p-öo A P P E N D I X ,
rt. Tm. 1 Utes gemailt I quod Apoftolus prohibet, longum eft dicere: quipph cbm conftet lumen
,J' illud quod (a ) Deus e i l , xftimari, comprehendi & defimn non p o fle , (b) nec de- a b
bete ex h is , qux in mundo funt, majeftati divinx aliquid comparari ; quia nihil de
omnibus iftis , qux videntur aut dicuntur , fecundbm hoc quod Deus eil , condigna
fimilitudine xftimari poteft, quipp^ cum ipfis intelleaibus & feniibus major fit m E t c
ideo prxmonui, ut tantüm de unitate fubftantix crederes , & verum Filium de.vero
Patre cognofceres i de qualitate autem rei teqmrere non deberes, quia quäle aut quantum
f i t , fcire non potes. Hoc enim Prophetx , hoc Apoftoli prxdicarunt. .
D»s eft X I . Denique pro captu, pro viribus, pro fide noftra .intueamur, Deus quid fit, &
incomprehen- v :Jeamus an ei aliquid poifit comparari. {d) Certe hoc eft D e u s , quod cum dicitur, d
H non „oteft dici 1 cum xftimatur, non poteft xftimari S cbm definitur ipsft definitione
crefcit • qui ccelum manu fuä cooperuit, pugno omnem mundi aipbitum concludit :
te) quem totum omnia nefciunt, & metuendo fciunt : cujus nomini & yirtuti famula- «
tut hic orbis & ipfa elementorum fibi fuccedentium momentanea viciilitudo teftatur.
Hoc inquis. V ide ergo, fi poteft aliquid eile , cui poflit Pater & Filius comparari, quia
tabs eil Filius , qualis & Pater. Non enim ipfe unum cum Patre fe diceret, nifi talem
fe ( f) de P atre, quabs eft & Pa ter, fciret. Ratio quxdam e ft, qux apud Grxcos nun- f
cupatur H qux inter Patrem & F ilium, perfonas v e l vocabula diftmguit, quia & ipfe
Filii nomina. Filius Ratio dicitur. Q u x tarnen Ratio multis nominibus appellatur, modo Verbum, niodo
Viftus modo Sapientia, modo Dextera, modo Brachium, modo Margarita, modo lh e -
raurus /modo Retia, modb Aratrum, modo Fons I modo Petra, inodq Lapis angukns g
modo Agnus, modb Homo, modo Vitulus, modb Aquila , modo L e o , modo Via &
Veritas & Vita. Et ita cum fit Deus omnia in omnibus , ut per hxc vocabula divinarum
difpofitionum myfteria cognofcantur, non ut ipfa majeitas Filii D e i propne defimta
■ Eiplanan- M H B i H i c e i l e n im F i b u s D e i , e o q u o d P a t e r e f t a liu s i d e m , p e r q u em f a £ la S I
rnr nomina , fu n t om n i a . - ( h ) .N a m & o b h o c , V e r b u m n u n c u p a t u r , ( i ) q u ia f em p e r i n P a t r e , & d e h <
P a t r e , & n i h i l f in e e o P a t e r j u f l i t , a u t f e c i t . V i r t u s d i c i t u r , q u ia p r o p n e d e D e o e f t ,
p & o m n is p o t e f t a s P a t r i s i n i p f o c ö n f i f t i t . S a p i e n t i a a p p e l l a t u r , { k ) q u i a i ip n a b u n d b q u am k
j,a » . i. i . d e P a t r e v e n i e n s , c r e d e n t i b u s a r c a n a c o e l e f t ia r e f e r a v i t . D e x t e r a n u n c u p a t u r , q u i a p e r
■Jta».i. i« . e u m o m n ia d iv in a o p e r a p e r f e a a fu n t . B r a c h i u m d i c i t u r , q u ia a b ip f o o m n i a c o n tm e p t u r .
L m . x i .w . M a r cra r i t a a p p e l l a tu r , u t n i h i l i l l o p r e t io f iu s h a b e a t u r . T h e j a u m s d i c i t u r , u t i n ip fo
r f . c x v n - is . om n | s ■ ^ d iv i t iK f o r u m c o e l e f t im n r e c o n d i t x c o g n o f c a n t u r . Ä t n a d i c i t u r , q u ia
im . . i l l . J 8 . ^ & in ; , d e m a r i- f e c u l i 5 d iv e r f a g e n t iu m m u l t i t u d o , m o r e p i f c m m , ( l ) .p e r j
IU I ' B a p m m u m i n - E c c i e f i a c o n g r e g a t u r , 'u b i b o n o r u m m a l o r u m q u e d i f c n m e n a g n o f a t u r .
m u h . A r a x m m n u n c u p a t u r , q u i a f ig n o c r u c i s e j u s , d u r a p e a o r a f p b i g u n t u r , u t n e c e f l a n p
j tm . x x i . i t . f em in i (m ) ip f a p r x p a r e n t u r . F o n s a q u a V i v a a p p e l l a tu r , q u i a e x e o (n ) f a p i e n t iu m m n
Joan. lv . 14. c o t d a c o e l e i l i s a q u x g r a t ia i r r ig a n tu r . P e t r a d i c i t u r , q u ia c r e d e n t i b u s f o r t i t u d i n e t n ,
i c .r . 4 in c r e d u l i s d u r it iam p r x f t a t . L a p i s a n g u l a r i s d i c i t u r , q u ia u t r o f q u e p a n e t e s n o v i &
M H v e t e r i s T e f t a m e n t i , ip f e u n u s & m e i a t o r i n f em e t ip f o c o n t i n e n s , ; c o p u l a v i t . A g n u s
a p p e l l a t u r , u t in n o c e n t i a C h r i f t i & p a f l io d em o n i l r e tu r . H o m o d i c i t u r , q u i a f e c u n d u m
Jo a n .i. 36. c a m e m p r o p t e r n o s h o m in e s n a f c i d ig n a tu s e f t . V i t u l u s r- d i c i t u r , q u ia p r o p t e r n o f t r am
Jo an .IX. I I . pa iu t em ( o ) im m o ia r i fu f t in u i t . A q u i l a d i c i t u r , q u ia p o f t v e n e r a b i l e m R e l u r r e a i o n e m , 0
Deut, x x x i i. u t r e x a ü tu n i a d P a t r i s r e v o l ä t f e d e r n . L e o e f t d i& u s } q u i a ip f e e f t R e x R e g u m , q u i
1r J ' x x t s . m o r t e m a c (p ) d ia b o lu m v i r tu t i s f u x p o t e n t e c o m m in u i t . ¿ V i a e f t , q u ia , p e n ip fu m a d p
i a i x i y . s . P a t r e m a c c e f fu s e f t . V e r i t a s e f t , q u i a m e n d a cm m n e f c i t . V i t a e f t , ( ? ) q u ia d a t v i t a m , q
& ip f iim h x c u n iv e r f a f ig n i f i c a n t . V id e s e r g o p e r h x c v o c a b u l a , f ig m f i c a t io n e s
d i fp o f i t io n u m & o p e r u m d iv in o r u m p r x o f t e n f a s , n o n t a r n e n ( r ) ip f i im D e u m p r o p n b r
d e f in i tu m . E f t e r g o P a t e r D e u s , im m e n f u s , x t e r n u s , m c o m p r e h e n f i b ih s , m x f t im a -
b i b s . E f t & F i l i u s D e u s , & D o m in u s n o f t e r , t a n tu s q u a n tp s & P a t e r , f e d n o p a jiu n d b
q u am d e P a t r e ; q u ia e g o „ in q u i t ^ d e D e o P a t r e e x i v i > h o c e f t , lu m e n d e lu m m e .
Unus Deus. X I I I . Sed ne ex eo occafionem aliquam Hasreticus capiat, cum duo nomina, vel
C a ) D e u s . S i c A m b r . D e e f t in B i l l . ed . Vrio iiv in o ore ^ W S B B m
( b ) Nec debere ex his . . . aliquid 8cc. Ambr. N ec au tfec it. Virtus d icitur, quia v e red e D eo , v J I
v eri aliquid ex his & c . ■ . T, nVmndt & c Ambr. Q a ia de corde
( c ) E t i l e l rm m n m S c c . TnAmbr.ß c le g i tu r :J2eä ( F ) Quia ,non a k u n ii & c . Amor y
pramonuit, uc D ivmitatem fu t ß am u m d e r e s S e c. B jg g j M H U W I f lB B W B „ r 'arnam Baptifmads! [
K m m 8 ü b 1 M " A“ bi- i m - i m ü i — m m
d e quo Cj* chm dicitur & c . . • . . . . S i f l ■ • ° r„ *m k ed. Sitientia cordec.
B ( e ) Quem Ü totum. M Sic Ambr. Deeft totum H:in B ill.■ ed. jiMMliWiHSWi ( n ) Supiennum c<?rda. « c eft enim Filius d e eo quod P ater eß ? Älius idem. N a tnK C . Phabadius in libro
( h ) Nam &* ob h o c , Verbum nuncupatur. S ic T e il. Cod. folet. . • <• . W gjm T . . 1
««yViigsiiil.. c8xc. Ambr. ceud . In B ill. ed. Nam hocVefbum nun- tU(r? t)a Bn tum : dqatu. ia ipfe unJ i •v Werfa IvMivjßBcastm. S
in P a u i & c . Ambi. Q u i. « pro- ( r ) Ipfum D eiiini S ic Ambr. D e e ft, Dffuin, in Bill.ed.
duas
A P P E N D I por
a duas perfonas, id e ft, Patris & Filii, ftatuo , {'a) quafi duos Deo9 dicam ; ut illi duos ex
diverfitate confingunt: nos vero Patrem & Filium ita nominamus, ut unum Deum
in his perfonis & nominibus confignemus. Viderint Philofophi, viderint Hæretici,
b ( b ) difcipuli Philofophorum, cum D iis , & nominibus , & coelis fuis , apud quos ifte
numerus Deorum , poteftatum diverfitate, variatur ; nobis tarnen unus Deus eft Pater, ut
Apoftolus dixit, ex quo omnia , & nos in ipfo : & unus Dominus Jefus Chriftus > DeuS
Dei Filius j per quem omnia, & nos per ipfum. Nam per duo , quid aliud intelligitur ,
quàm duorum per partes divifa fubftantia, & cum ipfis nominibus diifociata natura
c agendi ac (c) jubendi, tarn voluntas quàm imperia divifa ?. Porrò Pater ac F iliu s ,
etfi duæ perfonæ creduntur, ratione tarnen & fuEftantiâ unum funt. Nam inæqualium
iqcietas, melioris offenfa e f t , & injuria ejus qui verus Deus e ft, fi ei non verus alius
d comparatur. {d) Deum, cui injuftè comparât, violât. Cùm autem ego Patrem & Filium
ftatuo, unitatem generis afligno. Etfi illa in perfonis divido , difcretip tarnen pérfonarum
rursùs eadem nomina in unitatem fu i, naturalis foederis le g e , confignat. Unaè & tantus
eft. F iliu s , quantus videbitur Pater : totus de to to , integer de integro, perfedlus de
perfeâa ,çoniummatâque virtute, ficut Apoftolus dicit ad Goloflenfes : In quo omnis
plenitudo divinitatis corporaliter habitat. Qui eft imago Dei invifibilis, primogenitus
omnis creatura y quoniam ipfo,. condita funt univerfa in coelis & in terra y vifibïlia &
invifibilia , five Throni, five Dominationes, &c. Et Jeremias receptiifimus Prophetarum,
hanc unitatem Deitatis in Patre &. Filio fciens, ait : Hic eft Deus nofter, & non
reputabitur alius abfque ilio. Qui invenit omnem viam prudenticey & dédit earn Jacob
puero fuo y & Ifrae-l dileâo fibi. E t , Poft hoec in terris vifus eft y & cum hominibus
converfatus eft. E t hoc ipfum prædicat Ifaias, dicens : Hoec dicit Dominus Deus :
Fatigata eft Æ gyptus, & negotiatio Æthiopum, & Sabaim, viri excelfi ad te tranfient,
& tui erunt fervi & poft te ambulabunt, vinài compedibus , & te deprecabuntur,
quoniam in te ejl D eu s , & npn eft alius proeter te. Tu enim es Deus Salvator Ifraël, 6*
c nefçiebamus. Quod lie putes, me eo lupercilio dixiife , quo ( e ) Sabellius fertur, qui
f ipfum Patrem, ipfum Filium profitetur, non ita nos totum (/) in unam eflentiam
.cpghfius, ut aliorum Hæreticorum fraude capiamur; fed quia ipfo nomine perfonaium
g auâoritas indifçreta cqgnofcitur,; & Filius non genere, fed (g) perfonaliter à Patre
h nominatur. Proindè totum Patri adfcribimus , {h) quod eft Filii ; & totum F ilio , quod
Patris eft. Nihil enim non videbitur Patris, quod judicabitur Filii ; nec F i li i , quod
i .(i ) judicabitur Patris, quia unitas majeftatis non finit Deos plurali vocabulo nuncupari :
quippè.cùm conftet, Patrem & Filium unius efle fubftantiæ, undè uterque unus Deus
eft di&us; illud ante cun&a metuentes, n e , fi Pater & Filius unum non fu n t, in.
k invidiam recurrat au&oris interpolata nativitas. Hoc enim placuit Hæreticis, {k) ut Deus
ille omnipotens , invifibilis, immenfus, degeneraret in Filio , n on , modo poteftate,
1 fed & conditione mutata, quafi non potuerit Pater de femetipfo talem habere (2 ) Filium,
m qualis ipfe eft. E t proindè nos Filium verum, (m) de vero Patre natum , non faâum ,
unius fubftantiæ cum Patre , defendimus. E t hoc eft , quod Græci appellant,
n id eft, {n) aliud ipfum , ut audientia nominum perfonæ fièrent, ôc non ut fubftantiam
vocabula feparàrent.
o X I V . Sed ut omne myfterium hærefis Arianæ (0) tradatur, cur noluit Filium Dei
de Patris fubftantia credi, brevi-ter intimabo. Aiunt enim : Cùm fit Deus Pater, omni-.
potensv, invifibilis, inconvertibilis, immutabilis, perfectus, femper idem, æternus :
Filius vero vifibilis, quia iæpè à Patribus vifus e ft , & çonvertibilis atque mutabilis ,
p quia in variis figuris fingulis quibufque fefe monftravit. (p ) Quia fi de Pa tris , in-
quiunt, fubftantia e ife t, fieri poflet, ut & carnem affumeret, & invifibilis tarnen atque
q immutabilis cerneretur ; fed potius {q) in ea qualitate quâ Pater e f t , permanfiifet, ex
cujus fubftantia era t; quia quod de Patre e ft, nec videri, nec mutari, nec converti
poife credendum eft. Accedit ad caufam , quia cùm illapfus eft in Mariam, cùm
Virginis uterum opplevit, aliud utique ex ilfa , quàm quod venerat, natum eft.: Undè
jam , inquiunt, corrupta fubftantia ftatum v e r tit,. ordinem perdit, continuò immui.
Cor. v u r ;
Co lof. i l . p." j
Baruch, n r.
i M - & S m -
I f a i. XLV. 14.
Plures D ii
eflè n o n p o f -
funt.
Cu r Arius
negec Filium
de Patris fub-
iìantia effe.
( a ) Quafi duos Deos dicam & c . S ic Ambr. In B ill,
ed. Quafi, duos D eos ex àiverfitate confingam.
( 0 ) Difcipuli Philofophorum & c . In Ambr. Difcipuli
eorum, qui poteftatum diverjitate variantur.
( c ) Jubendi. Sic Ambr. In B ill. ed. Juvandi.
( d ) D eum . . . . violai. Hæc 3c in te r je ta défunt in
Ambr. ,
( e ) Sabellius fertur. Sic Ambr. In Bill. ed. Sabellius,
( f ) In unamejfentiam. Ambr. In unam fententiam. .
( g ) Perfonaliter. S ic Ambr. In Bill. ed. Perfonâ alter..
. ( J i } Quod eft F i l i i . . . .qu od P a tris. Ambr. quod eft
Filius' . . . qiioa P a ierF
( i ) Judicabitur. Ambr. difènditur.
( h ) Ut D e u s . . . degenerares. Sic Ambr. In B ill. ed.
ut f i f i t D eu s . . . degeneraretur.
( I ) Filium. Deeft in Ambr.
. (m) D e vero Patre 8cc. In Ambr. fie legitur : d é vero
Pa tre , qui femper f u i t , Cr eft unius fubftantia.
( n ) Aliud ipfum ôcc. Ambr. cum uno aliud ipfum , ut
Perfonæ audientia nôminaiim fièrent.
( 0 ) Tradatur 8cc. Ambr. Traducam, cur nolint & c .-
" ( p ) Quia f i de P a tr is .. .fie r ip o jfe t 8cc. Ambr. Qui f i
d e P a t r is .. . nunquam fie r i p o ffet, ut ante carnis ajfump-
tionem, aut v ifib ilis a u t mutabilis cerneretur.
( q ) In ea qu a lita te. Ambr. in æqualitate.