
5j8 S. G R E G O R I I T H E O L O G l
E ra t, & é r a t ,& erat: fed unum erat. L ux , A 4>®ç t o ' ¿A i iS - jm V , o 4><b r i f a
& lu x , & lux : fed lux una, Deus unus.
Atque hoc illud eft , quod David quoque
ipfe antè animo informavit, cum diceret.
pf. xxxv. io . fu lumini tuo vidébimus lumen. Nunc autem
n o s , & perfpeximus, & pradicamus ,
ex luce Patre, lucemFilium, in luce Spi-
ritu fanfto percipientes , qua: eft compen-
¿aria ac fimplex divina: Trinitaùs confef-
ìfaì. xxi. 2. fio. Qui rejicit , rejiciat; qui iniqui agit,
iniqui agat ; n o s , quod intelleximus, prs-
ihìd. n . j. dicamus. In montati excelfum afcendemus
&oaTrov ép%àysvov zig r ó v xoa y o v , ò T /o ç .
«y r ò ¿j)a ç r ò aX n & iM y , o Q a T iÇ z i 7 r.áv ra
a.vS-pcô7rov tpxoy tv ov tig r o v x o a y o v , ò ¿AAoç
• s^ y xX y T o g . yv 3 x a t yv 3 x a ) yv ' aA A ' êy p ,
Q a ç 3 xeà ¿pag , x a ) a A A gy ^)&>ç ¿
©goç. t o v t o ia r i v o x a ) A a £ ) e / 1 a a q p rtaov
i<QavT¿a&y 3 X zy a v ' cv red 4>ct>T/ aou o’^o/^S-a
( ta g . x a ) yyy tyag/ç x a ) T tS - ta y td -a , ; xa)
x ypv osoy tv , e x ^ ¿ » to ç Tou I la T Ç O ç , <J)«ç
&clamabimus, fi quidem ex inferiori loco B y.a.TuXx^ei.iomi ròv • T/oy 3 òy <^o>t); nS
minùs audiamur. Spiritum efferemus, non n < u i m u a ù m e tT U n n T À
metuemus. Quòd fi etiam .metuemus, id M H M B — M * * » 1 n^n nr*>rlifar<» m P- SiOXoyiav. 0 CL$i ita e n t , ut quielcere, non predicare, me- « A T(tìV / Ct&iTilTCtì. 3 0 >UVOycùV ì tuam us a vo ysira g yyzìg o vzvoyxayzv , xwpvotfo^iy. b
ì t t ooog u'4«Aoy ¿vaGyaoyz&a Xj fioyapyiv ,
gì «.»; xaT&i'S’gy àxovo//u.g<9-a. ti'\j/ft>o’oiwgy to'
XlygUytta, ov (poCyd-yaoyiS-a. e i d i xa) ¿poGy-
■SyaójUiS-a, yavx& fyvTig 3 ov xypvaaovng.
d . E / yv ore ovx yv 0 IlaTwp , yv óre
• T log. ti yv o n ovx yv 0 T lo g .
Pater , F i- I V . Si fuit tempus , cùm non effet Pa-
ter , fuit quoque , cùm non effet Fiiius. Si
fetta Deicas. fuit tempus , cùm non effet Filius j^yit ç c¿ n T¿ Elvtvya ° t o ayiov. ti t o g y «y e
quoque, cùm ne Spiritus quidem effet.
Si unum à principio e ra t, utique & tria.
S i unum dejicis , audax hoc dicam, ne
duo quidem fuperiore loco colloces. Quæ
enim imperfe£tæ Deitatis utilitas ? Imo quæ
Deitas, fi imperfetta ? Perfetta autem quo-
modò e r it, in qua ad perfettionem aliquid
defìderetur ? Defideratur enim, fi fantti-
tate careat. Hanc porrò quomodò habere
queat, ni Spiritum habeat ? S i enim alia
quaedam prater ilium fantiitas eft
¿ 7T "àfX*Ìg > T a i l T 0 WVCù d
ß ttX X u g 3 TOÀyco 3 x a ) Ag^-i» , y y d i t a Suo
d-yç e a v a . r ig yctq à n À o v g 3-eóryTog jovy- e
(u g ; ya aAAov d ì Í r íg B -toryg t gì y y rg^.g/a;f
T gA g ia d ì arag , »5 \ i i 7 r a T 1 <&rpog T iÀ n à a iv ,
à ì Ì t t h d ì T r a g , y y g^oJati t o a y tov • g^oi
d i ’ a y T ra g , y y t o v t o íxo v a e t ; S gì y à ^ aAA» g
T ig t o v t o y ¿ y t ó r y g , x a ) y r ig avril
voiiTcti 3 Á í y íT a T ig " y í tn n p y ctvry , Trag quæ
¿ndem illa inteUigenda f i t , dicat q u if-_ , , . , „ M B j ■, »
piam: aut, ft quidem eadem ha:c e ft, q u id D » » nit » ^ ep. ov
afrfre rrri p otef t, qua mobrem non jam indjXè Xà P H nram >c7 «' 'rnti Tlveuij.tt.'rnt
principio fuerit ì Quafi vero præftiterit
D e o , aliquandò imperfeftum extitiffe, ac
Spiritùs expertem. Si à principio non erat,
meæ claffis atque ordinis eft , etiamfì me
nonnihil antecedat. Temporis enim inter-
ftitio à Deo dirimimur. Porrò fi ejufdem
mecum claffis e ft, quo patto me Deum ef-
fìcit ? Aut quo patto cum Deitate conjungit ?
Varia de V . Sed operæ pretium fatturum me
oPlrion«n£l° Puto > h de eo altiùs aliquantò difputatioiJvctt
TTOTi ¿ T iK i t 3 Xj d i x & TOO TLviVyetTOÇ.
gì y y ¿TT ‘Z fX tit t,V » AtiT> *y °V TiTOXTClt ,
xa) gì y ix pov • ìy o v . X$0VP >a P 1 a7r0 ‘
©gou n y v ó y iS c t . gì TgTaxTa/ y i T ìy o v ,
Trag ì y ì ttohì ©goy ; y Trag avvenrlu
&íoryri y
MaAAov di á)tXo<ro<py<ra aoi arí^i
, avroo yixpov âvaSiv. <®-gç) T^ictdog ya.%
nemrepetam. Nam de Trinitatepriùs j amàE H H „ N v ,
nobis ell pertraOatum. Spiritum fandum K!“ ®e’ r íPOT ™ ”
Sadducei penitùs non effe cenfuerunt ;
quemadmodùm nec Angelos, nec refurrec-
tionem : quibus haud fcio quid acciderit, ut
tot ac tanta de eo in inftrumento veteri tef-
timonia prò nihilo haberent. Qui autem
apud Ethnicos Theologias laude magis ex-
( a ) QuXoylttt. Theologia. C ois l. i . ìftoXoyUi3 confejjio.
S ic legit Billius.
( b ) Kijpóoy.^iy. Plures C o d i c c s p r a m i t t u n t , xtcl.
■ ( c ) t« «vio». Deeft in duobus Regg. & Or. 1.
( d ) h». Deeft in duobus Regg. quinque C o lb .
C o m b . 8c Baf.
{ e ) Ara. Par. ed. addit, xiysw, quod aufìoritate
a y t o v 3 5\ a d d o v x o C i o i y i v o v d i , íiv c t t r o
•gîraçaway c v o y i t r a v ' o v d i y e t p A y y iX o v g }
o v d ì a v à c r r a t r i v * »x oTcft’ oS ìv r a g t o a a v r a g
«fei a v r o v f x a p r v p i a g ¿y tÍj T r e tX c t ta S f o -
T r l v a a v T i g . H X X y v a v d ì o ì & i o X o y i x a T i% o t ,
mclioris n o t» Codicum erafimus. ,
( / ) T»f S-mtw , tl ft'» Ttxtlu; Coisl. 1. habet, w
r»Ttt »furtZu* ; Qua deitatis imperfeilio ?
( g ) Ei yitf. Plures Regg. quinque C olb . & Comb.
m yuf. Aut enim eß alia quadam JanSiitas.
(A ) Sinrtf. Sic Codd. Mendosd in Ed. iWff- ( i ) Airo QtS. Duo Colb. irrt tb €>tS.
x a ) ylX X o v y y iv n t^ cn y y 'ta a vn ç , itpavretir-
$n<reii'yiv » à ç i y o ) d o x i i • « f e i d i ryV
xXytrl' diyviX$r\(rav, vovv r o v Tretvrog , x a )
T0V ¡hiça&iv vovv 3 x a ) T a TOtavrct r o s t r o -
a yopsttravreg. a r a v d ì x a 3 -’ y y a ç Q otyav ,
oí y v ¿vípyuetv t o v t o VfsriXotCov 3 o i d ì
z r ic y a 3 o i d ì © gov 3 oì d ì .oux tyvatrav
b oVbTïÇoy T Qvrav , d ì Tyg yçatyyg, ag
c tycurp 3 a g c ovd tv tn ^ o v Qatpag dyXacraayg.
x} Sfe- t o v t o 3 o v n enSovtriv 3 ovTi a r i y a -
fyvtrl 3 y it r a g Trag <z<fe4 avTOv S f& x u y iv o t ,
uaXXov d i x a ) Xiav a& X ta g . x a ) T a v ©goy
v&reiXicpOTav 3 o i y i v a-X^1 dfyvo'tag iia iv
iveiCiig’ -i f oi J [ i r oX y a tr iv ivtnGitv xa )
ro7g' X i ', ^-iP',v. aXX a v d i yxovtsa y e r^ o v v ra v
& S io iy r a ^ Q otpa ri^ a v 9 o? r ^ ia y t v ilv a i
ia $ ’ y y a g o y oX oy ova t r a voovyeva , t o -
trotTOV d i ¿X X yX a v d ti& ry a a v , a g t o y i v ,
%di ' o v o ta x a ) d v v a y z t yron7v ao^nrTov•* t o
¿V- 3 ■ d v v a y z t y z v t o ux ouV/a d i ’ t o d i
ctytyoTZQOtg nirioiy^atsrlov * aXXov tq o t to v
¡jMOvyvjoi 3 ro vg d y y to v p y o v , x} a v v ip y o v ,
m) X n rovpy ov ovoyaQovrag , x a ) ryv ov rdig
e ovoydai ra% iv xa ) X a Plv » e r ^ v n r o y y y a r a v
f duoAcvS-iav iJvai ^ voy/^ovrag.
r. H y 7v d z n rq og y z v r o v g o v d z tJvat
8 v<nrii\y<poTag , S o v d e /g X oy'og , y r o v g X y -
povvritg ov E X X y c r tv . y y d s y a g a y a p r a X a v
tX ata T T ia v S i iy y iv -dig r o v X o y o v . r o & g d z
\ r o v g aX X o v g o v r a S j& X z ^ o y z & a ' t o T l v i v y a
| i to a y io v 3 y r a v 1 x a - S t a v r o v t p i a T y x o r a v ,
v ra v ra g w a r o& iT io v 3 y r a v o v z T z p a & z a -
| povyzvav * a v t o y t v , o v a ta v x a X o v a tv o i
r a v r a d a v o ) 3 t o d z , ' a v y € t€ y x o g . t i
| p.iv ovv- a u y € t€ y x t v o v z p y a a t o v t o a v tty
<dzoS, t i - y a p t r tp o v 3 y r i v o g t o v t o y a p
| n a g y a X X o v 3 x a ) ¿ p t v y a a v v d t a iv . x a ) t i
P w p y a a 3 c v ip y y & y a t T a i k d y X o v o r t , oux
w sp y y a n , x a ) o y o d r e d o v e p y y& ty fa i ,
1 n c tv a tT a t . t o to v r o v y a p y ¿ v z p y t ta . T r a g ovv
CMipydi 3 x a ) r a d t X t y a 3 x a ) a < p o o i£ n 3
xtt) X v T r t i r a i 3 x a ) Trc tp oZfvvtTat , x a ) b a a
x tv o v y tv o v Q a t p a g t a r tv , o v x t v y a t a g ; t i d i
00m a i r i g 3 o v T a v <5%£ r y v o v a i a v , y r o i
: * ZTi v y a ^ V G r oX y t p S - y a tT a i , y © t o g . y t a o v
■ >«p Ti T o v r a v 3 .«to/ y y d t T t p o v y t r t x o v 3
( a ) TSy -p KUy faZg c-otpZy. Nofirates fapientes. B ill.
t j a.tatls' Gregorius hie Ethnicis opponit fapien-
er •k11’ et^ Chriftianam Religionem profiteantur,
rroribus ta rn e n circa Trinitatem imbuuntur ; non
Uf A P,r^C£e ata t*s fapientes.
() c)' A'<5t>7 t i t ypettpis. Ob facra Scriptura revrentiam. (á) S < O u^ 'rtfar.ty Reg.d— b .i- & Jo& quinqué L..:----p C - o u-lb . > ¿J'v i trepar,
furtpaty. In nonnullis, mpàrtpar 3 fupientiùs.
A celluerunt, propiùfque ad nos accefferunt,
per imaginem quandam ipfum, meo quidem
.judicio, conceperunt, tametfi in nomine
diffenferint, Univerfitatis nempè mentem ,
& extrinfecam mentem, aliifque id genus
nominibus eum appellantes. Noftrates vero
fapientes, partim vim quandam &faculta-
tem ipfum exiftimarunt, partim creaturam,
partim Deum, partim, utro potiùs nomine
vocandus effet, minimècertum & explora-
tum habuerunt, e â , ut aiunt, ratione dutti,
quòd Scriptura neutrum horum plané aper-
g téque demonftraffet. A c proindé nec ipfum
venerantur, nec contemnunt, fed medio,
quodam modo , vel potiùs miferè perdi-
téque erga eum afficiuntur. Ex his porrò
qui Deum ipiiim credunt, alii animo tenus
pii atque Orthodoxi funt' : alii labiis quoque
ipfis pietatem profited non verentur.
Alios etiam quofdam fapientiores audivi,
qui divinitatem metiuntur, ac tria quidem,
perindè ac nos ,• intelligi confitentur, fed ea
ita inter fe disjungunt, utunum eorum &
effentiâ & poteftate infinitum ftatuant, alte-
rum poteftate, non item effentiâ, poftre-
mum utroque circumfcriptum. Sic alio
quodam modo eos imitantur, qui opificem,
& cooperarium , & miniftrum nominant,
atque ordinem & gratiam,quæ nominibus
ineft, rerum’ quoque feriem effe arbitrantur.
V I . Nos v e ro , nec cum iis, qui ne Spiritum
quidem effe cenfent, nec cum nuga-
toribus Ethnicis verba ulla commutabimus.
Abfit enim ut peccatorum oleo fermonem
noftrum impinguemus. Cum cæteris autem
ad hunc modum difputabimus : Spiritus
g) fanâus, vel ex eorum numero, quæ per fe
fubfiftunt, omninò ftatuendus e f t , vel inter
ea collocandus, quæ in alio coniide-
rantur ; quorum alterum fiibftantiam, alte-
rum accidens vocant , qui harum rerum
fcientiam callent. A c fi quidem accidens,
vis utique & facultas quædam Dei fuerit.
Quid enim aliud, aut cujus ? Hoc profe&ò
magis confentaneum, compofitiomfque ex-
pers. Si vis & facultas, agetur haud dubiè,
non aget : fimulque, ut a£tus fuerit, defi-
net. Ejufmodi quippè eft aâûs natura.
Qui fit ergo, ut agat ipfe , atque hæc &
ilia d ic a t , & fegreget * & contriftetur, &
ad iram incitetur, & quæcumque rei motu
agitatæ perfpicuè fu n t, non autem motio-
nis ipfius ? Sin autem fubftantia eft, non
accidens, vel creatura cenfebitur, v el Deus.
Medium enim aliquid inter hæc, aut quod
neutrius particeps fit, aut ex utroque com-
( e ) TSr rrpttyptiray. Per. res lignificai Gregorius naturar
um diferimen.
( j ) ISafilZfiVTtt;. Comb. raftiÇavrtf.
(g ) où Jus. Duo Regg. ¿«be us.
( I l) AleePit^âftfd-tt. Comb. S'ntM%âft‘.^-ct.
( i ) K « y itturl. Comb. xtiB-' tauri.
( k ) AvXarân C om b . ftiiXEav , potiÙS. - •
( l ) 'l7ia\»(p$»TiTUt. Or. I . viroMiflhinrah
Spiritus
íanñus fub di*
veríb refpeftu
confideratus.
Pf. CXL. J.
Ad . X I II . i .
Eph. IV . 30,