non ad ingenii & doârinæ oftentationem, fed adpietatem excitandam plebemque per-
movendam traâabat minimè focatæ eloquentiæ vi. H zee erat Gregorii circa inftitutio-
nem morum ratio dicendi & docendi : ex quo colligi poteft permultas hujus generis
Orationes Conftantinopoli habitas periiffe.
S u p e r b a O Cùm autem ad verba exemplum , ad Orationes vitæ fan£titas accederet, di&ifque
ratons acce- faâ a congruerent, mirum quantos fucceffus habuerit Gregorius ; quàm multos è Cadente
exem-^ tholicis ad meliorem vitam, & Hæreticos ab errore ad fanam do£lrinam reduxerit ;
^radones vi- qu° t oves perditas ad ovile reportaverit, quot lupos depofitâ fævitie inter oves recente
ífanñiiate, fo e rit, quam -immenfom denique gregem ex exiguo confpexerit. Id quidem,priufquam
ftùSus.habet accideret E fperaverat, cùm Arianos Conftantinopoli latè dominad cerneret : fecum enim
Or.33.n°.i<f. cogitans, his le verbis & fpe melioris temporis folabatur : Domos Ariani habent 3 nos
C X X X V . hofpitem; hi tempia3 nos Deum, idque proetereà quòd viva Dei vivi tempia fiimùs, viäimce
tus 'habhurum populos habentjios Angelos ; hi temeritatem & audaciam3 nos fidem ; hi minas3
fperaverat, nos preces & orationes ; hi firiendi infolentiam, nos patientiam ; hi aurum & argentum 3 nos
îoriuan often- Purë atam WÈÊ doârinam . . . A t mihi grex exiguus r Sed ad proecipitia non fertur. A t an-
derat. g uf i a ttùhi caula ? Sed lupis inacceffa . . . Nec dubito quin earn quoque aliquando latiorent
profpechirus firn. Multi enim ex iis qui nunc in luporum numero fiint, a me inter oves recen-
febuntur 3 oc fortaffe etiam inter p aflores. Addit Gregorius : Hoc mihi annuntiat féliciter
bonus ille Paflor, propter quem ego animam meam pro ovibus pono. Quibus lignificare vide-
tur fe D e i beneficio , quorumdam quæ futura effent bonorum vifione ac promilfione re-
creatum fuiiTe.
c x x x v i. Tam felices exitus non tam eloquentiæ Gregorii, quæ maxima erat, quàm ipfius pienon
eioqnen- tati & patientiæ adfcdbendi funt. Hos ubérrimos prædicationis fruètus p e rcep it, ilio
tiæ , quæ ta- dante incrementum , Qui pauperem fa cit & ditat 3 qui mortificai & vivificai 3 qui fola
erat ièdOra- vo^untate omnia facit & immutai. . . idque plerumque unius ju fii, diuturna perfecutionè
tons pietaù & vexati precibuspermotus. V ir ille ipfe fuit T h eo lo gu s , qui diuturnâ Arianorum perfecu-
fuendi'Taiës *lonQ vexatus ; qui non modo di£teriis , féommadbus, caluniniis, injuriis Íaceífitus, ve-
fruftus* unius etiam ad judicum tribunal raptus, ac veluti cædis reus , demum faxis impetitus ,
jufti periècu- patienter tu lit, dicens cum Stephano : Domine 3 ne ftatuas illis hoc peccatum , uberes
predbus^ü- benediâiones pro. maledi&is rependit, pro perfecutoribus preces fudit. Tantâ patientia
quando Deus complurium perditorum ánimos libi conciliavit, idque confecutus eft ut vi£los hoftes
S r 4e, IC;° * ac* Catholicam fidem ample&endam provocaret. Quæ p ro fe tò res hominibus noftris
documento effe debet, lic è t ad convertendas ad Chriftum animas ingenii ac do£trinæ
præfidia requirantur, tarnen confpeèlâ vitæ morumque innocentiâ & patientiâ plus multò
quàm literis aut concertationibus profici.
C^rrm5cus* T o t & tam præclarè pièque rebus geftis Gregorii fama longélatèque diflufa e ft, adeo
Gregoriifamâ ut Hieronymus è S y r ia , tam longinquo terrarum ipatio, Conftantinopolim fe contulerit.
l s eriayGonf ** ^ es P^an® admiratione digna e ft, ut cum Baronio loquar, hominem , quem ob infi-
tantinopoiim » gnem eruditionem confulerent Occidentales epifeopi, qui orbem doceret, tam longa &
venit ut ejus »difficilia itinera peragraffe, ut Gregorii mereretur effe auditor, ac fub tanto magiftro
at ap us* » poffet profited difcipulum ; inde fibi fummum gloriæ decus conciliaturum exiftimans
Apud Boll, »cum acceflione do&rinæ. Imo eo nomine, ut regalibus quibufdam infignibus ac praz7
»clariifimo quodam ornamento, gloriati coníiievit. Ego eo magifiro glorior & exulto 3
^Epift.^ad »inquit. E t adPammachium fc r ib en s ,fe eo explicante facras didiciffe Scripturas alfir-
ammac * »ma t, eumque præceptorem fuum appellat. Præceptor quondam meus, Gregorius Na-
díePfécundoa >>z*anzenusí inquit, rogatus a me ut exponeret quid fibi v ellet in Luca * S'turípoTrpuTov ele-
azymorum.-ab »ganter lufit : Docebo t e , inquiens , fuper hac re in Ecclefia, in qua mihi omni populo
íT'tem^Salf acc^amante ■» coged s invitus fcire quod nefcis ; aut certè f i folus tacueris, folus ab omni-
bata^five fept. ^us ft^EitiCe condemnaberis. Quo tempore adhærebat Gregorio Hieronymus, tanto duce
Hebdomad* ac magiftro obfeuriffimam vifionem illam Ifaiæ de Seraphim exponere tentavit , ut is
erant.raQdæ verbis teftatur : « D e hac vifione ante annos cireiter triginta, cum effem Conftan-
Comra. ¡n » tinopoli, & apud virum eloquentiifimum Gregorium Nazianzenum, tunc ejus urbis, epif-
iik. c. 6. »copum fanftum , Scripturarum lludiis erudirer , fcio me brevem diâaffe fubitumque
»traftatum, ut experimentum caperem ingenioli mei, & amicis jubentibus obedirem ».
Epifcopus ergo tunc erat Gregorius Conftantinopolis, cùm eo magiftro ufus eft Hieronymus,
ut ipfe afferit ; qui fi in hanc urbem fe contulerit anno 37p , ut putat Baronius,
neceffe eft ut tribus fere annis in hac urbe verfatum fuiffe Hieronymum concedamus :
anno fi quidem 381 Gregorius hujus urbis ecclefiæ præfe&us eft epifcopus. Id non
ægrè Baronio concederemus , fi luæ opinionis firmas afferret rationes ; verùm nullas
affert.
^Orti^uer11* Interea dilfidium inter Orthodoxos Conftantinopoli exortum e f t , unde ipfis inful-
Orchodoxos tandi aniam arripiebant Hæretici, quos gemina Oratione de pace refellit Theologus.
■Gone*1 OCRx ^lud non aliud nobis videtur fuiffe, quàm Meletii & Paulini de Antiocheno
* epifcopatu contentio , cüjus càusà non urbs mòdo ConftantinopoUtana, verum etiam
orbis
bis uniVerfus contraria in ftudia feindebatur. D e his di&um fatis in Monito ad utramque retici ipfis in-
Orationem; ambæ enim funt de eodem argumento. Aiterà Theologus ad pacem dif- W Ê Ê m
fendentes hortatur, aiterà compofitam pacem gratulatur. Alias Orationes habuit eodem «¡uos Grego-
anno 379 Gregorius, fed de his commodiusrin Monito cuique præviii, ' ■. .. M B !
A ä o tot tenipeftaribus Gregorio alia adhuc gravior 8c moleftìor fupèrvenit : de tur- G X X K IX .
bamentis ecclefiæ Gonftantinopolitanx a Maximo excitatis anno 3 80. loquimur. Læ-
tiflima quidem hujus anni fuerant initia. Theodofius Imperator , jam debellatis
hoftibus firmatoque fo lio , baptifatus ab Afcholio Theffalonicenfi epifcopo Catholico , Ä
lege data 28 Februariij fidem quam Dam'afus R om * , Petrus Alexandria: Q H H
rentur, tenendam fanxerat. Mutatis in melius Catholicorum rebus, aliqua Gregorio'P. 4}.
fpes erat fe tandem pace fruiturum, ehm Maximus novam & periculofiorem excitât
tempeftatem. Patriâ is Alexandrinus e ra t, Philofophus, fea â C ynicus, profeflione , ha-
bitu & moribus. Conftantinopolim venerar, habitu corporis, .baculò , pàllio, barba &
prolixâ comâ oftentans philofophum , verbis autem Chriftianum ; martyrum filium ,
fcque martyrem jaaitans ; Catholic* fidei causâ: verberibus cæfum , atque in Oafim
vaftam illam folitudinem fe relegatum fiiiffe mentitus, cùm revefâ. ob foediflima feelera
in exilium- miffus effet, ut Gregorius teftatur. Quid plura I Gregorius dolis & menda-
ciis deceptus hune humaniflimè exceperat , mensa óc teQo dignatus, veneraras ut
martyrem, & demum pro concione laudarat : dixit enim in laudem ejus Orationem SusmjoUs’&
illam , cui titulus in Laudem Heronis , quæ forfan exeunte annci 379 habita eft. Hunc
alio profeflurum rogavit-Gregorius, ut Conftantinopolim reverteretur. Redux ex iti- ejus ìàudera
nere , benigniflìmè iterum a Gregorio fufcipitur, inter amicos numeratur, & beneficiis haWicOra-
cumulatur. Fallitur tamen Gregorii vitæ fcriptor, cùm ait Maximum ab eo in 'clerum noüem*
adfcriptum fuiffe. Tunc enim primùm prolixam comam depofuit., cùm epifcopus a fuis
fiiit ordinatus. \ ^
Quibus dolis & fraudibus nefarium iftud confilium, quod jam diu mente conce-
p erat, perficere conatus fit homo nequiffimus, longé latèque profequitur Gregorius è fuë ï " -
in carmine de vita fua : nobis fat erit fumma rerum fequi faftigia. Poftquam Maximus , turbare eam-
peritus fcelerum artifex & machinator3 fuis mendaciis circumvenit Theologum, virum ?e“eJ hSaxi-
candidum , minimè fufpicacem , aliifque longé artibus occupatum & affuetum', fuá mus.l . •
eum fede deturbare, & earn invadere aggredirne Huic fe facinori aptaveràt, aver-
tendo paulatim nonnullos a Gregorio:, quos ab ipfo alíenos noverat ; afcifcendo u ’
fibi feeleris confortem è Gregorii facerdotibus unum, natione barbaruin & moribus
qui licèt beneficiis a Gregorio cumulatus, veteri in eum odio & invidia urebatur.
Hi ambo ingrati contra Gregòrium una conjurant ; viros feditiofos & ad quodlibét
feelus paratos, nautafque emtos pecunia ad fe convocane Pecuniam fuppeditavit quísdam,
preiby te r , qui ex Naxo ínfula Conftantinopolim venerat ad emendas pro . eccle-
fiæ fuæ ufu marmoris Procónefii tabulas. Petrum Alexandrinum a Gregorio divellunt,
& in fuam fententiam pertrahunt ; Petrum , inquam, abducunt, fuifque fraudibus per-
ficiunt, ut qui' per literas nuper Grègorium Ecclefiæ Conftantinopolitanæ Epifco-
pum præfecerat , huic Ecclefiæ Maximum , abjeélo Gregorio , præficere laboret,
mittatque epifeopos Ægyptios > qui epifeopatum illi décernant. His ita paratis, jam
fado opus e ra t , & extrema fc e le r i, feu iniquæ molitioni > manus admovenda. Rem Lb
aggrediuntur per arnicas noélis tenebras , opportunam naòbi occafionem , cùm- fcelus^erfice-
Gregorìus in morbum incìdiffet. Ecclefiam invadunt 9 Maximum confecrare & in ret Maximus,
folium collocare feftinant. Priùs tamen quàm abfolviffent, res tam nefaria innotuit y ^ b ï e t del
omnefque , non modo Orthodoxos -, verùm ipfos etiatn Arianos horrore affecit. prehenfus’, t-
Concurrere omnes ad ecclefiam, deprehendunt in opus peregrinos incumbentes epif- eft ci_
copos, in eos conclamane Quibus conclamantibus , Maximus cum fuis effUgit Æg yp-
tiis : tum in fordidam Choraulæ domunculam in g re ili, clanculum fcelus inchoatum
abfolvunt. Hæc fuit Maximi ordinario, qui furente plebe 9 totaque in eum plauftra
convitiorum effondente, eje£lus eft civitate. Repulfam quoque a Theodofio paffus eft ,
quem cum fuis epifeopis Maximus, opem imploraturus, adiit Theffalonicæ circa menfem
Auguftum, anni 380; Turn Alexandriam p e tit , ìpfumque Petrum hujus urbis épifeo*
pum aggreditur, & ab eo poftulat, ut vel fedem Conftantinopolitanam adipifei fac ia t,
vel fuum ipfi folium tradat ; fed PrætOr cum manu militari fuperveniens Maximum
expulit.
Interea Gregorius > quàm maximo perculfus do lo re, id tarnen folatii habebat,'
quod fpes aliqua affolgebat id fe confecuturum, ut fibi ab urbe difeedendi copia daretur, lore^Grego0--
Cujus confilium cùm populus cognoviffet ex quibufdam verbis , queis ut foorum rius,r<>iabamr
memores effent laborum hortabatur ;(a) tum fa£to agmine , v i r i , mulieres, juvenes , dPecopiamefc
virgines 9 fenes , nobiles, ignobiles, circumftantes queruntur, vim pene inferunt, fuum conièéum-
ejulando præfolem a fententia demovere nituntur. Quod cùm conftanter reeufaret, rum•
( a ) Keti rS v i/xav u íu y n & t oí iTwwv. C i ii 'n i . de vita fua, v. 106%.
Tom. I, f f