libris facris qui Machabaorum nomen habent , fed ex Jofephi libro de Imperatrice
ratione 3 exponit & eloquenti« fuse floribus exornat. Decima-fexta, in patrem tacentem
propter plagam grandinis 3 qua Tiberina regio , Gregorii natale folum , anno circiter 373
afflida fuit. Decima-feptima, ad cives Na^ian^enos gravi timore perculfos 3 ob delidum
alias incognitum , & ad prafeäum irafcentem.
c ^ vm . Quomodò, abjedis Safimis, Gregorius folitudinem iterato petierit, eäque retradus
goriì° fenioris ecclefia Nazianzena curam fufceperit, rogante vel jubente p atre, jam narravimus. Eä
& Nonna: autem , ut didum e f t , conditione vicariam prafeduranifufcepit, u t , morte fublato pa-
ejus conjugis. tre ? difcedere & quo vellet abire fibi liceret.
Non ita longo poft tempore Gregorius nofter, parentis utriufque obitu, Nazianzena
ecclefia regimen excuflit feque fibi vindicavit. Anno liquidem 3 7 4 , circa vernum tem-
pus,, Gregorium patrem annos natum penè centum , cum ex iis quadraginta-quinque
Nazianzena ecclefia prafuiflet, mors abftulit. N e c multò p oft, Nonna Gregorii fenioris
conjux, ejufdem pene atatis, morte fublata eft. L icè t enim quamdiu fuperftes fuerit
Carm de ! comPertum non babeatur,diu tarnen earn fuperftitem non fuiffe inde fas eft conjicere, quòdl
Theologus fe citò poft fufceptam Nazianzena ecclefia curam parentibus orbatum
fuiffe fcribat. Forfan die Augufti quinto , quo ejus memoria tum apud G ra co s , turn
apud Latinos co litur, obiit. Earn certè anno fequenti jam mortuam conftat, cum Seleu^
ciampetiit Gregorius.
Parana's ®ar° n*us i Gregorium parentibus orbatum nullatenus adduci potuiffe, ut vel
orbatusSeieu- »diem unum in adminiftratione ecclefice Nafian^ena perfeveraret 3 rogante licèt Bafiiio ,
fen1 Gra7 ' ep ifco p s , & civibus precibus importunis id ipfumefflagitantibus ; a quibus
rius. rCS°" »omnibus, captata fu g a , fe abripuit profedus Seleuciam pietatis ergo ad memoriam
Adan.372. »fanda T h e d a * quo frequens fidelium peregrinano effe folebat». Rediùs vero fcribit
** Vi» Gre ^/^em0ntausj hujus ecclefia regimen, Bafilii afiorumque epifeoporum ac civium precibus
art^p 398. v^ um fufeepiffe Gregorium, & in eo aliquandiu perfeveraffe. N e c tarnen iriterea
art. 41. p. ceffabat rogare epifeopos, ut huic ecclefia paftorem praficerent, quam ipfe regen-*
Ü Ü de ira ì M Ì nonn^ quoadufque prapofitus effet epifeopus, fufeeperat. Cùm autem Gregorii
Tua, v." n | PrecibVs non moverentur , nec quod rogabat obtineret, fuga elapfus Seleuciam fe
contulit , cùm ecclefiam Nazianzenam tribus tantum circiter annis ante & poft mortem
patris rexiffet.
Seleucia non exiguo tempore commoratus eft Gregorius, ut ipiè teftatur ( a ) ; ni-
mirum ufque ad Valentis obitum, qui vidus a G o th is , fagittà percuffus, incensa agrefti
casa, in quam delatus fuerat * ultricibus flammis abfumtus fuit die nona Augufti anni 3 78«'
b ß q j' HHc tamen optata pace & otio quod fperaverat, fruinon licuit: Nihil boni 3 ut ejus
verbis utar, prorfus reperii ; imo negotia, qua effugere in animo habuerat 3 velut e x compo-\
fito ìncurrerunt, vimque attulerunt. Quanam illa fuerint negotia definire non licet : for-
fitan his verbis lignificai fe ab hareticis vexatum fuiffe. Gregorii v ita fcriptor Theon
logum fcribit Nazianzum rediiffe, necullis civium precibus Aedi potuiffe; quod ex iis
verbis co lligit, ut videtur, quibus Gregorius in fe folitas recidiffe calamitates, poftquam
fuga Seleuciam petiit, ipfemet fatetur.
. Anno fequenti 375?, Gregorius adhuc Seleucia confedebat, & quidem gravi ac pe-
cum d lis™ c c e - j 1Cfl morbo detentus, cùm Bafilii Magni mors ipfi nuntiata eft. Quantum in
cedit ad G r e - deflenda tam cari capitis morte dolorem conceperit Gregorius , ipfe folus enarrare
Stes. calami‘ S I morte Bafilii cumulus ad fu as calamitates ipfi acceffiffe vifus eft. Hoc quoque,
E p ift. a l. 37 . exclamat in epiftola, qua de Bafilii obitu fratrem ejus Gregorium Nyffenum confolatury
w e m ue arumnofa huic vita reliquum erat 3 ut Bafilii mortem audirem, & c . In alia
Epift. al. 39. epiftola : Quaris, inquit, Eudocium alloquens, quo ftatu res nofira fin t ? admodum
acerbo. Bafilium non habeo ; Cafarium non habeo * fratrem meum fecundhm cameni fi*
fpintum : pater meus & mater mea dereliquemnt me, ut cum Davide loquar. Corpus ad--
versa valetudine labor at 3 feneàus caput premit ; cura alia aliis intexuntur. Incurfant
negotia 3 infidi amici 3 ecclefia res pafiore fi* gubematore careni. Pereunt bona 3 nuda fi*
aperta fu n t mala3 navigano in nocte 3 fa x nufquam 3 Chriftus dormii. Quid faciam ? Una
mihi malorumdepulfio3 mors. A t res etiam alterius vita mihi fiìrmidolofa funt3ex hujus vita
rebus conjecluram ducenti. Morbus, quo laborabat Gregorius, fuit impedimento quo-;
minus in hoc trilli evenni communibus amicis adeffet, & fandos Bafilii cineres exof-
cularetur. Cafarienfìs ecclefia, tanto ornamento ipoliata, folitudo, fbe£taculum erat Gre-;
Pro^us intolerabile. Ipfe dimidià fui parte mortuus & difle&us fibi videbatur,
amiffo tali focio ; a quo etiam per nofturnas vifiones, ut olim cùm v iv e re t, admone-
batur & calligabatur, fi quid feciffet minùs decorè. Bafilii fimus ftriftà & pedeftri
oratione profecutus eft Gregorius. Etenim carmen funebre, duodecim epigrammatiis
conllans, fin in Bafilium amoris & defiderii monumentum effe voluit ; fed multò
ubenus, cùm Conftantinopoli reverfùs eximiam de Bafilii laudibus habuit Orationem ,
„C a ) [¿oi SdXÙty où ßp&xps TpJt xp¿yoft
in qua omnes ingenii vires & eloquentia flores profudit. Si Baronio fides in vita ,APud Bólf
Gregorii, is « Cùm de infirmitate, qua detinebatur, aliquantulum allevatus effet * no-
»bififlimam illam panegyrim in laudem Bafilii confcripfit, qua vitam ejus exa£lè mo- i
»numentis perpetuis confignavit ». .
Quamvis praclara fint quacumque haflenus'de Gregorio narravimus, longé præ- CXXI.
clariora fuperfunt dicenda, ea feilieet qua duobus vel tribus annis geflit Conftantinopoli ; r^ c| j
five illue a Synodo Antiochena, ut Baronio videtur, miffus fuerit, five rógantibus Conf- Conftanlino-
tantinopolitanis fe contulerit. Credo equidem epifeopos veritatis defenfores, quibus , ^ £ 4 f
poftquam fidei perduellis extindus eft Valens , ad fuas ecclefias revertendi facultatem cop^&Tr.'
dedit Gratianus, confilia iniiffe, ut illatas ecclefiis plagas ab Arianis fanarent, triftefque tllotioxis ac
ruinas repararent : credo etiam in earn rem habitas fuiffe Synodos. Haud tarnen credi- cerfitus-
derim cum Baronio Gregorium noftrum, Antiochena Synodi decreto, eadem de cauià Bar. il. f
juffum effe Conftantinopolim profìcifci; fed accerfitum ab epifeopis Thracia & ab or- ^ 9' co1 *• >
thodoxis, qui in urbe regia verfabantur. Id ipfe teftatur Gregorius, cujus verba non
fignificaflt eum juffu Antiochena Synodi Conftantinopolim petiiffe, ut Baronio placet.
-Employ ipüç i xdptç rQ *vvÎ[x*to(, Ad käs gratid Spiritûi'ï mukis advoçantilius
TiôXXSv zctXfivTeiiv TroifJ'.tvcev è bpt[/.[/.d-rav , Et paßoribus & ovibtls , nos mißt 3
-AàS fiwMç è xiÿa avxXwflopaç. Populï adjuïores ^'doSrhu defenfor&:lj
Gregorii biographus eodem quo nos fenfu verba illius interpretatur, quamvis erret in Bafiiio
qui jam tum obierat, cùm a it, nullâ Synodi Antiochena fada mentione, eum Conftantinopolim
ftatim adfuiffe, « Bafiiio luminari magno, ipfius cupidità« àlacritatique quali
»fàces quafdam fubdente, atque ad fpiritualia certamina ipfum inungente, aliifque com-
»pluribus epifeopis , principifque urbis civibus, fidei pietate praditis, ab eo obnixè
» contendentibus, ut ipfis auxjlio egentibus malorum fe depulforem praberet ». Idiple
Gregorius in carmine de vita fua confirmât, ubi fcribit Conftantinopolitanorum in fe
civium( amorem inde natum, quòd ab ipfis accitus, & eorum opus ejfet : o7 S’ âç lauray ’ipyov v. 1T j/,-
ux»v avivas. In altero autem carmine, narrans quomodo a fuis deliciis bonifque omnibus
abreptus & longè abdu&us , Conftantinopolim fe conferre coa&us fit , me-
minit quidem Gregorius conventuum epifeoporum : tò m Sv npiSnXov, mixxoyofat noi/AÌvav, ^ xa.k Adv. Epifc;
¿pMSoÇoç.^Verùm nihil opus eft hac v e rb a , ut redè obfervat Tillemontius , de Synodo
Antiochena, qua non nifi exeunte anno 37p coada e f t , interpretari, cùm de Thracia
epifeoporum conventibus commodè & redè poflint atque etiam debeant intelligi.
Demum. ab amicis ètiam , inter q uo s , prater Bafilium, fuere Meletius, Bofphorus C o lonia
epifeopus , d alii plures , Conftantinopolitanis auxilium ferre compulfus fuit
Gregorius. Sic profedus aliquanto poft Bafilii mortem tempore , non fua fponte 3 fed
coaäus 3 ut ipfe teftatur : «r<a ¡¿h »xQov oùx è*cìv, & c . Eadem palfim repetit , maximè in Carm.devita
Oratione. quam turn ad Arianos habuit :Ego 3 inquit, parvulus ille 3 obfcurà & ignobili fua, v.6to.~
patria natus 3 ad vos accejfi 3 idque non ultro 3 nec me ipfum ojferens 3 ut moris eji hodie Or.33.n°.ï3.
plerifque 3 qui ad Ecclefia gubernacula temerà profiliunt , fed accitus ac vi compulfus ê
& timori Spirituique obfecutus. Quòd f i falfa loquor 3 hoc mihi pro feeler is pana imprec
a r * . ut .diutius hìc belli molefiias incajfum fuftineam, nec quemquam errore liberem, fed
voti fu i compotes fiant 3 qui anima mea fierilitatem imprecantur.
Luduofatunc omniumecclefiarumfacies,fed nulliusluduofiorquàmConftantinopolitana, CXXII.
in qua jam ab annis quadraginta graffata fuerat Ariana lu e s , fub Pontificibus hareticorum
antefignanis , atque etiam ipfis novorum dogmatum conditoribus ; fub principibus, quales politanæ ec-
fiiere Conftantius & V a len s , qui hareticorum partes tuebantur, Catholicos vexabant, & clefiæ ftatus’
pro errore contra veritatem to to , ut ita dicam, imperii corpore certabant. Quàm de-
ploràtus effet ecclefia Conftantinopolitana ftatus, quivis facilè colliget auditis tantùm
eorum nominibus, qui fedem illam tenuerunt ab anno 33p, quo Arianis, cafo vindice
fidei orthodoxa pontifico P au lo , impunè in ea graffari licitum eft. H an c , relidà fede
Nicomedienfi, Ariani dux agminis confeftim eo anno invafit Eufebius, poft quem in,
Macedonii niarius infelix h ac ecclefia devenit. Expulfo ab ipfismet Arianis, anno 3 ^0 ,
ob inauditam crudelitatem dodrinaque inconftantiam Macedonio, Eudoxius fex hareticorum
, idemque perditiflìmus harefiarcha , Aëtii Arianorum longè impiilfimi difcipulus ,
fuffedus eft. Is anno 370 impietatis curfùm abfolvit.
Turn vero relpirare paululum vifi funt C a tholici, fibique Evagrium epifeopum jam CXXIIL^
cooptarant. Sedmox Valens Imperator , Ariana tutela perfidia, puffo in exilium Evagrio ¿0^inamurift
cumEuftathio presbytero, qui ipfius eledionis audor fuerat , Eudoxio Demophilum urbe: tempia
aequè impium ac nefandum fubftituit. Ita Ariani fumma rerum Ecclefia. p o titi, vix pie- occupant:aha
tatis reliquias, & excitanda a Gregorio fidei femina reliquerant. Templorum alia ab fepulcrà.
hareticis occupata, atque inprimis ampliflìmum illu d , Sophia cognominatum, tunc Dia- or.3i.n°.3i
boli propugnaculum magis quàm ecclefia, ubi fuos ille milites ac defenfores collocami ;
ìmò ubi damonum exercitus 3 fiiriarumque ac fpirituum legioiies aderant immundorum.
Tom, I. e e .