viij P R A E F A T I O .
fine diftinétiqne, ut nifi citò, aut perendie digerant, quid fibi voluerint ipfi
pofteà non iutelligant. ’
Verfionem fuam primo quidem magna, tum fecundis curis fummà feduli-
tate Billius adornavit; ad idque confilii lettiones , fcholia, gloffas, conjectures,
emendationes in edito fuo promifcuè congelfit. Verùm de gracis eden-
dis leu deiperarit omnino, quod infinuat Genebrardus ; leu quod verius
feriò nunquam cogitarit ; iis certè neque ftudium, neque curam ullam impen-
dit ; imo fic perturbata reliquit, ut quid rejiciendum, quid retinendum ipfi
editores non potuerint agnofcere nec quifquam poffit intellìgere. Nunquam
grace Gregorn opera edere deftinatum illi animo fùit ; & certè, fi id feriò
cogitalfet, li operi manum admoviilèt, li quid promovillèt, cur eo ftatu ial-
tem graca Nazianzeni non reliquit, quo Ifidori Pelufiora epiftolas, quas è
Billii fchedis triennio poft ejus obitum gracè & latinè Chatardus excudi cura-
Vit; imo quo ftatu reliquit centum vigiliti feptem ejufdem Gregorii epiftolas,
qua; gracè pariter & latinè ipfo penè quo mortuus eli anno prodiere! Quid
Chatardus, qui & in elogio Jacobi Billii, & in epiftola ad Godefridum Bil-
lium ejus fratrem, depofita apud fe Billii inedita opera, velinipoflhumos quof-
dam libros pollicitus erat, hunc nobis unum , & natu-majorem, & parenti
canorem, & merito praftantiorem inviditi Primo namque conceptus a Billio
Epffe G o - foetus hic ll3§ i vixftue è riECX linguae tyrocinia excefferat ille, « Cùm inceffit
oL.Bg“S; f I ■a iPlditas latinitate hunc ( Gregorium) donandi & ab innumeris quibus
I matebat mendis & falebris repurgandi. Totus erat ( Billius ) in Gregoriano
p' ,!S°' ” iU° °Pere > quod non immeritò pijlrinum fuum, in quo diu ei molendum
luit, ali cubi appellat». Addit infra Chatardus : « Cupiebat & ipie ( Billius )
» impensè, dum fuperftes erat, ut gracus iànttorum illorum patrum, quos
» tranftulit, contextus ab ipfo recognitus & ab innumeris mendis vindicatus
» recuderetur, maximèque D. Gregorii Nazianzeni... in quo caftigando
» convertendo & illuftrando diu multùmque fe torfit... Sed hoc a. Bibliopoli
lis nunquam conièqui potuit, qui a Gracis & Hebrais edendis planè
» abhorrent».
Id quidem impense Billius , & a primis ferè gracse linguae tyrociniis
cupie at, nullus dubito : Operi par erat, & confùiàlicèt parata materia, fèii-
cxter tamen perfeciflèt incoeptum, fi Ipes edendi aliqua tum affulfiffet. Verùm
cum nulla afrulgeret,in gracis opera tantum collocavit, quantum interpretationi
1 ira-conducere judicavit. Hoc fùit opus Billii circa gracum Gregorii :hic unus
labor , in qio totus fid i, cui etiam immortuus eli. Cum autem Chatardus ait
m elogio Biliu : « Omma D. Gregorii Nazianzeni opera repurgata & multò
» auttiora latta, conquifitis mmirum undequaque veteribus gracis exempla-
» ri us, multifque ad eum miftis... typis mandat, & c» : ex his verbis diicimus,
quaenam a Billio repurgata, & cui rei conquifita, milfaque exemplaria graca ;
nimirum caftigandis, recognofcendis, repurgandifque pauculis gracis, & latin*
ìpiius mterpretationi editionique Gregorii perficiendte, qualem extremà manu
poiitam moriens anno 1582 Billius reliquit, qusque anno fequenti è pralo
egrelia eft : at gracis orationibus, carminibus, & epiftolis plus opera pra-
terea mhil impendit. 1 r
Si gracus contextus a Billio eli collatus, recognitus, repurgatus, caiUgatir-
j A r a u ’ Ut narrant Genebrardus & Chatardus ; cur, quaefo, viri
Billioque conjunttiflìmi opus cajligatijjlmum pra ceteris mandati typis
non curarunt. Ergone id a Bibliopolis conièqui non potuerunt ; qui recaief-
cenubus paulò poft Gracarum Hebralcarumque litterarum ftudiis, ipiìus Nazianzeni
plurima, tum Ifidori volumen integrum , omnia gracè & latinè
vulgarunti Quin etiam haud ita multò poft, ipfa Gregorii Nazianzeni omnia,
aliorumque
P R / E F A T I O . ist
aliorumque bene multorum opera gracè & latinè typis elegantiflìmis edita
funt. Unum duntaxat addam : textus ille expurgatus & cafligatißimus , quem
Chatardus & Genebrardus viderunt, ille ipfe eft, quem exhibet emtum a
D. Baron Senonenfis Metropolis Canonico, miflùmque D. Francifco Louvard
exemplar; quod opportunè ièrvatum, non excidit. Hinc certo difcimus cor-
rettionem Billianam nufquam extare, nufquam extitiife ; adeoque Parifienfem
editionem non majori in honore, quam Bafileenièm habendam, de qua Billius
: Hervagianus codex , qui unus fuppetebat, tot tamque fcedis erroribus fca-
tebat, ut ad hoc Augia fiabulum repurgandum non uno Hercule opus efiet. Nulla
oratio , nulla propemodum pagina gravijjimis mendis vacabat. Oao™,“*™? >
ut ita dicam, erat hac plaga. Chatardus etiam h*c de Billio fcribit ad fratrem
ejus Laudunenfem Abbatem, cui Billianum Ifidorum nuncupat. « Pudebat
» enim eum, quòd Gracia... tam dottum ,tam difertum, tamque facundum
» auttorem & oratorem lùum haberet tam mutilum ac lacerum , totque
» plagis confoflum, ut femivivus relittus videretur ». Qu* cùm vera fint,
atque in Parifienfem editionem poffint retorqueri, ut ex dittis conftat, inde
quoque conftare debet neceiTariam effe novam operum Gregorii Nazianzeni
editionem ; maximè cùm nulla fit qu* omnia ejus opera contineat; nulla qute
non innumeris mendis fcateat. Ad novam igitur operum Gregorii editionem
adornandam noftri flint aggredì. Primus operi manum admovit D. Jacobus
Friichius ; quo paulò poft extìntto, operi fucceflìt D. Francifcus Louvard ;
verùm tot tempeftatibus jattatus eft ut rem infettam relinquere coattus fit.
Turn partes illas fufcepit D. Prudentius Maran , fed è tranfverfo mors incur-
rens virum dottum abftulit, priufquam opus promovere, nedum perficere
potuerit. Demum nos, licèt impares tanto oneri, in eorum labores, inviti fed
jufli, intravimus. Quid finguli in hac editione praftiterint, nunc exponen-
dum.
5- I IQuid
noflrì in hac editione Operum Gregorii adornanda praftiterint exporiitur.
S t a d i u m iftud qui prior ingreffùs fuerat, Jacobus Frifchius morte ftatim
eft fiiblatus ; qualdam tantùm variantes lettiones reliquit.
D. Franciicus Louvard, qui flicceflit operi, diu multumque infiidavit,
nulli pepercit labori. Ardentis ingenti, impetum iècutus , undequaque con»
quirebat quidquid propofitum flium juvare poffet. Quo fàttum eft , ut ìm-
meniàm rerum ad Gregorii editionem neceflàriarum copiam congeftèrit.
Omnes pene editìones comparavit, five gracas, five latinas, five graco-lati-
nas ; ad quas, omnia , f i paitcula quadam excipias, a lè exatta futile Gregorii
opera teftatur. Has omnes longo ordine recenièt, Bafileenfes, Billianas, &c.
lettiones , qute ad calcem editionum rejiciuntur : atque etiam fi quas lettiones
vel notas a viris dotti5 in ora librorum icriptas novit, tanta diligentia
exquifivit, ut tandem repererit. Famofilfimum volumen Bafileenfis editionis,
in quo lettiones & emendationes, qu* manu Billii ad oras & intra lineas
icripra funt, iponte fiià benignò obtulit, ut jam dittum eft , vir clarilfimus
D. Baron. Aliud ejufdem editionis exemplar, cum emendacionibus <5 anno-
tationibus Jcriptis manu viri docli accepit a D. Naulin, viro cetera dotto ,
atque inprimis Scripturarum ftudio clariftimo , in curia Parifienfi advocato;
Exemplar iftud Hervagiana editionis , in Heinfii Bibliothec* catalogo Lug-
duni Batavorum edito an. 1682, p. 7- n- I29 infcriptum eft. Leéliones &
emendationes flint eleganter pitti»,fed Anglum, Calvini difcipulum, làpiunt,
ni fallor. Quafdam emendationes, quas in ora Parifienfis editionis anni 1630,
Tom. I. c