xxiv P R JE F A T I O .
» nio copulatos fuiflti, nemo in antiquitate verfatus nefcit ». Hsec confidente?
fcribere aufus eft Be veregius, nulla ratione, nullàque mxus autiloritate. Tam
inauditam & infanam opinionem dormitanti fcriptori excidiflti , dixerit quif-
quis in fola Theologi letitione verfatus foerit; vel potiùs id à Beveregio fcrip-
tum in gratiam Epilcoporum fuse gentis , pro fua in matrimonium devotione;
Tale commentum notare fat elle, nec ullam huic refellendo operam im-
pendendam arbitrarer, nifi malum ferpere longiùs, & virum clariffimum , è
Murar, no- Catholicis unum, Muratorium, qui mirabatur olim confidentiam Beveregii,
T t 'S prater quern nullus adhuc affirmavit Napjan^enum filium unquam fefe ma-
p.fj'fl™’ trimonio objbinxijje, ipfius pofteà errorem amplexum fuiflti cernerem. Non
*3!. 134- ’ tamen abfolutè amplexus eft , fed fiifpicatus Beveregii fententiam cum ventate
confenii're. Qui edam de Theofebia h<ec ait : Aut Nafiarqeno nupjit, quod
fmillimum vero arbitror. Itaque commentum Beveregii & pravse Muratorii
lulpicionis fundamenta fimul convellenda lùnt.
Ut à Muratorio incipiamus, verba, quse viro dotilo fucum fecerunt, htec
fiint in epigrammate Theoltibra, quod iplti vulgavit : Tpnyof'ns ¡¿tyate m£vye
¿Tfínímg, : i..r regara. Magni vere conjux. Ex bis- plurima colligit Muratorius :
primo, Gregorii Nyflèni uxorem non fuiflti Theoièbiam; id quidem optime :
deìnde Gregorium, qui Magnus ibi appellatur, Theologum eflti, cujus uxor,
eaque germana, Theofebia ftxerit ; id vero peflìmè : denique hinc epigramma
Theologi effe non politi. Quse quidem ut penitus convellamus, primo fta-
tuendum, quod caput eft, nullius unquam conjugii vinculis Theologum
irretitum, nedum Theofebise copulatum : a0. deinde nihil adeo impedire ,
quominus epigramma tribuatur Gregorio Nazianzeno : 30. ;neque ex epita-
phio,neque ex epiftola alias xcv. Itiqui Nyfltino Theofebiam nupfiflti. Sic Gregorium
utrumque à conjugio liberum, & coelibem vitam duxifle conftabit.
Muratorius inter Theologum & Theofebiam matrimonium fuiife fufpica-
tus, Theoièbiam cum viro Naqianqeno caftitatem potiùs , quam thori conjunc-
tioKL'm fervore vòluiffe conjiciebat : mox idem inter utrumque carnis commu-
nionem admitrit, fed ad breve tempus ; & arbitratur recenti huic opinioni
fufragari pojfe verfùm illum Theologi, ita fenbentis in carmine IV de anima
Jiitz calamitatihus : àuràp Í71 in a. ya^ow /Ssipùv fyyòv ektos eW«. Deinde vero grave
jugum matrimonii a me fepojui. Nihilominùs tamen hsec ita le habere aftè-
rere non aufiis eft Muratorius. Amamus virum dodhim quòd pra verecundia
rem tam inauditam pro certè non affirmat.
Nos vero omne prorlùs matrimonium à Gregorio propullàmus. Ipfe Murili.
ratorius argumenta luppeditabit : « Cur enim Gregorius , inquit , qui tam
»Ikpè ac tot verbis, vel minuta vira luse monìmenta verlibus claulit, hoc
» unum non levis momenti prateriflèt, aut tam jejunus commemoraflèt » 2
Neque vero id tantùm ftlentio, & argumento, ut vocant, negante ; quan-
quam id genus argumenti valere debet , ubi quid habet, quod tacii vim &
locum obtineat : hìc autem habet, li unquam habuit; cum qui rerum iùarum
hiftoriam, non uno, fed multiplici poemate , non obiter , fed dedita opera
accuratèque texere le profitetur, rem tamen unam è pracipuis, li non etiam
ex omnibus pracipuam lìlet, quse ad vira varietates , quas literis mandat ,
quàm maximè facit, quale profetilo eft vira genus& curlùs,quem Gregorius
tenere decreverat. Ubi enim de genere vira deligendo Nazianzenus agebat,
ibi lànè debuit agere de matrimonio, li pofthabità coelibe vita ad nuptias
convolavit.
Neque vero eos , qui matrimonii vinculis aftrititum fuiflè Gregorium
cenfent, iftud matrimonium collocaturos eflè arbitror poftquam presbyter
creatus eft. Ad confititas itaque Theologi nuptias tempus id unum lùpereft ,
quod
P R JE F A T I O. xxv
quod ante facerdotium ejus effluxit. Confentit Muratorius & ait *. Non dia lUà,
cònliitijje carnis communionem inter NaqianqenumtCTheofebiarp.; fed utrumque '
cajlitatem jam pridem elegijffe , ut facerdotium ille iniret, ut inter diaconijds
ifla cooptaretur. Verùm tempus iftud ipfum eft, in quo accurata Gregorii
•narratio nullum ullo vira ìpfiUs momento confiftere matrimonium patitur.
Ut enim fingas Theofebiam, aliamve quamlibet Gregorium uxorem duxiflè ,
quidquid & quoquo modo finxeris, id omne ruit & penitus lubvertitur difép.
tiflimis Gregorii verbis, vitam fuam deferibentis, ibique accuratiflìmè ubi
de vira genere deligendo.
G r e g o r ii parentes non ipfi autitores fuerunt ut animum ad uxorem appellerei
; parentes , inquam, qui non modo filii votum caftitatis ac propofttum
norant, fed eum ipft, priufquam nafeeretur, Deo dicaverant, & natum obtu- Cann.ii.ii
lerant, adeò ut ab utero matris Deo facer, ac puer oblatus foerit, & quidem
ad altare, folemni ritu tatilifque facra Scriptura libris i quod ipfe fcribit Gregorius
, qui parends votum ac defiderium ratum habuit , & praftare quovis
tempore ftuduit, atque etiam praftitit. Devinxit me fibi amica cajìitas, ’.in-
quit, ¿C carni vincula injecityjimulque ardentem divina fapientite ac vitce mo-
naflicte amorem injecit; vita, quee dici potefl futura primitite ; quippe quee
coftà non indiget, qua corpus circumplèSatur fuum ,verbifque deceptum blandii
ad amara deguflandaaddiicat : hsec Hint conjugii vincula, quibus Gregorius
a puero copulatus e ft. Conjux iplius , non Theofebia, fed perpetua caftitas ;
conjux fapientia fu.it, ae utriufque focia & adjutrix monachi vita , cujus
amorem ipfi injecit caftitas, quam in naufragii periculo vovit, & quam toto
vira tempore, quantum licuit ac penes iplum fuit, profeflìis eft.
Innumera ex Grégòrii'fcriptis alia proferre téftimonia facillimum e Her ,
quibus illum nullo unquam matrimonio conftriétum fuiflè , fed ejus , quam
amabatunicè, caflitatisjugo colla perpetuò firmiterque fubmif jfe manifeftum Carm. y.
fieret. Legatur narratio lomnii quod làntiliflìmus Dotitor fosè deferibit, & in to(j
quo adhuc puer, nec tamen admodum puer, verùm ed cetate qua boni & mali
imaginibus animus informatur, caftitas &làpientia fibi ville flint bumana ipecie,
tantaque ex ipfarum afflatu & colloquio puritatis diletitio in cor emanavit ip-
lìque lèmper inhsefit, ut vecordes, ne quid dicamampliùs, meritò vidèantur,
qui de Gregorii perpetuo coelibatu vel tantilper dubitaverint. Unde vir fatilus ^
Gregorius, & cùm Athenis feverfiis deliberaret, non de vira curili, verum
de via, qua expeditus ad propofitum finem certiùs perveniret, hoeprimum
ponit : Jam olim mihi certum erat, ac veluxi lege faheitum, qua carnis funt f f v* l84.
in profundum ea projicere ; idque turn magis ac magis arridebat.
Quid igitur libi vult Gregorius his verbis, grave jugum matrimonii a me ,m
fepofui ? Non impofitum hoc onus abjecit, led ab eo femper declinavit,
a le amovit, ab eo abhorruit, amore caftitatis & vira monafticse. Sic grave
onus matrimonii excuflit, haud quidem impofitum unquam ; fed a le amò*
vendo ne imponeretur. Non aliter Gregorius excuflit onus matrimonn, quam
cautè fugiendo quidquid hoc vira genus ipetilat, utpotè contrarmm pro-
pofito fervandze virginitatis & voto monafticse vira. Certè Gregorius, qui
vitam monafticam iterato voto le amplexurum promiferat , uxorem fibi ad-
jungere non poterai,quin datam Deo lìdem falleret, leelufque maximum in lè
admitteret. Ablìt igitur ut virum tam fantiìum, pietate infignem, tantum icelus
perpetraflè; ablìt, inquam, ut Gregorium fpretó fervandae virginitatis voto,
quo obftritilus erat, qui ab utero matris facer erat, qui matris Votum ac deji-
derium ratum habuerat, uxorem duxifle arbitremur, aut lulpicemur. Talis
flilpicio tam in Gregorium injuriolà , quàm contraria veritati.
Conftare debet ex ditilis Gregorium nullis unquam nuptiis, nec cum
Tom. I. g