanc provinciam exornandam undiquaque acci-
verac adjumenta : fed intervenir h«c cogitanti edi-
tio nopera Latino-Greeca, aParifienfibus Typogra-
phis fpeciofo frontifpicio lemnifcata j qui nihil mi-
nus pr«ftant quàm pollicentur» Habebant fortafse,
habere fané poterant, Regios, Regineos, Pecavii
libros, Syrleti, Thuani, Vaquerii codicesj fed,
ut ille Epideti lucernam, ad oftentationem non ad
ufum, quippè qui magis deformarunt Gregorium,
quàm fuerat in editione prima. Hinc tib i, mi
L e d o r , intercifum, de edendo Gregorio, confi-
lium prius, ne tamen poffis carere penitus quibus
nequit carere Nazianzenus , vifum eft clariffimo
illi viro , H«c qu« nunc damus communicare j
q u i, quo me folet amore profequi, ad hanc yica-
riam ipfi locandam operam imparem oneri, &
imparatum protraxit. Quocirca ut feias* quid pr«l-
titum Ut a nobis in hac iftorum cùmcaja<r/xa.Tim
USóo-ei, textum Nazianzéni Graecum , cum variis
eollatum manuferiptis , quàm poffiimus emenda-
tiffimum exhibemus, fcholia adjunximus non
inutilia , de Cod. deferipta pervetufto Gollegii
Beat« Mari« Magdaleneein Acad. Oxon. Nonnum
huic fcholiaft« quem adjunximus , t o t ì fy ym n v ,
•Fut Itfloytm oiwayuyta. fuppediravit C«larea
Viennenfis bibliotheca, ex fcriptore diligentiiruno
Samuele Slado. Aberrane interdùm uterque fateor,
alicubi funt manifeftè corrupti, fed de iis folliciti
noluimus effe, tantùm contenti t « amsù^eu fide-
liter ubique expreflifle , cetera erudito Ledori
permittimus. De Epiftolis & Oratione àvtx.S'oToif ,
& -de Teftaménto correótiùs edito, in loco dixi-
mus ad Notas. Jam verò quas damus Caftigationes
in Orat. Epift. & ipfius vitàm, de variis oumpa.-
via-AfjSfj manufeript. quas per literas initiales in
fingulis pag. defignamus : R. notar cod. Regina:
matris Mediceum è bibliotheca illa mpiGonrcp»
P. varietatem ledionum , quas olim dodiffimus
Jacobus Billius, ad fui libri marginem annota ve-
rat , ex Italicis Se Gallicis exemplaribus , qui
liber nunc eft Pauli Petavii Senatoris Parifienfis.
Syrl. optima: not« M. S. a G. Syrleto Cardinale
apud Petavium in libro Billii. Tr. denotat Cod.
fatis vetuftum Collegii fandte Trinitatis in Oxon.
Academià, quem ad librum, ipfe D. Savilius ,
xvt. illas Orationes exegerat , in quas icripfis
Nicetas Commentator.. Porrò vir dodiffimus Ri-
chardus Thomfon , Se Auguftinus Lindfel amicif-
iìmùS, fu àS hue iymbolas contulerunt. Hic enim
Caftigationes Julii Gabrielli, ad omnes Ep. Se
Orat. è Vaticanis membranis ad me miiit, editas
illas apud Plantinum, fed Parifienfibus non vifas :
atque is eft liber quem vocamus G. ille autem
fuum Cod. communicavit, cum fcriptis collatum.
in Italia ; atque is eft quem-per Th. intelligimus.
Ox. notar membranas Magdalenenfes, x x x li Orat.
& Scholia perpetua continences. Pal. illum Pala-
tin« bibliothec« Cod., quem vir .erudìtus P. Fleck-
mannus citat , ad illam Gregorii tk ASàvanov^
Baf. eft editio Bafileeniìs : Bill, interpres Jacobus
Billius : El. interpres Elias Cretenffs. Sch. notat
Schedas ab Andrea Schptto : & Bod. Codicem ,
fané memorabilem, bibliothec« Bodleian« Oxon.
nam Se omnes Nazianzéni Epiftolas habet, priùs
editas, Se quas primi damus ; Se pr«tereà Baiilii
aliquot -Decadas , omnes adhuc unnS'orm, quas
hinc deferiptas habemus nos. Has autem Lediones
& Caftigationes concinnavi ad Parifienfem editio-
nem, illius methodum in Orationibus, Orationum,
paginis , Paginarum numeris fic fequutus , uc
utrofque libros comparanti non fit difficile , tm.&
nòia, fequi. Tu autem his, Led or, utere , fruere
ad tuam utilitatem comparatis. Vale.
L E C T O R I { I A A A H 0 E I.
MORELLUS .
N o k fugit nòs pedoris tul candor, qui facit ut
omnia «qui bonique confuías, Se calculo tuo com-
probes qu« bono publico. fufeipi ac perfici vides,
ldcirco nec, moleffum nec. injucundum tibi fore
duximus , fi propofiti confiliique noftri ac non du-
bi« deftinationis in D. Gregorii Nazianzéni operi-
bus gr«cè Se latiné in lueem edendis te paucis ad-
moneremus. Sic igitùr habeto , nos in animo ha-
buiffe hujus fandiflimi Se eloquentiflìmi Antiftitis
operum ìiyX a r lo v editionem aggredì ex codice Ba-
filienfis ix.S'ótnus, An. 1 550. apud Hervàgium t
quem clariflìmus vir Jacobus Billius S. Michaélis in
Eremo quondam Abbas meritiflimus, utriufque
lingu« peritiffìmus, cum regiis Codicibus Gallicis ,
Se cum Italicis, ab illufttiffimis Cardinalibus Carolo
Lotharingo , & Guil. Sirleto fecum commu-
nicatis, accuratè contulerat, ut dodiffimus Gilb.
Genebrardus in pr«fatione fua refert, dum a
fummo Pontífice obnixis precibus cóntendit, ut
fumptibus fuis audorem illum excudi' curarer..
Verumenim quoniam non ubique cum ipfius Latina
interpretatione conveniebant ejus emendatio-
nes Se thete-poì, multaque fuerant ab ilio in textu
deleta, qu« idem rurfus, StuTÌpav àfxuvivm , re—
ponenda cenfuérat : & contra fuftulerat
m Latina interpretatione , qu« in Gr«cis relióta
erant} tantum fibi affumere noluit pr«fedus ¿iup~
d-ann typographicis, ut de tanti viri opere Se
ufo/vola, .iententiam ferret j maluitque bona fide
de hoc fibi tradito exprimere , ac deinde in Notis
acfcholiis colledas varias lediones repr«fentare,
qu«que magis cum interpretum oratione confen-
tirent, vel cum audoris fenfu convenirent, in
locis ambiguis indicare. Has porro notas , ut in
more pofitum eft, in tomum fecundum rejicien-
das cenfuerat : qiiippe qui ceteras Nicet«, Pfelli,
Nonni 9
E P I S T O L A
Nonni j Eli« Cretenfis Annotationes Se Commen-
tarios complexurus erat, una cum Gregorii poe-
matis : ex quibus quoniam mille circiter ac ducenti
verfus Iartibici defiderabantur in regi« Bibliothec«
Codicibus, quos Joannes Lewenclaius in Germania
latinè tantùm , Se folutà oratione , ante mukos
annos eiiderat j proinde danda opera fuit, ut ne
hanc quidem partem operum ejus, oùk
pcépos rär hpur, editio Gallica pr«termitteret. Cùm
igitur diligenter per omnes Europ« bibliothecas
ea metra ¡tu^iva. conquifita effent, nufquam re--
peri potuerunt illi codices ex quibus illa quondam
Lewenclaius exfcripferat , & latinè verterat. Veruni
Roma tandem nobis miffa funt ( ut t 죻tou-
ptvov dXuTÒv fieret ) illuftriffimi Card, Maffiei
Barberini ftudio ± cura & impensa» Vaticanis è
libris, aliifque Bibliothecis Romanis exfcripta :
deinde alterum eorumdem ab humaniffimo
dodiffimoque viro Davide Hoefchelio miffiim
accepimus j quod a Jud«o Francofurti feliciter
preti© redemptum fuerat. Interim tamen dum
iecundi Tomi editionem h«c .perquifitio moratur,
ecce tibi novum ex Anglia monitorem , qui ut in
alio opere curiofus , ¿XAoTf /owrimoiroe, tant« dila-
tionis impatiens , duas orationes tflnXiTiVTizdi
contra Julianum, cum fcholio Gr«co edere voluit,
Se notas attexuit, quibus varias lediones com-
plexus eft variis e libris colledas , fimulque T y pographies
errores, orpu.Xfjia.Tct, n«vos, editionis
Parifienfis obfervavit Se indicavit. Fuerunt quippe
olim ab Anglis amanuenfibus eruditiffimi viri
Henrici Savilii luftrati Codd, manuferipti ; & ille
ipfe Billii manu emendatus, qui nunc eft penes
clariffimum Senatorem Parifienfem Paulum Petavium
: perinde ac fi de noftri alterius Tomi editione
fpem omnem depofuiffènt , non tulerunt
tantam corredionum fegecem fibi <JWo7r«3-Ba7 perire
j quali in iis fortun« Gr«ci« confifterent.
Inventus tandem eft y.otvè? Ep/*«? , Richardus
Montacutius » qui fuum illis obfequium deferret,
Se laureolam in muftaceo qu«rens dideriis ac. le-
pidis falibus illorum obfervationes condirei, quibus
editionem Parifienfem exagitaret : ac pauculis
menfibus Notas noftras antevertit. Verùm accidit
ut dum nimis ovGapue* ‘opomTusy Se iracundè in
nos ferrar, hominem quoque fe fuiffè proderet,
ut errare poffec j adeoque c«co pr«ceps impetu
rueret, ut in iliosmfos quos nobis objiciebat errores
incurreret. Exempli gratia ; exciderat operis
noftris error pag. 349.« ooto? , A. 1 1. fpiritudenfo
nimirum pro leni : ergo legendum monet Montacutius
eodem plane modo» non « outoì , ut ratio
reda poftulat : p. 3 5 0. B. 10. alpovm, cum Spiriru
item afpero. S«penumero‘ etiam veteres errores
Aldin« aut Bafilienfis editionis a Billio pr«ter-:
miflbs novis erroribus corrigit j ut cum pag. 342.
A» 3* ’i^yas Tt nXnpeis : emendar , en'«? re wàmp»?;»
MO R E L L I . clxxxv
quali 5rAÁp«?,cum voce feq. xtu.ç poffit congruere.
Pag. 370. B. y. aoyi&év, legit pro frxtoSév. Pag.
354. C. 3. vi>t»<ra,vTO(, corrigit «/('«o-am?, prò zi*
vantfToçi atque abfurditatem lañare vult abfurditate.
pag. 379. D. $. »? puv vixpav -, pro »? où. pag. 54<i.
A. 7 . legi vult t (fi ima.,. prorfus ineptè ; quis enim
fenfus effet, tcS ima.. Etiam tu. t«? v*/t-
ftariKÌis ignorare fe oftendit , cùm pag. 75 u
emendar tìuvaro, quali mendofum effet -tò iS'ùva.TOy
duplici augmento , per Atticifmum. jjjp ifx<pp¿^et
tutu rò óìifta s Emendationes porrò Se varias lec-
tiones ex lib. Billii falsò perperamque profèrt :
ut pag. jipj. B. l i . iira,va.yo/ç legi aflèrit , ubi
feriptum eft Jit^clyoïç i atqui illa corredio Bil—
liana, hra,vàyoiç eft referenda ad lin. d. c. 2. ubi
legebatur in Baffi, «V»>o/?, & correxit Billius ina-
vctyoïç. Nonnunquam verò, quia multa exfcripferat
ex Scholiis Gr«corum Billius, & in libri fui
margine adjunxerat, eo fadum eft, ut non modo
corrigere, fed etiam augere fe polle Gregorii libros
autumarit Montacutius ; ac ejufmodi glof-
femata in textum inferuerit , ut oftendimus in
pag. 152. A.. 10 ÿ Se contra ex genuino textu
qu«dam temeré éxpunxit, tanquam glòflemata,
quæ plané funt neceffaria, m ¿vtu oò rò tu, ceu
liquet ex Notis in pag. 212. A. 9. Fatetur fæpe
quamplurimos Typographi« errores ex collatione
cum Billii Latino textu corrigi poffe : attamen
notandis te7rìo/ttpióla.Ta ex accentuum ac fpirituum»
inciforumque omiffione feu orapopctoti paginas im-
pendit totas ; cùm iplìus interim Not« Augi«
ftabulo fimiles , ita mendis fcateant » ut vix una
fit , in qua decem vel duodecim pueriles lapfus
non occurrant.. Sexcenta poffemus loca proferre
fiilsò ex Gabrielio, Billioque Se Regiis Codicibus
prolata , vel etiam ex Bafilienfi editione , qu«
nufquam in illis poffimt inveniri, denique aaawi»
iurpoï ctvioç tXxioi fipiim. Jam calumnias ejus quis
enumeret ?.cùm ea qu« fuérant a Billio delera
finxit a nobis erofa, ut pag. 359. A. 1. p. 212,
B. 3. tj? ¿jtKO-vf-e/ xívrpov rt»ç Se Jia.CoX'üç 1
Hoc duntaxat a g it, ut noftram hanc Parilien-
fem editionem falsò tanquam mendofahi acculet :
tametfi nihil tale in ea reperiatur, quale ipfe fom»
niat : nec mente innocens, ut D . Ambrofius fcribit,
manu feralis. Interim cymba nolìra y.vy.a.o-1 ou-
xiipa.vTix.o7f agitata fluduat. Sed h«c figillatim, Lee»
tor «quiffime , ex Notarum noftratum ledione
penitus cognofces. Unum illud addam , cum ille
nobis Epideti lucernam exprobret, jure nos polle
Diogenis potiùs lucernam affumere , ut hominem
in ejus fcriptis quæramus : nihil enim in his hu-
manitatis,. nihil vnietxeia.e occurrit ; cum vel le-
viffima opaX/j-aratanquam monftra quædam ob-
ftupefeendo deteftetur, & ex mufea giguat ele-
phantum.
Tom. I. aaa