« Quantâcum-
que fcientiâ &
-virtute quis fît
inftruflus ,•
præefte aliis
reformidet.
Re g ere animas
ars eil
ártiufti.
'Animarum
quàm co rpo -
rum cura dif-
ficilior.
Animarum
a rs medica.
Cu r anima
ju n fta fit co r-
pori. Prima
cauià.
Epk. vi. 12.
Superna
g loria e il fintili
donum
D e i & virtutis
prxmium.
so S. G R E G O R I I
tate proficifcitur, aquiifimum ac firmiifi-..
mum effe fo le t , utpote benevolentia vin-
culis adftriäum . atque confervatum. A c
proinde vel maximè id lex noftra 6c legislator
nofter fanxit, ut grex non coadtè, fed
fpontè ac libenti animo pafcatur.
X V I . Sed fit fané aliquis, non modò.à
vitiorum còntagione purus, verùm adfurn-
mum etiam virtutis faftigium eve£his ; haud
equidem video quànam fcientia inftru£tus,
aut quibus viribus fretus,. hujufmodi pra-
fe£turam intrepidè fufcipere queat. Nam
p rofe tò ars quadam artium , 6c fcientia
lcientiarum, mihi effe videtur , hominem
regere, animal omnium maximè varium 6c
multiplex. Id porrò hac demum ratione
.quifpiam perlpexerit, fi animarum curanda-
rum rationem cum corporum medicina con-
tulerit, quantóque hac noftra laboriofior ,
quàm ilia^ f it , expenderit, ac., tumma-
teria natura., tum.arris facultate, turn actus
fine, praftanrior. Illius enim labor circa
corpora verfatur, fragilémque hanc 6c humi
labentem materiam, omninò tandem inte-
rituram, eàque, qua fert ipfius conditio ,
perpeffuFam, etiamfi arris iubfidio diifidium
illu d , quo laborant, nunc liiperet. Earn
enim, aut morbi vis, aut tempus extinguet,
naturae legi cedentem, nec fines fuos ex-
cedentem.
XVn. A t hujus ftudium atque opera in
anima ponitur, quae ex Deo e f t , atque divina
, lupernaeque nobilitatis particeps, ad
earnque properans ; tametfi viliori interim
ac deteriori aftri&a fit. Cujus rei multa
quoque aliae fortaffe caufae funt, quas folus
D eu s , qui haec adftrinxit, cognitas 6c ex-!
ploratas habet, aut fi quis hujufinodi myf-
teriorum fcientiam divinitus eft confecutus:
quantum autem ego , meique fimiles , co-
gnitione affequimur, duplici causi id factum
eft ; altera, ut per concertationem 6c
colluctationem cum rebus inferiöribus ad
fuperna gloria hareditatem perveniat, rebus
fcilicet fluxis 6c fragilibus, hon fecus
atque aurum igne , probata 6c explorata ,
eàque , qua in fpe pofita fu n t , non folùm
ut D e i beneficium , fed etiam ut virtutis
pramiumobrineat. Atque hoc ipfiim erat
fumma bonitatis, efficere ut bonum effet
( a ) TloXurfixatnrat tfiay. Vera & plana leétio , quam-
v is a ite rà , rS» Zfiut in pluribus legatur codicibus.
. ( R e g.b m. utrobique e<r«>. Poftalterum oe-a»,
Reg. t. 8c G o lb . m. habent.
( C ) . Euptur»..C om b , rèi TupctTU. Ita Reg. II.
( d ) T« mutZs. Sapienter & cautè obfervat Elias-,
dictum illu d . elle propter veterem primorum nófirorum
paremum tranfgrefionem, unde ßu xit illa fentenda : terra
eJ * y §ps terram reverteris. Nam alioqu i Deus creavit
hominem inexterminahilem. Sap. n . 23.
•C O E» ««rp. Reg. bm . i t idury.
) K**‘ Hfó txcirjir. Gitat h a c Joftinianus Aùguftus
ad Menam. Gone. ed. L ab . T . IV . p. 320.
( è ) m M Delevimus rS autoritate quinque Regg.
codd. fe xG o lb .O r . 1. . . -
• i^1): T i» .. A ir. Comb. tSt» yàp fai Sic Billius hunc
T H E O X O G I
. X e g a r o v eù v o ' ia e f e v /A c o m p o v /A e v o v . o& z v
x e t t fx a K i< ^ c t , 7r o ip /.c t tv n v t o 7r o i/ x v t o v 4x o v a i u g 3
À X A a , [xt\ u v e t y x u s - a ^ 3- 0 t iju eT e p o c J f a x e M u e T a f
VO/AOS aÒ Ì VQ{AQ&èTt\Q.
ig-. AAA’ igeo ng /.¿«re xajto? s xet) ¿¿perii5
tixeov. ite rò ¿Kpóretlov ■ ou% opco rivet, À.ct€eov
¿TrtgrifiMiv. 3 « 7roici ¿'vva/Ait 7rtgiu<ra$, >lavrw
av .3-appotn rììv fsrpoaìetaistv ' nS’ovn yctp eturtt
fAOt QcttviTcti Tiyyn ne elveti nyym3 xctì ìrrnv-
I TtìfAtì iTTlgtì/ACtìV , CLV&peùTTQV CtyilV , rò a 7T0- a
Xv]po7reoTetlov %éoov.s ttetì TrotxiXeóretìov. yvoin
cfl av ne t» reov ceofActrcov Sipa.7rua3 rtìv
rav 4VX®V ì&T(>eictv etvTi%eTetarcte ' iù b oaco b
[aìv epycowrie ¿etiivti xetìet/AetS-còv , Òaeo ¿'e
xa.& ti/Acte ipyeoJ'egepet fsrpoae^irctoae -, q& j t ì \
¿putrii riie vhìie 3 Kcà rn Jbvct/AU rHe «V/f«-
/Atte 3 km r e t e t me cvepyeiete rifAtcorepct. ì\
jaìv yap roridic ceofAetret yroviìrctt 3 %cq rtìv ¿7rt- c
xtipov uÀiiv %ctj narco peoucrctv 3 rravreoe Ào«9tt-
I (TOfAiVUV )(Ctj TTitaO.fAiVinV TO ta V T n e 3 Ita V VVV f i
r i i ovfAfAayia m e rinvine, t te t ìa n p a m m m e
e ¿v cturn gacrecoe' ri y a p voeróe3 w «Ay- a
(TiVj ii%acrav r i i tputra , jpep^ r o u e ìePìoue 'òpoug
p ù x ù/ziripCaìvovoav. •
■j£. 1« «Tfe, tsrip ) 4 ^ WV w O'^OuS'tiy Ttjv CK
G e o S Kct] S i i a v 3 t(a j m e a v co& iv iu y iv i ì c t q
fA iT iX p v < ja v 3 * tpg.f <Grpoa ¿Ki/vtiv Ì 7ri/y ojU ev tiv , £
e t >(cfj ia T x e ip o v t a u v iS 'id - f i • r c t y a /aìv teaj "tPi
a À À a e t t ì n a e 3 a e fAovoe o iS 'iv 0 eruvePticae G e o e ,
1 t ( a j e i l t e cm G e o S r à . r o t a v r à ie r o tp i& t i p tu g r i-
p i a • o t jo v J\ , o ù v i f At y iv c v u t t e iv q c u r o v e t t a r
t /A i 3 ¿ 'u o iv i v i t t i v ' i v o e (Aiv j ’i v a cTi à y ó u v o è ttetì
7 r a \ t\ e 3 r n e G r p o e r a n a r c o 3- m e etveo ¿ o% n e
jtÀ tip ov o jA ti(reiev 3eóa<Ztrep % (> v o'oe & 7 ru p )3r o 7 e r r ìc f' i S
( Z a a a v i& u a a 3 %eq a p e r t i e M M v , c tA X a /uri
0 e o S efeo p o v /A o v o v e x y r à e X y r i fy fA e v a ' h
t 0 s i tiv a p a m e à t t p a e à y a & ó m r o e , T r a in e
r a i r o a y c t& o v t(etj n fA e r e p o v 3 o v tpuerei '/Aovov
t t a r a a n r i i p o fA i v o v 3 u W c t tpaj f s r p o a / p e a e i y e e o p -
y o v fA e v o v 3 tp a j l o i e ct/A(pco r o v à v r e% o v a i o v
niv ti/A a triv * x e r e p o v à 'e e ò e à v %ctj r ò % e ip o v *
locum verterat, Gregorii mentem non aflecutus rQuod
etiam ipfumjìimmee acJinjrularis D e i bonitatis argumentum
eft y nimirum facere, ut virtus noftra quoque aliqua ex parte
f i t , Oc; Quali verp Deus b ò n i partem fa c ia t , nos- alteram
faciamus. Haud ita Gregorius. Sed Jìimma io*
nitas, qua? Deus eft òmnia òpera noflra in nobis
operatur, 8c efficit ut bonum fuum etiam fit noftrum,
prajbendo vires libero arbitrio , u t bonum operetur ,
oc noftrum fit : Jummd bònitàte ita volen te , n o n tantum
aliqua ex parte. Nam ut Bernardi verbis utar , non
partim grada , partim libeium àrbitrium , fed totum fin.-
mia opere individuò peraguht. Totum quidem hoc , (y totum
illa ; féd ut totum in ilio ,f i c totum ex illa. Ber. dè grat.
& lib . a rb .n . 47.
(/) EtIph J't àg. Ita Re gii omnes, q u in qu eC o lb .’
Or. 1 . Jel! Sed Par. & B a f . g vÌMu
eAnuaeie
O R A T I Ö S E C U N D A ,
eA né Mie ¿nrpóe eaurtìv t&j aveo S-ein 3 Xveracra A quoque noftrum, non natura tantum inier-
n e t r à fAinpòv me Tretyymroe ' ’iv\ òmrep tgi
Qeòe 4 y/t? » rovro 4 vXJn g co ¡acati yevnrai
j ‘TrctiS'aycoyñcraera < f ì è a v m ç r t ìv a v<srtipenv
vÄtiv 3 K&j oineicoGutra 0í¿o rò ófAoS'ovÁov.
it i. XJpaç, t(Oj im p a y é y K&ì nX iv fia q 3 n o i
copete y K£tj r à l o t a u r a 0 ìc t jp o e è 7 r im i t e r a i
turn, fed etiam per voluntatem , liberique
arbitrii in utràmque partem motiones ex-
cultum : altera rurfum, ut deteriorem quo- Altera caula
que partem craífitie fuá paulatim folutam , [unâT& co r-
ad fe pertrahat, atque in fublimi collocet : pori,
ut , quod Deus eft animæ, hoc anima fit
çorpori, pofteaquàm fcilicet materiam, quâ
miniftra utitur, domuerit, confervûmque
liium Deo adjunxerit.
X V I I I . Enimuero medicus , lo c a , ôc
tempora, Ôc oetates, 6c tempeftates, cæte-
I _ v *j W v _ i -b ràque huius generis inipiciet d)ctp/A anív< rei r e ¡(ai ¿ f e i r t i v e i } m u m p n v e i d * . ; . .9 , . ** mu ievduiictaomu iecluiÜ
ü n ■ : r , ta etiam exhibebit. vicrulniift raMnnpm nr-i».
Quid obfer-
vandum corporum
medir
á fbÁaGepct 3 eòe ótv ¡Atj ¿ v n € t ¡v a i r n ré^vn
r à e m e àppeogìae ¿7r iS v fA ia e ' tfoj Trov na)
na vveai 3 qa j lo/Actie 3 nç?jf lolectv çtipo repoie m e
&epayreiae3 ègiv o r e nçy ep) eov x ç t iv e r a i 3 eôv
b 0U7TC0 loaoÔro v ovà'èv 3 nav ^ eTr'iTrova crcpôfpct
na) y a X i 7r à tpaivnrai 3 ovov vd-ti3 q a j 7ràS-n 3
nett ß iou e 3 HÇtj tsrpodipeveie 3 t(Of e/ r i a À A o
c c T o io o r o rcov i v i¡/a 7v 3 na roGrìevva 'i r e na)
d ic tr ç eu o a i 3 yràv o a o v <9tipicaiï'ie HÇU ^ àypiov
edam exhibebit,vi£lùfque rationem pne-
fcribet, ac noxia obfervabit, ut ne sgroti
cupidìtates arti obfiftant. Ignem etiam in-
terdum, 6c ferrum , atque afperiora remedia
nonnullis adhibebit : qua? tametfi per-
quàm laboriofa 6c moietta effe videantur,
nihil tarnen eorum perinde arduum ac difficile
eft ut mores, 6c affe£tus, 6c vitas, 6c
ftudia atque inftituta, 6c fi quid aliud eorum
, quse in nobis fu n t, his fimile eft ,
conlpicere ac medicari , atque quicquid
)<. / ' <1 n u / f, e / ~ “a5g refte ac ifveiruiniuuimn We fLt,, aà CcoUnUjJuUnHdUtIiUoInICe UnUof1--
t T"Ç " y y f s » ft*’ ^ tra expeliere, quicquid autem marifuetum,
oerov ti/nepov ifaj ©eoo cpiÀov à v r e ia a y a y e 7v r e
na) ß e Gaico va&ai 3 %aj ß paGevvai fm a ic o e
4 y/ t? Tg W GcofAari • (At\ vaT ye'ipovi r ò npeTr-
r o v à'vvageveSrai ffvfxcopnvavlae 3 tiaérep c t f i -
tticov n /Aiyigti • r a S'e a p x p v n t(ctj iye/AOVinep
r o r i i <pvvei tfevrepov v<i¡rora%aviae ’ ¿¡era-ep
¿'ri vofAoe «Sv7òe 3 ho¡ ’n à xX ig a e%cov I t t ì wràvne
e a v r o u m e t tn v e a e y òvti r e oparti3 c t(ctf òo'ti
vrareç m v aiâ'vo'iv.
£ 10. 2560777« f e nune7v0y o n c/neivcov ^/Aev en ctg
g ov còv ám p iQ /A tiva jU tiv eoe raT ■9 - e p a r r e vm S m -
h povfAevoov ^ o 7Tcoe e y e i tyvvecoe 3 o v r e o ¡a í v í i n a )
o v f e v à v r n e y i / a r u t rarap e a v r o o Tra v o vp yco e ,
1 1 ov f a v n v o e p iÇ e r a í 7o7e a trap à m e r e s t i e
<arpovayo[Aevoie ' à x x à tpaj ^ fs r e o i ìg n v i / a u X -
1 I fc b
Xov m v vXnv ti la r ^ e 'ta • TrXtjv ì’/tr ó u ß p a y ú á
n e T ra p e fA T r ev o i. r o o n a /A v o v ro e a r a b í a , Í¡v
iteti <p uX al¡ai qçtf a v u n ó 'p a i o ù y a X e T r ò v . njAÍv
ac Deo charum e ft , inducere 6c confirma-
r e , atque anima 6c corporis caufam juftè
difceptare : fic nempe, ut id , quod praf- N ihil initantius
e ft, deterioris imperio premi, qua <iu!us quiim
4 . n . . . - . I ■ ’ . 7 » * " ammana co r -
lnjultitia omnium maxima e ft, minime pa- porifubjicerei
tiamur ; verùm ut e i, quod imperium , ac
principatum tenet, id , quod natura inferius
eft, fubjiciamus : Q u a quidem lex D e i eft,
in omnibufque rebus ab ipfo condiris, tarn
qua afpe£hifentiuntur,quam qua oculorum
feniùm fùgiunt praclariifimè conftituta. .
D X IX . Quin etiam illud mecum confiderò
, quòd ea omnia, qua modo enumeravi,
ut qua à medico obferventur, ut natura
ie habent , fic manent, nec contra
quicquam verfutè moliuntur, atque iis, qua
ab arte admoventur , fubdolè leie oppo-
nunt : quin potius materiam ipfam medicina
colligit : nifi fortè agroti culpa aliqua
6c temeritas incidät, quam etiam ipfam ca-
vere ac reprimere haud magni negotii fue-
rit. A t nobis fagacitas 6c prapofterus nof- Quid faiutri
amor, 6c, quòd facilè cuiquam credere, tem. *\°.ftram
/. • ■■■H . l , , A-. . i maxime impe« m o í n m aove vie t(àj r ò ep'iXavrov 3 t/aj r ò vin avil
d-ai pafícoe fAtir eìféva i 3 ¡Atir n à v é x tfra i 3 E nec ? nec lùftinemus, plurimum ad di«.1
¡A e y ig o v <arpoe ct^ertiv e g iv e fA v r o f io v , i(a j oìov
U)
( b) Emirat
i. Reg. 2. ¿iriptTtjt.
rQófyu. Reg. hu. i ». C o lb . 3. utrumque
■(c) TaiSra. Sic feptem Regg. plures C o lb . B ill. A li i
(d ) Aypí«. Reg. I. ay^iKòt.
le) K«ì arq "uirif. Regg. tffj aa-i¡ ¡acera rfa ceia-ßi/crty TX.aTCup.lt.
(/ ) e**«» ut. Sic. duo Regg. bm. t.
( fi) Tifupétut. Modeftè Billius in m a rg in e , fortè
rvpupttat. Audacius editores B illii conjeóluram, quam
ìple tranfverfo calamo era fera t, in textum inferere
non dubitarunt. Plures tarnen Regg. & C o lb . codd.
Dr . 1. Coisl. 1. habent TtlpISptVUt.
¡¡Kp). %«• Sic fe x R e g ii, totidem C o lb .
(1 ) où(T. SicRegg. bm. optimje n o tíe ,Sc 1.C
Tomi I.
L. Colb. 3.
virtutem impedimenti affert, ac velut inf-
tru£ta quadam acies adverlùs eo s , qui
( k ) nperoya fittati. R e g . l . iìruyaptiati.
( l) n ifitTwi ftZxtat rfa ¡!xv,t. Materiam quafi cir-
cumftando medicina coercet. O liv . vincit 0*fuperat: Gabr.
fiibigit. Comb. Quìa etiam medicina in contrariam corpus
affedionem mutat &* qualitatem. Deinde fubjicit : hiò
verus fenfus. Quid enim illud Billii : Materiam colligit ?
Et alio lo c o , vis ipja vocis eft : velut óbfidet expugnatque
G* cogit. Denique rfa ll^ t , in q u it, ipfum corpus huma-
num dìcit, ut in fuperioribus.
( m) s itiTK. Nicetas ironicè diélum c en fe t, pio fio*
liditate ; 8c tpÌXavTot prò irrationali ergi corpus amóre.
Quis hoc credat ?
- ( n) An%iròai. Olivetanus videtur Iegifle, àTrtp'triai,
Et v er tit : d quibus abflinendum fu non abjhnere,