
S>2 S. G R É G O R I I T H E O L O G I
eft bona meri ¿u r præfehtiâ bona mèri ac retínete, quàm A «Trai to' jueraa^eTe r a ¿ y c t S - a , t s j t j jr*po',7a an rMmére . n^ìrtìr^ì « I*.e.«11.C/V.‘..éA aA AiklA4>am! / . y V«, ? fl , '
Z T y a a t a r it j p c to v c tT T íÁ d -o o crc tv e u y y e p ic t v á v cc -
z u A e a a t a i d i i i r i y e A e i a ç 3 y T y v v i r a p y o u a a v
S j y a c a a a t a i * t(&i f x i v a v v T p iC y ç y y e 7 r a i
a¿bp iç 3 a i i r a p o t y í a i z a A c o ç 0 a a i 3<z¡re? d e d o ^ç *
T u i r e i v a a i ç ’ y , 'iva. Q a t y e ç e p o v e’I i r c o 3 ü £ p&
e i r e r a i a u v r p i £ y 3 T u i r e i v c o a e i q e ù d o% i a -K .ù p i o ç
y a ç U f s r e p y ^ a v o i ç d v r i r a o s e r a i 3 T a i r e iv o7 ç k
retiñere , abfentk adipifgi : faciliúfque eft fublatam
guama p a. ex ocufts feficitatem iludió & cura recuperare
, quam praefentem confervare. Atque
Prov, x v i .1 8 . contritionem quidem prcecedit contumelia 3
P ro v . x v . j 3. ut praeclaré habetur in Proverbiis, gloriam
autem humilitas : au t, ut dilucidiüs loquar,
quemadmodum calamitas infolentiam, ita
fplendor & gloria humilitatem comitatur.
Jacob, i v . 6. Dominus enim fuperbis refifiit 3 humilibus
autem datgratiam 3 atque contrariis contraria
viciífim inducit, qui omnia jufté admed
í d iO a X a Ÿlv 3 M T t ia a y e i T a cvaVTia r o l ç
c v a i r r i o i ç o i r a v T a d i z a i c o ç ^ i i r i y e T ^ a v ¿ - l a u r a j,
ritur. Quod ¡pfequoque David perfpeaum B |S<Wf w ' ¡ s-rîoç A ¿ ¡ 4 , 1, t ,
& exploratum habens, hoc m bonorum
numero co llo ca i, quòd animo contraèlus
& depreffus fuerit : gratiamque habet e i, à
quo depreffus e f t , tanquam hinc divinarum
juftificationum cognitio ipil accefferit.
Jty t o a u v e ç a A t a i T i t e T a i * z a ) % a p tv ¿ y o A o y u
7qT a u ç e ÎA a v l i 3 à ç T o u T a d i z a i c ó y á l a y a t u v
W T i u & e v t s r p o a y i v o y e v x ' %cy r a y e T a i r a -
v co t y v a i 3 tp y a )v 3 i y c o i i r A y y y e A y a a ' ¿^ t o u t o
^ p f . cxvm. Priufquam 3 inquit, humiliarer, ego deliqui :
propterea èloquium tuum cujlodivi : dejec-
t o A o y i o v ero v e r p u A a ^ a . ' y é a y v c i r A y y y e A e i a ç c
tionem feilieet inter deli&um & refipifeen-
T6 d t o p t c o a e c o e ; T i t e ) ç T y v T a i r e t v c o a t v 3 coç
tiam interponens , utpote ab ilio quidem
ca y e v l a v r y ç y e ' v v a ty év y v 3 t Í ¡ v M y e v v y a a a a r d
a y a p r i a [/.tv y è T a i r e iv c o a e c o ç y y T y p 3 e i r i ç p o t p i iç
ne . quam m r .r * . T . - x e h T a i r e i v a x r i ç . y /u.t7ç y o u v ù '^ .c o3 ? 'vT eç3 ore y y .iv
pacemeiiores. autem , reiipilcentiæ. JNos quippe, cum 0 ^ \ / . s v
Chriftiani genitam, hanc autem parientem. Pecca-
in perfecuuo- tum enim deje&ionis parens eft ; deje&io
probi & moderati effemus, in altum fu- *7r¡ity'i,s Tê m ytrpioi 3 è zar a y tzpov a u ^
blati, eôque paulatim prove£li ut in hanc As'
rerum ipeciem hominumque multitudinem
D e i ope ac favore pervenerimus , poftea-
Deut. xxxii. quam incrajfati fumus 3 recalcitravimus : &
pofteaquam dilatati fuimus 3 in ar&um re-
da£ti fumus : quàmque in perfecutionibus
& adveriìs gloriam potentiamque college-
ramus, eam in fecundis rebus diflìpavimus,
quemadmodum deinceps orario declarabit.
Gallo mot- X X X I I I . A c Carfari quidem, & impe
o , Julianus. A i m ' » r ttU o ____________ •
Gonftancii bed
- e v T t ç 3 e cûç e iç T o e h t o ( r ^ ñ / a a q a j irAyd-oç tjuv e
Xtip a y co y ic t ©e« fnrpoeA&t7v 3 y v í ia eA iirá v S t i-
y t v 3 ta z ip T y a a y tv * <t y v íza eirAaruv&y y,ev ,
eçevo^eùpyd-yytv’ x ) ÿv e r to7ç S'ia>yy.o7t; ¡(çy to7ç
0Ain te r i auv eAe^áy t^a S'ó%av x} J'vvay.iv 3 la ú -
Tyv eu (¡B^cf.T%vTtç x a r e A u ia y i v • ^y Acó crei efe
T a e%yç t o u Aoyou.
rium, & vita finem accipit ; quæ enim *in-
A y . O (>ov y e v y ß a a iA e ia tcS K a'nra^i qcy ò
vwimeuuiuc- x. - a . , AafzGavti ‘ ^ T a y d p e r uétrea a icoiryaouai^ f
nignitate, fra- terea acciderunt, iilentio premam . tarn n . « ^ \ ~ " ,
W m M ejus gratiä qui fe c it, quàm ¿jus qui paffus r x ir e iro iy zo ro g è r« ireirovd-oTos
fucce&rerate : ^orum utriufque pietatem venerans,
temeritatem haudquaquam laudo. Quo-
niam enim oportebat, ut cum homines ef-
lèn t, peccati aliquid admitterent, hoc illud
eft quod fortalsè quiipiam in utroque re-
prehenderit : nifi tarnen hic quoque, dum
alterum accufamus, alterum crimine Übe—
remus. Julianus autem ftatim fratri in imperio
, fed non in pietate ; paulò autem pòft
ei quoque , à quo Imperator creatus fùe-
rat , fuccedit ; partim v o len ti, partim à
communi fine coa£to, atque ita fuperato ,
ut ea clades orbi univerfo funefta & exi-
riofa fuerit.
e¿v a y tp o T tp m aid'ouy.evoç T yv e ô a 'eù ia v 3 ovz
eiraivcû T yv S-pacru ry/a. eireiS'y y a p eS'ei t i ¡(aj
¿juapTt7v o vja ç àv&pcôirouç 3 T x r ô iç iv o T a y a
a v T /ç ay^porepcov o u z ¿iraiveaeiev * ei y y z a v -
T a u & a ¿'t cov t o u tT tp o u zaT yyo p yero yev 3 t o v
tT tp o v a iT ia ç S ¿ Ç ya o yev. o d i è e u d v ç y t v x X y - g
povoyoç t yç t o u a d e A Q o S ß a triA eia g 3 ¿AA * oùz
eùaeC eiaç * juizpov d e uçepov n ç y t o u ßatriA ev-
a a vloç a u ro v y iv e ia i 3 ^ t o y t v èzov7 o ç 3 t o de h
ß ia& e v lo q re d zo /ved T tA e¡ 3 qçy yrlyd-évTO ç y r la v
ir a v T ) Ted zorjycf) z a z y v qçdj oAt-S'piov.
laudànt Olynthiacam fecundam, ubi tamen contraria
fententia legitur circa finem : yàp piar i^arrus <po-
>«er?«», ì, KT>(<rur9cti nitro, niQukì. multò enhn facilius, qua
habeas, defendi folent omnia , quàm parari. Ad Gregorii
fententiam propiìis accedit Q . Curtius, lib . 4. c. 11.
jacitius eft quadam vincere quàm tueri.-.. Expeditiùs manus
nojtra rapiunt, quàm continent.
( ? ] 'tP?1*- Vulgata minus aq u iv o c è v e r t i t :fuperbia.
( b ; Zniftnpòt. Reg. 1. irrtfitTpSn.
( c ) TiXttpiftitelas Tt. Deeft « in plerifque codd. Hunc
locum lie reddit Comb, inter deliSlum o* emendationem
mediam interponens reftpifcentiam.
( d ) Tmoptitv. C om b , qua ex ilio orta f it , eiuiàue %m?ns. . 7 J
( e ) Sii tUriSi Ts TzZfto. U t inhanc dignitatem.
( / ) Tee ytep ¡3 fit<ru riamia-aftui. Gregorius , ut C lini
Bafilio lo q u a r , ait f e jìlentio praterire qua interim conti-
gerunt,reveritus amborum, utpotè Chriftianorum,pietatem.
Alludit ad facinus , quo Gallus res novas eft molitus , &*
ad mortem quam huic intulit Conftantius. S i enim alterum
accufaftct Gregorius , alterum culpd liberari necefte erat.
Quapropter, mijfo utriufque facinore, qua in medio dicenda
erant, Jìlenrio j e premere profitetur.
.(S ) A<P<i<raf*tv. V ix unum reperias codicem , qui
aliter habeat. Ed. ¿<piira>fttv.
(A ) T« pàtixliTos 8cc. Conftantiovolente, fratri fuofuc‘
ceftit Julianus i ipji verò Conftantio morte coaólo tr f i idrato.
O R A T I O Q U A R T A.
a A d . T/ t o u t o 3 à B ’t i o T a T t * f id a iA ta > v x à j A X X X IV . Quid tibi accidit, ó'Imperab
¿ p /A o y p i$ -Ó T aTt V b ( ' & & a y o y a t y è m 7 r a ~
p ó v r i y jy ¿ZOUOVTI y . i y . ^ a £ r a t 3 x a j e i i r ò Ai)
z p t i £ o v a y iv e ó a z e o T y ( y ju t T t p a c y . e y . ^ i a q 3
c c y t r d © èoJ T t T a y y t v o v 3 é r« c ¿ z t 7 d o% y $
z A y p o v o y y t r a v l a 3 w j t o c t o ó t o v y .e ) a% a )p y < r a v -
r a 3 o tró v [ ¿ e ì a & é c& a i T y v f i d t r iA t i a v . ) t i v a
l a u T y v ìC n A iu a c t) f io u A y v 3 i r a v T m a v v e r r e i k o ]
d c t y y i v o t a z a r a i r o A v S f a t y é p w 3 o v f t i r i
( ¡ o d f i a a i A e a v y ó v o v 3 ¿ A A a e y u r p o t
e i )
%Ao) 3 n s y T o u q o i z o i T u p a v v o u q x e ip ° u y .e v o < ; 3
T8? [¿ tv T o 7 q A o y o i q 3 T s q d e T o 7 q o i r A o t q 3
m y TouTOùv e z a T e p o v a > s y y d e v v < sro t u e r e p o u
d i o y A o ù y .e v o t ; * o«5 y e y a A a y e v I p o i r a i a t u y e t i
o irA c o v n c y y a ^ t ìQ 3 y e i ^ c o d e m y r d f o u p a v e s e -
p a r à à v a i y a z ì a ’ o v x c y a ) i r a v l a y o & e v
e t s f> e a ù 7 a i y cu ì z e a ' i a r e a> r a y e v u ^ r y z o u e ,
^ ^ r a d e e y e A A e ’ i r d v d e yv r o e A i r i t e v 3 Jaov
r ed x e i p c ù t i v T i ' 0 /pi © g o J i r a a a v
torum diviniffime, Chriftique amantiilime ;
( eö enim provehor , ut tecum velut cum
præfente atque audiente expoftulem, etfi
multo præftanriorem te effe lcio , quàm ut
à me reprehendi debeas, utpote qui Deo
adjunâus fis, coeleftifque gloriæ hæredita-
tem acceperis, atque in tantum à nobis
migraris , ut imperium cum meliore com-
mutares. ) Quoanam hoc confilium fufee-
p ifti, qui omnes, non tuæ folùm , fed
etiam fuperioris memoriæ Imperatores ani-
S t» ß^tßufuoV ¿ma&HÎpw B ™ folertiâ & acutnine longé antecellebas ?
' qui barbaras nationes per gyrum repurgabas,
tyrannôfque inteftinos ditioni tuæ ,
partim fermonibus, parrim armis fubjicie-
bas j & quidem utrumque ita dextrè &
egregiè, quafi ab altero nihil moleftiæ ribi
exhiberetur : cujus cùm magna Ôc exhnia
trophæa armis & prælio quæfita, tum majora
& illuftriora fine ulla cruoris profu-
fione parta ; ad quem legationes & fup-
plicationes undecunque confluebant : cui
nationes partim jam fubditæ, partim jam-
/> H H H H I / > :w y _ jam fubjiciendæ erant ; ut in eadem caufa
ßouAyir za) odyyouyevoç ou yaAAov C ei]"ent omnes ü quorum expugnatio in fpe
Conftaiitii
laus per A p o -
firophen.
Pnéclara
bello & pace
facinora. '
[Xev T y ç X e i p o ç y à u v e a i ç 3 y a A A o v d e T y ç a u -
v e a e cù ç y % e )p è t a v y . a Ç e i o ' i r A e o v d e T y ç iv
à y â iO T e p o i ç é ù d o z i y y a e c o ç 3 y e ù a e C e i a .
polita erat, ac fi jam domiti atque in po-
teftatem reda£ri effent : qui D e i manu ad
omnia confilia réique omnes gerendas u.te-
baris : cujus denique & prudentia majorem
fui admirationem movebat, quàm manuum
vires; & rurfus vires majori admirationi
erant, quàm prudentia : atque utroque prse-
clarior illuftriórque erat pietatis gloria.
X X X V . Quonam igitur modo hìc folùm
imperitus miniméque circumipe£tus exti-
A i . T l c o ç oùv ¿ v ia u ta y o v o v ¿ / ¿ a & y ç S i r p u v y ç
tè. à<tdkj.aze<Grìo ç î t Î t o t u % oç T y ç à irav tp eo iro u
/ » tifti ? Qu« hiEc inhumanas humanitatis ce-
I h t , ì m ij) leritasT Quis (!a..nonum ad hanc delibera_
nifipdli-, Tra rov /Mym w « v a- tionem flmul ¡rrepfit ? Quomodo fflagnam
ConfÜium
& a ¿tío.
Inhumana
humanitas.
illam hiereditatem, ac patrium decus & or-
namentum, eos d ic o , qui à Chrifto cogno-
mentum habent, gentem illam toto paifim
orbe lucentem , regale Jacerdotium 3 multo
labore multifque fydoribus au£tum , tam
brevi atque exiguo temporis punfto communi
huic pefti & furi* tradidifti ?
X X X V I . Sed fortaffe v o b is , fratres ,
impiè facere videor, atque in hòc fermone
Tççoov za A A c ò ir ia y a 3 t o u ç eircovuyouç Aeyca
Xpiç'otf, to i r a v ia d o S T y ç o izu yévy ç ô jxAÙ y \a v
e t v o ç , T o ßaaiAeiov \epareu[xa3 t o ir o A A a iro v a
z a ) iroAAo7ç id p a a i a u v a u^ y tev , ü t c o ç iv oAiyco
z a ) a z y y ß p a y t ia zaipo o 3 T ç d zoivçdiraAa yvaico
ty p a » irupedeozaç i
Aç-, lacoç t ) za) àaeù7v vyiv 3 ctdeArpo) 3
tpaivoyai zaï àyva>juove7v iv to7ç Aoyoïç toutoiç 3
H R H | > „ - ~ iniqui & ingrati animi fpécimen exhibere ,
¿- a i < o T i u y T a y u t o iq T y g z a T y sy o pr i a q rp yry- a a i v E qUOv Cji tìon fRta ti• m accufra ti- oms verb1 i•s veri•-
e i r a y c o t u T y ç u A y & e t u ç ' z e t i t o i y e iz a v c S ç
^ n o A e A o y y y a i 3 x ) d i ’ a u r c o v eov i y x é x A y z u 3 è l
i t i t v ¡ z a T y y o p i a t o v vS v m r p o a e ^ e T e ' 1 z ç t v l u i ï d a
y o v o v y z a T y y o p i a T y v a t p e a iv e x ^ i 3 X q y & T y l a
y u ç e i i r u v 3 T y v â i r o A o y i a v i d y A a a a ' t ' i ç y a g
Exculàtur /
Confian cius ,
quòd non facis
fuerit lenitate
cautus.
tatis verba fubneètâm. Quàmquam per ea
quoque quæ objeci, fatis ipfiua caufam egi,
eûmque purgavi, fi modo accufationi rio-
ftræ attentum animum præbuiftis : atque hîc
duntaxat accufationi abfolutio conjunèta
eft. Nam cùm benignitatem d ix i, id apertè
( a ) BatriXe&r. Reg. p. BetiriXiS.
I <*) Upauyefutt. Reg. 1. npaa-uya/Mtl.
( c ) Mit« @tS. Sic omnes codices. Ed. puro tS QtS.
\ d ) T5» esri <rS. Tua atatis, tibi aqualium.
( e ) ß to fiii 8cc. Ita plerique cod a . Paüciffimi cum
Ed. a». Bill, cui nationes omnes partim jam diSlo audientes
erant, partim jamjam futura erant. .
( / ) Ta f t ytt«!, Comb, iic locum hunc v e r t i t ;
moxfutiìrum erat, ut in eadem caufa eftent., turn quorum
expugnatio in fpe pofita erat, tum qui jam in poteftatem redolii
erant.
( g ) Hipútiis. Deefl in plerifque non infima n o ta
codicibus.
( h ) Aaiftitat. C o lb . a. S'alfiui.
( i ) K ¿travio ftóyov 8cc. Atque hic accufationi, etiamfi
fola effet, abfolutio cónjun&a eft, Nam cum lenitatem dixi &c.