per mare Parthenicum navigat. Itaque vix jam paululum navis procefferat 3 cùm gra-
Carm.de vita yis exorta eft tempeftas, quam egregio metro cecinìt. Omnia prafentem omnibus mor-
feq! v' 131 ^ tem intentabant : Gregorio autem mors anima; longè majorem formidinem afferebat.
Or.i8. I t i periculum enim mìfer veneravi, inquit, ne non initiatus è vita difcederem, fpiritualem
aquam inter exitiofas & mortíferas undas defiderans. Clamabat, obfecrabat , breve quod-
dam temporis ípatium expetebat ; tantos demum gemitus edebat, ut ceteri, quod vix
credibile e f t , omiifis quifque propriis calamitatibus, fuas Gregorii ejulatibus preces jüngerem,
ejus infortunio condolentes. Omnes, etiam qui Deum ante non norant, Deum
Boli Maìì invocabant, ut fcribit Gregorius ; quod certè argumento eft plures in ea navi’ fuiffe
p. j7p. fideles chriftianos , baptifmo initiatos, a quibus & ipfe Gregorius neceftitate com-
TiUem. r. 9. pu]fus eum petere &fufcipere poterat : quod quidem licere docent Tertullianus, Hie-
?'xxxiV. ronymus, Auguftinus, aliique do£lores, atque etiam approbat Ecclefia. Quomodo
Vaiiditas ergo ipfi in mentem non v en it, ut a ve£torum quopiam Daptifmum peteret ì Validi-
kicos 'collabi tas baptifmi per laicos collati non fatis nota fuiffe Graecis videtur. Sic Ba filius,poft
non fads nata Cyprianum & Firmilianum, in epiftola canonica i a, canone i ° : «Q u a r e e o s , inquit,
T aS’ novte I ^ ab ipforum partibus ftabunt, tanquam a laicis baptizatos jufferunt vero Ecclefias
edit* p." 170. »baptifmate ad ecclefiam venientes expurgan. » Quibus verbis liquet collatum a laicis
baptifma irritum apud Gracos habitum fuiffe.
X X X V . Per viginti dies feviit tempeftas, totidemque dìebus gemebundus fupra puppim
GregoriusC iè jacuit Gregorius, Deum fupplex exorans, pollicitus fi maris perìculo liberaretur
Deo viaurum atque expetito baptifmo frueretur, e i , a quo falutem accepiffet, fefe confecraturum.
^ foipes eva- puus ß Lm ^ inclamabat : antea jam eram , & mine iterum. Tu me bis accipies, pretiofam
Carm.de vita tibipoffeffonem , terree marifque munus, tibi confecratum voto parentis & metu gravif-
fua,v. 194 {> ßmo, Tibi vivam , f i duplex periculum effigerò. Si me perire fiver is , cultor tibi peribit.
X X X V I Txpergifcere mihi , aut gradere, & metum compefce. V ix hxc dixerat, cùm ftatim fedata
Parentum fe eft & commutata in auram procella. Servatum fe agnofeit Gregorius precibus paren-:
precibus fer- turn , qui in fomnis admoniti quem in cafum adduöus effet filius , orationibus ac lacry-
vatum agnof- mjs | ) eum obfecraverant ut periclitanti opem ferret. Quin & in ipfa periculi fiamma ,
Or. 18. n°.31. juveni cuidam ex ve&oribus, qui Gregorio cariflimus e ra t, vifa eft in fomnis mater
ejus Nonna mare confcendere , arreptamque navim ad terram protrahere : qua vifione
Vit.Greg.p. perfpe&à & narrati, ftatim confecuta eft tranquillitas. Turn veftores omnes , quot-
y* quot infideles erant, fe D e i , quern colebat Gregorius , benignitate fervatos agnofcentes
& confitentes, Chriftianam religionem ex animo amplexati , duplicem na£li
Or.is. n°.3i. funt falutem. Hujus ipfi periculi, inquit Gregorius , donum extitimus : ut enim nos Deo
voveramus , f i diferimen ejfugeremus ; ita periculo liberati , nos etiam ipfos obtulimus.
9 M a d , p . Quibus verbis Gregorius, fi Baronio fides, fe & vectores facro baptifmate turti fuiffe
378, initiatos lignificar.
x x x v ii. Interim navis tranquillum per aequor Rhodum appulit, Rhodo ^Eginam, indeque
venit cììrca an" ^ vens fecundis flu£libus tandem expetitas Gregorius Athenas pervenit. Quo autem
num 3jo. anno pervenerit, certo definire difficile fuerit. Tantummodo ex ipfo difeimus, eum
imberbem adhuc fuiffe , cùm literarum amore incenfus Athenas petiit. His enim
verbis narrare incipit tempeftatem, quae,inhanc urbem nave tendenti, fupervenit :
Carm.de vita Lanugo nondum genas texerat , tamen
fu a, v. u à . j\ fe literarum ceperat fery en s am o r , &c.
Or.43.n°ij.. In Oratione quoque x l i i i . ait fe & Bafiiium Athenìs in patriam reduces ex ìmberbìbus
viros fados , *«) t txou/jttv tU dvS'paf dytvtíav. Quod certè funditus evertit eorum opinio-
nem , qui eum triginta annos Athenis ftudio eloquentia; impendiffe fentiunt. Verba tamen
Gregorii , ut verum fatear , fic accipi & quidem re£tè poffunt, ut imberbem fuiffe
exiftimemus , cùm primùm paternam domum reliquit ut plurimas urbes peragraret
ftudiorum causà , Caffaream utramque, Alexandriam , & tandem Athenas , quas
potiflìmum adire cupiebat, tanquam literarum fedem & domicilium. Has igitur , ut
verifimile e f t , adiit circa annum j y o ; fi quidem Athenis jam verfabatur , cùm
eò v en it, anno 3 5 1 , Bafilius, cujus adventum jam fama nuntiabat, magnamque omnibus
expe&ationem moverat, praecipuè autem Gregorio , qui Athenas Bafilii adventu
Or.^43.n°.i4 aureas fibi fa&as fingulari amoris declaratione fignificat : Athenas mihi verè aureas ,
in quit, ac, f i cuiquam a lii, bonorum parentes. Nam ilice mihi hominem , non illum quidem
ante ignotum , fed tamen pleniùs nofeendum prcebuerunt. A c dodrinam exquirens ,.
beatitudinem reperì ; mìhique difpari modo idem quod Saiili accidit, qui patris afinas
queerens , regnum invenit. Habebant nos Athence , velut fluxum quemdam
fluminis, e x eodem patrice fonte in diverfas regiones dodrince cupiditate dijfedos, rurfumque
velut ex compofito, Deo videlicet ita impellente, coeuntes.
x x x vm . Omnibus humanitatis officiis Bafiiium fufcepit Gregorius ; gratamque inprimis ei
fubduchBafi-°Peram Evenienti prasbuit , virumi gravem & modeftum fubducendo ftolidze ludi-
ìium Grego- ficatioifi Athenis ufitatse erga novos difeipulos , qui in hanc urbem fe conférebant.
Infanum
T fanum hunc ritum, in Oratione de Bafilii laudibus, eleganter deferibit Gregorius ; X X X IX .
a li mox adversùs Armenios quofdam non minorem amico opem tniit. Hi nimirum
Armenii Bafilii olim fub ipiius patre condilcipuli , invidis ocuhs ejus laudes conf- nios.
nicientes’ tanquam Athenis diutius commorati, temeré laceffebant Bafiiium, a quo or. 4J. n”.
f c i lè refe'llebantur. Gregorius quidem, Athenarum amans, ipfarum aftimationem in
Armeniis a Bafilio fuperatis periclitari argrè ferens , veritus ne civitas aliquid de-
decoris acciperet, fi novus accola antiquiores fuperaret, primo Armeniis opem fe-
retat j at ubi perfidum eorum effe confiìium perfpexit, totum fe ad Bafiiium v e r tit,
eoque’ iuvante Armenii penitus profligad. Hac altera, Bafilio & Gregorio , amicata
non jam. fiin tìlla , fed fa x clara ù fublimis acceniitur. His namque amiciti® X L .
officiis Gregorius adeò fibi Bafiiium conciliavit, Bafilius autem morum gravitate adeò
Gregorium devinxit, ut unánimes fimul e ffe&i, fibi quifque feliciffimus videretur quod & Gregorium
talem tantumque naüus effet amicum. Haec funt araiffinue Bafiiium inter & Gregorium m j f f i jg
amiciti* fundamenta. Perfeaiffimum iftud eft amicitiar chriftianx exemplar, quo nod ac
celebres fuere, rum hominibus fux x tad s , tum omnibus retro feculis.
Crevit adhuc progreflu temporis tam fanaa amiciria, voluntatum ac ftudiorum confen- x L t.
tione. Cùm enim mutuum inter fe confeffi fuiffent defiderium feftandx philofophix , ■ H g g
tum uterque alteri quidvis era t, contubernalis, co n v ia o r , concors, unum fpedansgonum & Ea-
iifdem rebus gaudens. Quis digné fcripferit preclaros tam eximis neceffitudinis fruaus ? a »
Èccui tanta dicendi cop ia, ut utriufque tum in literis, tum m pietate progreflus enarrare
queat ? Unus id pofiet exequi Gregorius. Par fpes doàrinae, inquit, hoc.efi, rei omnium
mvidiojiflima, nos ducebat : & tamen aberat invidia, cemulatio autem in predo habebatur.
Hoc utrique certamem, non uter primas ferret, fed uter alteri eas concederai uterque enim
alterius gloriam pro fua ducebat. Una utrique anima videbatur,duo corpora ferens..........
Vnum utrique opus (f Jludium virtus eratfi ad futuras fpes vivere, nofque ita comparare, ut,
ante difceffum ex hac vita, hinc migraremus. Quod quidem nobis ob oculos ponentes, vitam
adionefque omnes nojlras dirigebamus, tum diviniprtecepti dudumfequentes, tum alter alteri que rtudium
virtutis Jludium exacuentes ¡ atque, nifi hoc arrogantius dicere videar, uterque alteri norma mtvirms.
& amuffis eramus, qudredum a pravo difcemitur. Non enim cum fodalium noftrorum pe-
tulantijjimis & impudicijfimis ,f e d cum cafiiffimis confuetudinem habebamus ; nec cum pu~
gnacifiimis , fed cum pacatiffimis , iijque, quorum confuetudo máximos frudus afferebat : :
illud nimirum exploratum habentes, facilius effevitium contrahere , quàm virtutem impertid
ì quemadmodiim edam facilius effe morbo alieno infici, quam fanitatem largiri.
Difciplinis porrò, non tam jucundffmis, quam optimis obledabamur : nam hinc quoque ,
vel ad virtutem, vel ad vitium, juvenes infòrmantur. ^ . _
Duce nobis vice notte, erant : altera prima & prceftantior , altera fecunda & inferioris
predi : illa nempe , quee adfacras nojlras domos , .eofque qui illic erant dodores fferehat; m¡bJS affidili.
hac autem , qua ad externos praceptores^Ceteras omnes , qua ad fefta , fpedacula, cele- jjy.
bres conventos , epulas ducebant, cequo ac lìbend animo aliis reliqueramus. . . . Jam cùm XLIV.
aliis alia quadam cognomento fin t ,v e la parendbus accepta, vel e x feìpfis, hoc eft, ex pro- e£hrj f ' ^ .
priis vita Jludiis inftitutifque comparata : nobis contra magna res & magnum nomen erat, nari voltine.
Chriftianos & effe & nomtnari. . . Atque,ut rem inpauca contraham , peftjfera quidem aliis, XLV. _
quòd adanimee falutem attinet, Athence fun t. . . obis autem nihil detrimenti ab iis alla- ni!
tum eft , utpotè qui animo communiti & obfepti eramus. Quinpotius hinc ad fidem confirmati hii ¡Uis no-
fumus. Inde contigit, ut egregium illud par amicorum, non in univerfa Gracia folum , cent^
fed extra Graciam celebraretur ; & cùm eorum' magiftri famam Athenarum adasquarent, maQt#
ipfi quoque, ubicumque noti erant magiftri, in hominum ore verfarentur, & Orefti ac
r iladi longè ab omnibus praferrentur.
Quidquid pratereà de Bafilio privatim Gregorius honorificè pradicat, de ipfo quoque
Gregorio intelligendum effe nemini dubitare lic e t , quamvis id filentio pratermitt^t vir
tammodeftus, ut laudes fuas ne ab alio quidem unquam prcedicari pateretur. Dicere ibid, n°. adergo
lic e a t, cum vira ipfius fcriptore, de Gregorio , quod ipfe Gregorius nofter de Bafilio
fcripfit ; nempe Gregorium his praditum fuiffe moribus, qui etiam fine dottrina
laudem habuiffent ; fed ad hos mores & egregiam indolem tantam acceflìffe do&rinae
cópiam, ut nemo cum eo comparandus effet; five in Rhetorica , qua; linguam ad
Gracifmum format, hiftoriam co llig it, metris p ra e ft, & carminibus leges praferibit ;
five in omnibus Philofophix partibus : ne Geometriam quidem ab eo negle&am fuiffe,
nec Aftronomiam, nec Arithmeticam ; fed iis reli£tis, qua; ad pietatem prodeffe tion
poterant, tantum ex iis difciplinis fibi fumfiffe, quantum fatis e r a t , ut ab iis , qui
íefe in hoc genere venditabant, exagitari non poffet.
Praceptores, quibus ufus eft Athenis Gregorius , apud tot homines celebres erant , XLVI.
apud quot Athenae ipfe. Hi fuere, Himerius & Proserefius : primus gentilis erat , 3 5
alter vero Chriftianus. I s , ob dicendi copiam, primùm in Gallias , inde Romam a Athenis.
Conftantio miffus, illic ex fenatufconfulto donatus eft ftatua ejufinodi inicriptione
Tom, /. 1