
i6 S. G R E G O R I I T H E O L O G I
ì f . U V. 13«
'& Jean. v i.
4 f . 1. Cor. XIV,
24. & num.
x i . 29.
■ I . Reg. X,
I I . & XIX,
24.
Quarta fu—
gæ caula, animas
rcgendi
diiScul tas.
malo hoc unà cum tempore progreffum ac A
vires capiente, ne habituri quidem mihi
videntur, quibus præfint, omnibus videlicet
, pro eo ut a D e o , quemadmodum divina
promiifio ferebat,-edoceantur, docen-
tibus & vaticinantibus, adeò u t , juxta ve-
terem hiftoriam & paroemiam, Saiil quoque
inter Prophetas fit. Neque enim tanta ullius
rei ubertas, aut nunc e ft, aut unquam fuit,
cùm alia aliàs viguerint, ac tandem finem
acceperint, quam nunc apud Chriftianos
crebra funt hujufmodi probra & peccata.
Quorum etfi impetum comprimere, majus g
e ft, quàm pro virium noftrarum facultate ;
at certè odifle , ac pudore affici, pietatis
pars eft non minima,
IX . Poftrema caufa, & quidem omnï- ,
bus, quas iùprà commemoravimus , major
graviórque hæc fuit : ad ipiiim quippe ora-
tionis colophonem jam me conferò, nec
mentiar ; non enim fas eft , eum qui de
tantìs myfteriìs verba fàciat,mentiri. Haud-
quaquam idem effe exiftimabam,ac ne nunc
quidem exiftimo, gregi aut armento præ- ç
effe, & hominum animas gubernare. Illic
enim quam pinguiffimas & obefiffimas oves
ac boves reddere iùfficit : idque fib i, &
paftor , & bubulcus, ob oculos ponens ,
irrigua & compafcua loca explorabit, gre-
gemque & ad pafcua du ce t, & à pafcuis
educet, feffûmque recreabit, & aliò mo-
v eb it, ac revocabit , aliquoties quidem
p edo , ut plurimum autem fiftulâ. Nihil
porrò aliud negotii paftor aut armentarius
habet , qyàm ut cum lupis nonnunquam
pugnet, atque interdum etiam ægram ovem j-j
aut bovem vifitet. Magna autem temporis
parte quercus ipfì, & umbra, & fiftulæ cu-
ræ erunt, & in pulchra herba corpus fter-
n e re , atque prope gelidam aquam, ôcfiib
leniffima aura ledhilum ex tempore com-
pingere, amatorium etiam quiddam cum
ob claritatem O famam talibus pietatis oftentationibus pariant
, quâ aliis tantis muneribus digni videntur &* ad ea
ajfumuntur. Ut intelligatur hic lo c u s , obfervandum eft
id quod anteà" d ixit Gregorius. Itaque ait effe ho mines
, qui cum aliis nihîlo meliores , imo pejores
f in t , facerdotium v elu t principatum ambiunt; deinde
d ixit ipfos tam multos e ffe , ut jam numero fuperent
eo s , quibus imperante atque etiam b re v i futurum, ut
neminem habeant cu i præfint. T um denique T h e o lo -
gus exclamat ; Mijeri pieiatc, quam auf vulgarem v i x ,
aut fortè nullam habent : & dignitate infelices, feu
im p e rio , fe u fp ien do re , quem jam fe re n u llum ,-a c
b re v i omnino nullum habituri funt. Diaconos, inquit
Hieronymus, Ep. 101. al. 8s■ paucitasvenerabiles , pref-
lyteros turba contemptibiles facit. Hac interpretati one
plana funt omnia ; omnia cohæ ren t, fuperiora cum
mediis, media cum 8c proximè fequentibus.
( a ) Qf (pin, i, mttyfixU. Deeft in pluribus regg. Jef.
& Or. S.;
( b ) TÒ» ¡co\<,<pz,x. Colophonem , ait Gabrielius ,
pro extrema cujufque rei parte p o n i, nemo eft qui
» n e fc ia t» . Turn refert %»Xm, quod repérit in v etu - tiffimo Codice : xoAo^aycc Xtytsn to ccxfcTciTov iù TO tcfCpuXuioy
¿ire m in t iftflas , 8tc. ( Scholium iftud non in uno
tantum vetuftiffimo c o d ic e , fed in plurib. Regiis 8c
C o lb .) Colophonem vocant extremam acfummam cujufque
rei partem. Hinc veteres proverbii lo c o dixere k»xÌSQui*
irtTithaj faftigium imponere. Sic Demofthenes Ep. 3.
evereèe'iag, xa) a&Aioi rtig Aay/srpornlog • dart
eyoi ye SoxoSai, /srpo'ióvrog T a XQ^vou xa)rov
xaxoo 9 ynSe e%eiv Aoittov àv ¿provai3 Travrav
SiSaaxov rav dvr) ra StSaxìoug ehai ® g o c f3
a à>g <ptiaiv n (TrayÌeAia, xa) Tr.dvrav /srpoepn- a
revovrav 3 age (hai xa) SoaA cv Ylpoeptiraig |
xara rnv yraAaiav ig-opiav xa) /srapoiy'iav. ov-
Sev yap ovra vroAv xar ovSeva xaipov s .ovr
¿gìViOvT ¿rfa(jo3aAAoT( àAAcov dxfjtaaavra>v re
xa) Ati%avTW3 cog vùv 'K.pig-iavolg ra roiavrà xa)
¿viichi x a ) djuapr ti/xaìa. còv « xa ) g-vaai _rr\v
^opai» xpdasov ri x a f f rifxag, d A A a r ó y e ¡x iaiìv
xcti a io y y v ib r a i3 fxipog ev a e& ia g ov r o Gfxixpo-
r a jo v .
0. O S ì r eA e v r a ìo v x cù fxù^ o v r a v eipn-
fxivav 3 u/xi y d p ¿7r a v r ò v nSti ro v xoA o ty a v a j,
T a Ao y o v 3 x a ) ov ^(vao/ecu • o v S t y d p d 4juig
r o lg ccfè/, c m A ix o v r a v Troiovfxivoig r o v A o y o v c
ov x ajutiv 7<rov d v a i 9 o v S è vov òiofxai 3 yro'i/uvng
apyytv il (ZovxoAiov 3 ^ d v^paTrav iT r ig u r d v
^ v y a lg . ¿ x ( l fxèv JjS '¿%apx(lv o r i 7 ra y y r tt ìo v
1 xcti T r ióraìov d a r o S u^ a i r o (iovxÓAiov 3 ri r ò d
Troijuviov • xa ) csrpòg r o v r o opav 0 3 r e fiouxÓAog
x a ) ó 7roi/xtìv r a v r e ya p 'ia v ¿T r ia x e^ e ra i 7à
e evvSpa xa ) eyrivojua, eia eA aa ei r e x a ì e%eAaaei 6
doro r e vo/xav x a ) I t t ) vojxag 3 dvaTravaei r e
d7roxivri<7ei x a ) d v a x aA ea e i3 ¿A 'iy a fie v r « * /Sax- ^
r t ip ia • T a ttoAAu q t ^ crvplyfi. aA A o S e ovSev
epyov eìvai 7a f 7rotjuevi 3 il tc S fio v x o A a 3 yrAtiv
oaov /S pa rg a csrpoa7roAe/xÌiaai r o lg Avxoig g x a i g
7rov r i x a ) dppagovv èTTiaxe^aaGai * T a c roA A a
<Tg a v r c f fxeAnaei Spvg3x a ) <jxia3x a iS o v a x e g , xa )
¿v x a A a rrig aroag x a ja x A i& r iv a i, xcti <srapa
•'lv%i)ov v S a p 3 x a ) v/sro r a ig aùpaig a xiSfa a ajf
g-iCaSa3 xa ) ttqv r i x a ) ip a n x ò v aerai 3 “ f x e r d h'
ad Diony iìum. Alia addi poffent exempla. Verìim
hìc gravis occurrit difficultas , quomodo T he o lo g o
dicere lic u e r it , fe ad fu m m a m extrem am que partem ora-
tionis p e rv en ire , cùm nequidem fit pars decima ?
v ix enim initium iftud e ft, nedum apex 8c faftigium.
Quapropter malim cum B illio vertere : Colophona voc
a n t quod velu t a r x &* caput eft. Sin autem vocem ^oy» ,
non ferm o nem v e l orationem Interpretern, fed raeionêm ,
quam reddit fu g« fuæ Gre go riu s, in tclliga s, fa vet :
to TtXtoTciioy G r e g o r ii, 8c Bafil»» verba, i Jt tiXivtu)o> n fj
CUT! 01 S e x i t t( î etir&tttctç ’ tir àuro» , , ro» xoXoipûiet
r i Xoyv irufayiyoyu’ ix irafoi/uut rSto’ uftrraf S't tiri
tu» fttyuXu» , ¿lurrifftiru» , y fj fityuXijy t%u» i%ó»TUy. P ò f-
trem a , &* quidem cceteris m a jor, caufa nim irum inobedien-
tice. A d ipfum j a m , in q u it , Colophonem orationis ja m
deveni. P roverbium iftud e ft, aiciturque de g ra v iß m is m in
im i dubiis a c fin e controverfia, O q u a v im longè m a xim
am habent.
( c ) TijA/xàr«». Ita C ois l. i . 8 c fe x C o lb . e d .mXixSro».
( d ) KaiiriÓTUTo». Gloffa v id er i poffit addita à Pari-
fienfibus ex B illio . Hanc tamen duo codices exhibent.
( e ) E»oSfot. C ois l. z . *buff* , fic Or. 1. 8c Elias.
(/ ) h uK T w u . P e d o , minus propriè de armentario.'
Ruf. virg â. Gab. bacillo.
( g ) Kal irtt ti. Cum unico accentu , plures habent
codd.
(A) M tr» t S xiotuSIx. Deeft. in o fto Regg. quatuor
C o lb . Jef. O r . 1. 8cc. C um cif[ybiot haud quidem u f
d r a t i o s e c u n d a .
T ov xierervCiou, x a i /srpoaAaArierai r a lg ß s a h 3-
■ a tj r ii TToifAVtj • x-a) r o v r a v a v r a v z &oivn<ra&ai i\
I b d7ToSoirai t o T riórarov . àqerr\g S e b ovSeig Tra
i TTOtfjtv'iav I ßovxoAiav ¿Cppomere • rig yap xa)
I c aperti rovrav ; « c rig ro ¿xeivoig xaAov /srpo
rüg iSiag- rSovijg eerxe^cflo ;
! i. A.v& p a Tra Se xaAeT roo 01n o g T a e iS e -
■ d veti ap%e&ai 3 ^ xivSvvevei TroAAa xaA eT rdr ep o v
: zh a i r o eiS evai ap%eiv dvS-paTrav 3 xa ) y .a -
I e A / fa Sii e d.pyr\v la v r n v rn v H/uerepav 3 rtiv cv
f. vó/xa d 'e ia , x a i <srpog ® eo va y o v era v , rig oaov
! to ' v^og x a ) r o d% ia y ,a 3 r o a o v r o g x a i 0 xiv-
[ Sv v o g irS y e voiiv e^o vli. o v y e /srparoy y e v Sen-
l a e i xa d a n r ep àpyvpov i x q y a o v 3 Trav]a^odev
I f gpetyóyevov 3 x a ) cv * Travroioig ncqpolg x a )
f /srpayyaai 3 y n S a y o S xiCStiAov tQ(eiv « w<gsro-
I ^aA xo p 3 fjttiSe r i epepeiv cv eavaoS vAtig rrig
I yeipovog 3 x a ) d ep y o r e p o v Trvpog d%iag • « t o -
/. 9/' ' V * c/ ' . i/ ^ '
■ g a o v r a ye iQo v e g a i xa xov 3 o a a <srep av » a p -
I XV trAeiovav. ei/srep x a i yeit^av 3 r tig <srepi
I eva ig-ayevng Trovnpiag 3 jj eig TroAAovg oSevovaa.
ia . O v y d p o v ra g o v re SevaoTroioS ßaepiig
f y e ia A a y £ a v e i potSiag v Q a a y a 3 ov re S v a a -
S ia g w r o v cvcu/riov r ò TrAtiaidaav 3 ov re voae-
pa r ig ovrc#g ev xoA ag d y a y i lr a i e)g r o v depa 3
x a i S fa r o v de pog o y iA e l r o lg %aoig d r y ig 3
■ h o S ii b A oiy óg ig-i r e xa ) ¿ v o y a ^ e r a i 3 àg
B , i Q iA e l T o ^ / f a rü g r o v 1 /srpoeg-arog x a x ia g
avaTrifATrAafyai r ò v/srrixoov 3 x a ) T roAAa ' y e
pa ov ii r o v cva vr iov 3 rr\g d^ertig. r o v r o y d p
I k e^lv ^ ® yaA ig -a T rA eov exrel r ijv x a A o x a y c td ia v
I ti TTOvrjpictj xcti 0 y u A ig a i y à Svayepotiva x a -
B I ra v o a v 3 o r i eut^tiAajov y e v n xcti ^ <zsrpq^g/poy
/srpayyet vt y o% d tip ia 3 x a ) ovSèv o v r a paSiov
i n m a g r o y e v e& a i xa xòv 3 m x a v eì y i i r v y o i n <srpòg
la v r n v nya g a y a v y n S e )g * a/srdviov S e n r o S
d y a d o S x rn a ig x a i <srpoaavreg 3 x a v ei ttó A v
t o y e d èA x o v ein xa ) /srpoxaAovyevov. ¡(ctj
r o v r o g f tv 0 y o i S o x e l xcti 0 y a x a p id r a jo g
A y ia lo g xa ra von aa g g V ) r ijv d a v y a a ia v cntei-
1 to vtiv eA d e lv x a ) dAndeg-arnv'eUxova • 0 i p a r n a a n
organo mufico , fed eo ad latus pendente ; nam ciffy-
bium eft poculi genus paftorum proprium, im rS
xiotS , quod ab hedera fier i, v e l circumdari foleret.
( a ) Gitiliretrial. Exponunt C o lb . m. 8c Or. 1. ru r i*
irfoe-m y x aS-ui, id eft, cibos Gpabuia prcebere.
OhStle iru irtiftiluv. Viftutis vero g ’regum, 8cc. S ic
E l i a s , R u ffin. O l i v . 8c G a b . G r e g o r i i v e r b a in t e r p r e -
tantu r . B i lliu s v e r b cu ram ad g r e g em r e fe r t ,8 c f ic v e r t i t :
virtutis porrò ne levifftma-quidem cura gregem ullum aut ar-
mentum unquam tetigit.
, (c) T,f g ì Deeft tU in fe x Régg.plerifqué C olb.
el. Or. i . habent tamen a lii non pauci. Pro
®j\ Bab e t Ixurtis, némpe iriiftnis.
( d ) K C o i s l . I. XllSvltOO^.
, 2 ¡ $ M T“ ÌT«"* Petav. T . III. lib. 3.EccIef. Hier.
• I i. p. 857. prcefertim tali imperii genere, cuju[modi ell
noftrum, quod, m lege divina pofitum eft, & ad Deum perd«i
Tom. I,
Vf
A ciffybio cantiilare,ac oves vel boves álíoqui,’
& ex his etiam pinguiffimas quafque come-
dere, aut pretio addicere. Virtutis vero gre-
giim aut armentorum ne leviffima quidem
ullum unquam cura tetigit. Quæ enim virtus
eorum effe queat f aut quis eorum commo-
dum potiùs quàm voluptatem fuam fpe&avit?
X . A t vero homini, cùm difficile fit fçire
parere, turn multò difficilius effe videtur,
feire hominibus imperare, ac præfertim in
hoc noftro imperio, quod in lege divina ii-
tum eft,& ad Deum ducit : Cujus quo majus
B eft faftigium, majórque dignitas, eò etiam
majus periculum e ft, prudenti ütique hò-
mini & cordato. Quippe cui primùm illud
Curandumerit, ut argenti atque'auriinftar,
omni ex parte vérfatus, atque in omnibus
temporibus òc rebus, nufquam adulteri-
num aut fubæratuçi quiddam tinniat, ni-
hilque deterioris materiæ,flammàque acrio-
ri dignæ, in feipfo geftet : nam alioqui
tanto gravius malum ffierit, quanto pluribus
imperarit. Siquidem inajor eft ea im-
probitas, quæ ad multos ferpit, quàm ea
Q quæ in uno defìxa hæret.
X I . Neque enim vel indelebilem tincr-
turam pannus, vel foetidum aut fuavem
odorem res admotæ ita facilè contrahunt,
v e l exitialis quidam vapor tam facilè in
aërem difìùnditur , ac per aerem animan-
tia occupât, qiiod quidem peftis & eft &
appellatur, quam fubditi, Antiftitis impro-r
bitate celerrimè impleri folent, & quidem.
multò faciliùs quàm virtute. Hoc enim e f t ,
in quo improbitas probitatem maxirtiè fu-
perat, & quod ipfe mecum reputans, in-
D digniffimè’atque acerbiffimèfero; quòd cùm
res quædam ad imitandum prona & expedita
lit improbitas , nec qùicquam. tam facile
f i t , quàm malum fieri, etiamfi nemo
ducem fe nobis ad vitium præbeat, rara
tamen & ardua eft virtutis adeptió , quam-»
libet etiam multa fint, quæ nos ad earn tra-
hant & invitent. Quod etiam ipfum à bea-,
tiffimo Àggæo animadveriùm milii jfiiiffe
videtur, cùm admirandâ illâ & veriffimâ
imagine uteretur : Interrogate legem Sacerdotes,
Si tulerit homo carnem fanàificatam
in vejiimento fuo 3 & tetigerit cibum aliquem
cit. Cujus imperii quanta eft fublimitas, 8cc. Quibus ver
facerdotii poteftatem contra Salmafium demonftra
( / ) n*»TÓiais. In cujufvis generis temporibus & negot.
Comb.
( f f ) Eeg. r. , non malè.
. (Ä) Aoiftas tri re. Alii codices , Xoiftof tçt Tt.
( i ) Tifets-ÜToç. Antiftitis , quæ v o x de omnibus <
præfunt, five epifeopis , five facerdotibus eft intel
genda. Hinc Gabrielius , magis adhuc generati
Principum vitiis infici folet tota civitas.
( A ) o ftixtTct. Sic fept. R e g g .C o lb . quatuor. Or.i.J
Baf. Chryf. H om .i. de Statuts : i» l?i», « <5W 7 ^ xmuç ir;
»txTti» ò irxisToi. A lii habent S ftuxira. Sed perinde eli
. . CO npóx'lfov. Similia habes in Òr. a l.z z . nunc 14.11
(m ) K«v. A lii codices *5 «.
( n ) ripoi Taumv. C ois l. 1. irpcs tSti.
(0 ) RpuTiiruTt ¡ifiis. 8tc. L X X . habent éa-ef«r?«»
Difficile p a rere
, diflfei-
lius imperaré
Chriftianis
maxime.
Prima PaÀ
toris cura.
T: Cor. im
1 2 & feq.
Paftoris v i-
tium fàcile -
virtus ægrè
communica-,
Agg. i l . 1 «
& fe q .