regufefipe vice -monaftics fcribcndas fuam cum Bafdio operam contulerit. Ouod ni
fecrflet, certè vir modeftus de fe non pradicaret.
M i in Bafilii monafterio quiete ac folitudine fruebatur. Hanc ab initio adamarat
fit Gregorms, r a j ™ maximis. graviffimifque periculis Deo voverat. V o ti compos-fedtus, mediani car
I K i i K animo conceperat, inter Anachoretas & Mygades ;cum ilUs
ier Aoneipie. ™ d i a n , cum iftis Scnpturas verfare & alus prodefle ; cum illis contemplati, cum iftis'
» &Myg,- agerepoterat. Pfalmis, hymms, orationibus, vigiliis, inedia, meditationi Scriptura-
■ rum die nofleque vacabat. Quidplura ? Habebat quod tota mente petierat, eoque v ita
Or. g en e re , licetafpemmo, fie obleRabatur, ut peraftis in eo annis duobus, knonnihil
amgiffe quodoptaverat, ac v d u tm Umim etfe d ic a t, atque ex ipfi guftu tnajorc de/i-
deno exa.rfi.jji. His namque verbis utitur pro e o , quo folitudinis amore flagrabat ; cuius
defideno ita tenebatur, u t plures etiam anni breve tempus vifi fuiffent. '
Gregoriutn ; credimus tredecim annos, u t narrar Rufinus,Gregorium inBafilii monafteab
eremi de- ™ verlatum fuiffe, m quod fereceperat anno 3y8 vel 3yS, & ex quo extraflus eft anno
^ paws- H ?ut 36l’ ut ad PMrem fe conferret, qui tali auxilio fe deftitui vtgrè patiebatur.
»am revoca, « e pietas erga parentes, quae reverfum Athenis Gregorium Nazianzi retitiuerat eum
ab ®reml d<;hciis segre avulfum rurfus Nazianzum revocavit. Primus hie Gregorii fe-
i S M e i a lte ro ’ Ì I I M b S P°ftquam presbyter creatus fu it , fecernendus e f t , ut
L x x x . j-' ,rvant Bollandiftac adversus Baronium , quem etiam refellunt.
Gregorjam .. regorium abfentem, datis ad eumliteris, in folitudinem revocare cónatus eft Bafi
revocue cor Uus, cui amicus refcripfit. Hinc jocofe i l k utriufque liters ultro citrooue data- - r?«.
naturBaiiiius. g oriu audantis r ^ x ib e r i n a m , & Ponticas fy lv a s V f th a b e n t i rB a S r v e r r c à v iT i r n :
tis^ 1 iberinam, & Ponticas folitudmes celebrantis. Sed quamvis jc-caretur Gregorius
quam nummo tamen relifts folitudinis defiderio fe teneri'diffimulare non potuit Ihifque
P- ■ s. verbis declaravit : Qua de Fornica commemoratane priiis fcribebam , fo co non {irto
Jcnbebam : quee autem nunc fir ib o , admodum feriò fcribo. Quis me fecundum prifUno-
rum Ulorum diermn ftatum conftituet, in quibus ego tecum qffliaionem pro deRciis ha-
W tfflm « • òed " S 0 ° j tare quidem perfacile , confequi autem non perinde facile. A t tii
mihi adefio . . . . Eqmdem ipfe te magis quàm aerem fpiro, idque foliim vivo , quod tecum
f m . veI coram, vet. abfensper animi fimulacrum. ' B B H
Presbyter . ? mùs tamen, quàm fpes erat, id confecutus eft Gregorius. Cùm enim fuus eum pater
I B M e Ì ì v S ac reluaantem presbyterum creaffet, hac tyrannide, fie enim appellar, offenfus '
ad Bafilium recurntjtum ut dolorem fuum amici colloquiis leniret, turn etiam ut quid fibi
Catm. de vita ^ end«m eflet cum eo deliberaret. Eum vigefimà-quintà Decembris , qus natalis erat
fua, V. m Domini_d.es, ordmatum ftiffe , atque in Pontum fiigiffe die fefto lumfnum, qui paucis
l x x i Poitdleb.us celebratur, arbitramur cum Niceta & Tiliemontio : fed breviflimo poft
Revertimrad ,finPor.e m Patrlam reverfus e ft, nempe ad diem Pafchs. Unde in Oratione quam h a b u it1
p S « fep 7 Myfi'numtmqmt^unxu me : myjkrio paulifyer c e fi, ut me ipfum infpicerem & explo-
mamque L - raKm > ™yfterio etiam fimul introeo. Quibus verbis fignificat, fe die fefto cam
by d m . in creatus fuiffet presbyter, difceffiffe, & die etiam fefto rediiffe. Quod annum fp e a a t , is'
,eaT%£& hibuerat V eid US n0" dum in CaPpadociam venerar, -nee in Chriftianos ad-
redMs ratio- w Buerat earn crudehtatem, cujus horrenda reliquit monimenta in regionibus,; ouas
" " Conftantinopoli profeSusmenfe Maio anni 3d a , Antiochian, petens, peragravit, quibus
Or. A M » Oriente impofuit. Gregorius namque in A p o lo g e d L ,-quem Ib Z f it
Or , „• 8, fi ^ r mavl% exi&°nens quas o b £aufas > poftquam presbyter creatus fuerat, in Pontum
O , , . . .S , imattet , oq. rurfus Nazianzum rediiffet, hate de Juliano verba fecit : Nec verb externum
T f Cj - m H >Aua nunc adwrsùs eccUfi<* impetum fe c it , etiamfi ignem
mmetur, etiamfi gladtos, & c . ttsp e r fp icu è liq u e t, nondumApoftatam in Cappado-
ciam vernile, & crudehtatem exercuiffe, fed tantùm minas intentaffe , ex quibus Gre-
gorius quid faflurus effet fufpicatus hate fcripfit. Gregorius igitur creatus eft presbyter
Ì L 3 i l : fug iffet Pontum , inde ad fuos reverfus eft ad
n ro h Jm fì “ " V 3 j i ,e0que. dle brevem de fefto habuit Orationem ; fed paulò poft
prohxam exaravit feu declamavit, m qua cur in Pontum fugerit ac inde redierit rationem
S iS im - ^oItaqu! bis,in Pouticam eremum fefe contulit Gregorius ; bis amata folitudine avulfus
drnc svuifa, « Nazianzum è Ponto ad fuos redire coadus. Primo quidem circa annum 3di
M a i W * em Pa fch , anni 3^ , cùm die ay Decembris anni proximè eÌapTcreams
presbyter. Secundae m Pontum profeaionis & reditus caufas ipfe in Oratione
qu« pnmum ohm, nunc fecundum occupat locum , profequitur. Cur vero pater eum è
Bafih, monafterio extraxerit, & Nazianzum redire anno 3 i , compulerit, perinde non
V * Baronius f“ a Gregorii vita fcripfii. Is en°m
I B > P- tempora H B Pontica folitudine commorationem confundens, & perturbans
388• s l o * ? 9 B «Bandlte uon femel obfervant, ad Valentis ufque imperium , « Qui
»Ariana perfidia fevens, adversùs Catholicos concitavit turbas , Gregorii redimm
»promovet. Fuit id in caufa , inquit Baronius, ut pater Gregorii vehementiùs a g e re t,
» ut filium ab eremo revocaret. Erat ènim jam longo fenio hebetipr, & ut fubeundis
»laboribus impar eum precibus urgebat, ut pater juflìs , ac denique ut epifeopus coge-
»bat imperio. Lice t enirn diutius furdo, ut aiunt, fabulam ingeffiffet, tìexit tandem ,
»coegit extorfitt^e ab invito, revocatque filium Nazianzum. Qui reverfus in patriam,ha-
»buit egregiam illam Orationem, qua infcribitur Apologeticus. , . . Dixit etiam tunc prae-
»claram eam Orationem, cujus eft titulus, In fattela lumina,» &c. H a c Baronius. Egregia
Orario, qua infcribitur Apologetkus , habita eft fub Juliano, non vero fub Valente $
Orario autem In fanàa lumina non tunc, ut vult Baronius, fed anno pene elapfo.
Haud negaverim turbas ab Arianis excitatas in caufa fuiffe cur Gregorius Nazian-
zum redierit; fed ut id concedam, certè non has effe turbas arbitror, qua a Valente
funt e x cita ta , ut vifum eftBaronio» V ix etiam adduci poffum ut credam cum dodiiA
fimo Tiliemontio, Gregorium patrem formula Ariminenfi turn fubfcripfiiTe, & jam ab
ejus communione Nazianzenos monachos diicefiifle, cum ejus filius, relidtis Pontica
folitudinis deliciis, Nazianzum rediit anno 3 6 1 ; idque caufa fuiife cur rediret, ut opem
ferret longavo patri, qui Ariminenfi formula fubfcripiffet, quò è luto emergeret.
Màgnas quidem turbas anno 360 excitarant Ariani, qui poft ludluofas Synodos,Ari- LXXIII.
minenfem in Occidente, Seleucianam in Oriente, habitas anno 3^5» , item etiam Confi- Turbas Ana-
tantinopoli anno 360 , Conftantii Augufti prafidio fre t i, vi & arte rem agebant; oma
nefque epiicopos, in tota quàm latè patebat Ecclefia, formula, qua ipforum impietatis
totum virus artificiose teàum continebat, fubfcribere cogebant. Fuit enim ea fallacia l x x i v .
& dolus Arianorum, ut òfMtov&m fubfcribendum ac profitendum traderent, unius literula Fraus Ana‘
mutatione magnam fensus diferepantiam adducentes ; Filium nèmpe non ejufdem fub-
ftantia cum Pa tre, quod ó^ooi/Vrov fignificat ^ fed fimilis dicerent, fao/otinov, hoc eft ,
confimilem patri & non confubftantialem pradicarent. Erat autem, inquit Gregorius, in L X X V .
promtu atramentum > & calumniator a tergo. Ea res permultos è nobis invictos alioqui Multos in
viros y infraudemimpulit; qui quamvis mente nequdquam prolapfi fuerint 3 tamen fub- peiÌu^Aria-
Jcriptione tranjverjì adifunt y & cumillisy uiroque nominefceleratis 3 confenferunt ; ac ni.
f i non flammee, fumi certè participes jìierunt. Tanta indeiecuta eft Ecclefia Catholica Or.u. no.zj.
tempeftas , ut qui videbantur eife templi columna , proftrati, vel faltem concuifi
fin t, fi quidem etiam nolentes feduèti funt ; atque, ut Hieronymi verbis u ta r , in-
gemuerit orbis , & Arianum fe effe miratus fit.
In eorum tamen numero, qui Ariminenfi formula turn fubfcripferunt, feilieet C o nftantii L X X V I .
Imperatoris tempore , non fuiffe Gregorium, nec eum nifi poft medium annum 3 62.
fubfcripfiffe, ortamque .effe inter epifeopum & monachos Nazianzenos difeordiam tam medium an-
multis probatur momentis, ut nullum de ea re dubium effe poifit. Primo quidem Gre- "^g/xheo-
gorius nofter non ait juffa Conftantii Imperatoris, aut rerum perturbationém , qua io g i pater,
tunc fumma fu it , fubicribehdi caufam fuo fuiffe p atr i, fed defiderium pacis 6c cum Or.i8.n°.i8*
nonnullis. ineunda communionis. 20. Ante iftud diffidium,. Ecclefiam Nazianzenam im, n°. 17 .
arcam No e vocari folitam effe, ut qua univerfi orbis diluvium fola efìugiffet, teftatur
Gregorius^ Teftis profeèlò mendax fo re t, fi Nazianzenus. epifeopus dolis Arianorum
deceptus fuit tempore Conftantii; falsòque dixiffet commune univerfi orbis diluvium:
effugiffe Nazianzenam Ecclefiam, cujus Ecclefia epifeopus ipfe artificiofis vérbis cir-
cumfcriptus in pravam focietatem pertraèlus fuiffet.
A t longè graviora fuppetunt momenta. Cum Gregorius è Ponto Nazianzum reverfus LXXVII.
eft ad dienìfeftum Pafcha anni $62 , fummà pace fruebatur Ecclefia Nazianzena, quam m0nactòrum
magnis effert laudibus : nec veretur dicere fe non conceffurum , ut amplijjìmce civita- obfubfcriptio-
tes ; gregefque numerofffimi ulla in re Nazianzena Ecclefia praferantur. Nulla ergo Na- n^ Ì5Greg°0r“
zianzi diicordia fuit anno 3 6 2 , nec ulla etiam Gregorii patris tunc erat .fubfcriptio, contigic £ab
e qua diffidium erupit. Quin imo recens erat tumultus, cùm Gregorius nofter primam Conftantìo.
contra Julianum Orationem fcriberet, ut his verbis manifeftum eft : Atque utinam ille ^r‘ n°‘ 6’
quoque coitus ad chorum nojlriim fe adjungerei3 qui3 cum prius cantionem haudquaquam r>4' 11 *IO’
adulterinam atque ignobilem nob i f cum Deo accineret 3 ac dextro quondam ordine dignus
haberetur 3 atque etiam brevi 3 ut confido, habebitur 3 haud fcio qua re commotus3 repente
cantum in diverfum mutat3 alioqiie gradu atque ordine fefe collocai ,• ac ne ob communem
quidem Icetitiam 3 quod etiam magis miror 3 adduci potefi ut nobifcum conjungatur. H a c
profe&o verba, cum priiis cantionem . . . nobifcum Deo accineret. . . repentè cantum in
diverfum mutat3 diffidium monachorum recens ortum fuiffe indicant fatis ; nec non fpes Or. 6. n°. ioi
illoruni: reditus, lenitas qua eos ut membra fua comple&itur Gregorius ; ac demum
quòd non femel ait monachos omnium poftremos difceffiffe. Ex his etiam pariter con- Or.ig.n0. j8.
ficitur recentem quoque fuiffe Gregorii fubferiptionem, v e l certè eum non longè antea
iubferipfiffe. Etenim fi fub Conftantio, anno 36^0 vel 36" 1 , fubferipfiffet epifeopus Nazianzenus,
quomodo monachi indignationem fuam ad annum ufque 3^3 corde pref-
fiffent? Aut fi tamdiu prefferunt, cur difceffionem fubito & pracipiri confilio tribute